Μισέλ Καπλάν: Το Βυζάντιο έσωσε την κληρονοµιά της αρχαίας Ελλάδας

Ο διακεκριµένος καθηγητής και πρώην πρόεδρος του Πανεπιστηµίου της Σορβόννης, Μισέλ Καπλάν αντιστρατεύεται τον µύθο του «βυζαντινισµού» ως συνώνυµου της ραδιουργίας και εξηγεί γιατί αυτή η ιστορική περίοδος παραµένει υποτιµηµένη.

Τι γνωρίζουμε αλήθεια, για τη µακροβιότατη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και σε ποιον βαθµό αυτό είναι απαγκιστρωµένο από τα… βυζαντινά κλισέ τής αδελφοκτονίας, της µηχανορραφίας, της θρησκευτικής µισαλλοδοξίας;

Θύµα του ∆ιαφωτισµού θεωρεί ότι είναι η αυτοκρατορία-πρότυπο για τη σύγχρονη δηµόσια διοίκησή της, το διαρκώς επικαιροποιήσιµο γενικό κτηµατολόγιο, το φορολογικό της σύστηµα και τη νοµική επιστήµη, ο διακεκριµένος οµότιµος καθηγητής και πρώην πρόεδρος του Πανεπιστηµίου Paris 1 Panthéon-Sorbonne, Μισέλ Καπλάν, ο οποίος την ερχόµενη Τρίτη (13 Νοεµβρίου) θα πραγµατοποιήσει, στο Μέγαρο Μουσικής, διάλεξη, απαντώντας στο ερώτηµα: «Πώς κατάφερε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία να επικρατήσει για έντεκα αιώνες;».

«Εάν η Ελλάδα έχει γίνει πρόβληµα στην ΕΕ, µπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν διοικήθηκε τόσο καλά όσο η Βυζαντινή Αυτοκρατορία» υποστηρίζει, µεταξύ άλλων, σε αυτή τη συζήτηση ο κορυφαίος ιστορικός.

Έπειτα από τόσες επιθέσεις, τόσους εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς, το Βυζάντιο κατόρθωσε να είναι η µακροβιότερη αυτοκρατορία. Άντεξε 13 αιώνες, κ. Καπλάν. Πώς;

Μέσω της προσκόλλησης στη ρωµαϊκή κληρονοµιά. Μέχρι το τέλος της αυτοκρατορίας, οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν εαυτούς Ρωµαίους, όπως ακριβώς τους αποκαλούσαν και οι αντίπαλοί τους, Αραβες και Τούρκοι. Ο αυτοκράτορας ήταν «βασιλεύς των Ρωµαίων» και θεωρούνταν εκπρόσωπος του Θεού επί της Γης. Η ιδεολογική αυτή αντίληψη είναι η πρώτη ερµηνεία για τη µακροβιότητα της αυτοκρατορίας.

Τι οφείλει στο Βυζάντιο ο σύγχρονος πολιτισµός; Τι οφείλουµε στο Βυζάντιο σήµερα;

Σχεδόν όλη την κληρονοµιά της αρχαίας Ελλάδας, την οποία αντέγραψε µε µεγάλη προσοχή, σε ορισµένους τοµείς των επιστηµών και της φιλοσοφίας εµβάθυνε κιόλας. Για να µην αναφέρουµε τη νοµική επιστήµη, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί τη βάση για την εφαρµογή του δικαίου σε πολλές χώρες ακόµη και σήµερα.

Γιατί το Βυζάντιο, ωστόσο, δεν είναι απλώς µεσαιωνικό; Γιατί παραµένει υποτιµηµένο, κατασυκοφαντηµένο;

∆εν ήταν πάντοτε έτσι τα πράγµατα. Κατά τον 17ο αιώνα, ο Λουδοβίκος Ι∆', ο «βασιλιάς Ήλιος», ήταν θαυµαστής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και λάτρης των βυζαντινών αντικειµένων που του έστελνε ο σύµµαχός του, ο οθωµανός σουλτάνος. Λόγω της αντίδρασης κατά της απολυταρχίας, ο αιώνας του ∆ιαφωτισµού άρχισε να υποβαθµίζει το Βυζάντιο. Εκεί εδράζεται η παρεξήγηση.

Ο όρος «Βυζάντιο» έχει καταστεί συνώνυµο της ραδιουργίας. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν είναι, όντως, ο πρεσβευτής της πλεκτάνης, της δαιδαλώδους γραφειοκρατίας, του αυταρχισµού, της έλλειψης φαντασίας;

Ασφαλώς όχι! Όλα τα κράτη της εποχής έκαναν το ίδιο. Ο µύθος αυτός δηµιουργήθηκε από τον τρόπο που παρουσιάζεται το Βυζάντιο την περίοδο του ∆ιαφωτισµού. Αντιθέτως, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη δηµόσιας διοίκησης, µε τη σύγχρονη έννοια του όρου, η οποία εξαρτάται από την αυτοκρατορική διοίκηση. Ας έχουµε υπόψη µας ότι η αυτοκρατορία είχε στη διάθεσή της ένα Γενικό Κτηµατολόγιο, το οποίο αναθεωρούνταν από ειδικά εκπαιδευµένο προσωπικό ανά τακτά χρονικά διαστήµατα. Το Κτηµατολόγιο αυτό θα ζήλευαν πολλά σύγχρονα κράτη!

Οι Βυζαντινοί κατέβαλλαν τους φόρους τους σε υπαλλήλους που κατέθεταν εν συνεχεία τα χρήµατα που συγκέντρωναν στο δηµόσιο ταµείο. Φυσικά, ορισµένοι ισχυροί, ειδικά τα µεγάλα µοναστήρια, κατόρθωσαν να αποκτήσουν φορολογικές απαλλαγές και ήδη από τον 12ο αιώνα η αυτοκρατορική εξουσία παραχωρεί ως µισθό στους δηµόσιους και στρατιωτικούς υπαλλήλους την άµεση άρση ορισµένων φόρων. Αλλά µέχρι και την παραµονή της πτώσης της Κωνσταντινούπολης, ο αυτοκράτορας διατηρεί την εξουσία να κατάσχει τις εδαφικές περιοχές από αριστοκράτες οι οποίοι δεν συµµορφώνονται, ακόµη και από τα µεγαλύτερα µοναστήρια και να τις αναδιανείµει. Τουλάχιστον σε αυτήν την περίπτωση η φαντασία βρίσκεται στην εξουσία.

Γιατί το Βυζάντιο απουσιάζει από την πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστοριογραφία, ακόµη κι όταν η Ελλάδα και οι χώρες-κορµός της αυτοκρατορίας εκλαµβάνονται ως σταθερό πρόβληµα της ΕΕ τα τελευταία χρόνια;

Επειδή η Ορθοδοξία µετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης επικεντρώθηκε σε µια άλλη αυτοκρατορία, τη Ρωσία, και σχεδόν πάντα διατηρούσε την ίδια µορφή. Εάν η Ελλάδα έχει γίνει πρόβληµα στην ΕΕ, µπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν διοικήθηκε τόσο καλά όσο η Βυζαντινή Αυτοκρατορία! Την Ελλάδα την υποδέχτηκαν µε ανοιχτές αγκάλες όταν προσχώρησε στην ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι πολίτες που έρχονται στην Ελλάδα για διακοπές δεν παραλείπουν να επισκεφθούν τα βυζαντινά µνηµεία που διατηρούνται έως σήµερα. Η σύγχρονη ιστοριογραφία στην υπόλοιπη Ευρώπη δεν είναι εχθρική προς την Ελλάδα: οι Ευρωπαίοι πολίτες -όχι πάντα για τους σωστούς λόγους- δεν επιδοκιµάζουν την Επιτροπή που διευθύνει την ΕΕ.

Πολλές χώρες, συµπεριλαµβανοµένης της Γαλλίας, έχουν ασκήσει πιέσεις ώστε να παραµείνει η Ελλάδα στην ΕΕ. Αυτό δεν συµβαίνει µόνο λόγω συµφερόντων, αλλά και γιατί οι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν ότι οφείλουν µέρος του πολιτισµού τους στην Ελλάδα. Συνεπώς, χωρίς την Ελλάδα η Ευρώπη δεν είναι πλέον Ευρώπη.Οι δε Ευρωπαίοι βυζαντινολόγοι, Βρετανοί, Γερµανοί, Ιταλοί, Γάλλοι, Ισπανοί κ.ά. κάνουν ό,τι µπορούν για να θεωρηθεί η βυζαντινή κληρονοµιά, µαζί µε αυτήν της αρχαίας Ελλάδας, θεµέλιος λίθος του ευρωπαϊκού πολιτισµού.

Διαβάστε ακόμη

Σε «ήρεμα νερά» η συνάντηση Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν

Ανακοινώθηκαν οι υποψήφιοι διοικητές νοσοκομείων για 3η και 7η Υγειονομική Περιφέρεια - Όλα τα ονόματα

Συντάξεις Δεκεμβρίου: Νωρίτερα οι πληρωμές - Πότε καταβάλλονται

Από πού ξεκίνησε η Singles’ Day που... κοντράρει την Black Friday - Γιατί ονομάστηκε έτσι