Μουντιάλ 2022: Σκιά θανάτου πάνω από το Κατάρ λίγο πριν τη διοργάνωση – Νεκροί εργάτες και ανθρώπινα δικαιώματα υπό απειλή

Ήταν πριν από δώδεκα περίπου χρόνια όταν μετά από ψηφοφορία που διεξήχθη, πάρθηκε η απόφαση το Κατάρ να είναι η χώρα που θα αναλάβει τη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου το 2022 και έκτοτε τα θέματα που προέκυψαν ήταν πολλά. Το ένα από αυτά έχει ίσως τη μεγαλύτερη βαρύτητα και αφορά τις ανθρώπινες ζωές των μεταναστών εργατών που εκδήλωσαν ενδιαφέρον ώστε να δουλέψουν για τη φάση αναδόμησης που δρομολογήθηκε με στόχο τη δημιουργία νέων γηπέδων, ξενοδοχείων, αυτοκινητόδρομων, μιας ολοκαίνουριας δηλαδή πρωτεύουσας  που θα φιλοξενούσε εκατοντάδες -μεταξύ άλλων- τουρίστες.

Άνθρωποι που δεν θα γυρίσουν πίσω ποτέ

Τα σχέδια για μηνιαίο μισθό και δωρεάν στέγαση προσέλκυσαν χιλιάδες φθηνά εργατικά χέρια από άλλες χώρες, πολλά εκ των οποίων δεν θα γυρίσουν ποτέ στην πατρίδα τους. Άνθρωποι από την Ινδία, το Μπανγκλαντές, το Πακιστάν, τις Φιλιππίνες, το Νεπάλ και τη Σρι Λάνκα -αυτές είναι οι κύριες χώρες προέλευσης των εργατών που μετέβησαν στο Κατάρ με βάση τα στοιχεία- έχασαν τη ζωή τους και έγιναν τα νούμερα μιας θλιβερής λίστας που ακόμα και η ίδια η χώρα δεν αναγνωρίζει.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνδικαλιστική Συνομοσπονδία, ο αριθμός των νεκρών ξεπερνά σήμερα τους 7.000. Την Πέμπτη, έγινε γνωστό πως τρεις πυροσβέστες, περίπου 30 ετών, από το Πακιστάν έχασαν τη ζωή τους, όταν ένας γερανός κατέρρευσε κατά τη διάρκεια ασκήσεων ασφαλείας που πραγματοποιούσαν. Τα σοκαριστικά δεδομένα που αφορούν το ζήτημα είχε παρουσιάσει στις αρχές της περασμένης χρονιάς μεγάλη έρευνα που έφερε στο φως ο βρετανικός Guardian, με βάση την οποία εκτός από τα εργατικά δυστυχήματα, καταγράφονται και αρκετές αυτοκτονίες, οι οποίες σαφώς σχετίζονται με τις συνθήκες διαβίωσης στο συγκεκριμένο μέρος.

Ο Guardian επικαλέστηκε, για παράδειγμα, έναν άνδρα που υπέστη ηλεκτροπληξία στο δωμάτιό του λόγω κακής μόνωσης ηλεκτρικών καλωδίων, την αυτοκτονία ενός άλλου που χρειάστηκε να πληρώσει περισσότερα 1.000 ευρώ για να προσληφθεί ως ένας εργάτης συντήρησης σε εργοτάξιο ή ενός τελευταίου που βρέθηκε νεκρός στο δωμάτιό του.

Όπως προκύπτει από τη μελέτη, το 70% των θανάτων προέρχεται από φυσικά αίτια, παρόλο που λέγεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει γίνει καν νεκροψία. Να σημειωθεί πως οι άνθρωποι που εργάζονται στο Κατάρ το πράττουν κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, για ώρες ατελείωτες, μέρα και νύχτα. Η θερμοκρασία το καλοκαίρι φτάνει ακόμα και τους 50 βαθμούς Κελσίου, ενώ τους ίδιους μήνες πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την αναπνοή τους λόγω της αυξημένης υγρασίας. Γίνεται εύκολα αντιληπτό πόσο διογκωμένα μπορεί να είναι όλα αυτά τα εμπόδια για κάποιον που δουλεύει, για παράδειγμα, σε ένα εργοτάξιο.

Φυσικοί θάνατοι και φυσιολογικοί αριθμοί για το Κατάρ

Την εποχή που ο Guardian δημοσίευσε το άρθρο, η οργανωτική επιτροπή του Παγκοσμίου Κυπέλλου ανέφερε «μόνο» 37 θανάτους μεταξύ των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων 34 που «δεν είχαν σχέση με το Παγκόσμιο Κύπελλο». Από την πλευρά τους, οι κυβερνητικές αρχές του Κατάρ τόνιζαν ότι μόνο μια μειοψηφία εργαζομένων από τις αναφερόμενες χώρες εργαζόταν στον κατασκευαστικό κλάδο, ότι οι φυσικοί θάνατοι ήταν εξαιρετικά διαδεδομένοι και ότι, τελικά, αυτοί οι αριθμοί δεν ήταν υψηλότεροι από τον μέσο όρο του «κανονικού» πληθυσμού.

Σήμερα, δύο περίπου χρόνια μετά την παρουσίαση της έρευνας και παρά τις έντονες και συστηματικές αντιδράσεις οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η FIFA εξακολουθεί να διαψεύδει τα δεδομένα στα οποία κατέληξε ο Guardian και άλλα ευρωπαϊκά ΜΜΕ. Ήδη από το 2015, πολλά μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των Washington Post και BBC, είχαν, για παράδειγμα, εξετάσει την αναφορά μιας ΜΚΟ που έκανε λόγο για 1.200 θανάτους μόνο το 2013. Tον Ιανουάριο του 2022, ο εκπρόσωπος της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο εξήγησε στο Συμβούλιο της Ευρώπης ότι αυτός ο αριθμός των 6.500 νεκρών, που αρχικά παρουσίασε το βρετανικό μέσο, «ήταν απλώς ψευδής», σημειώνοντας πως μόνο τρεις άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους στα εργοτάξια του Κατάρ, νούμερο που συμπίπτει με την ανακοίνωση των τοπικών αρχών για τους 37 θανάτους, εκ των οποίων οι 34 δεν σχετίζονται με τα εργοτάξια.

#PayUpFIFA και ένα παγκόσμιο κίνημα

Η Διεθνής Αμνηστία αλλά και άλλες οργανώσεις από ολόκληρο τον κόσμο έχουν πολλάκις υπογραμμίσει τους κινδύνους που διατρέχουν οι εργαζόμενοι/ες εξαιτίας του ακραίου κλίματος του Κατάρ, ειδικά όταν συνδυάζεται με υπερβολικά πολλές και σωματικά απαιτητικές ώρες εργασίας. Εκτός από τη διαβούλευση με κορυφαίους ιατρικούς εμπειρογνώμονες και τη μελέτη κυβερνητικών δεδομένων σχετικά με χιλιάδες θανάτους, η οργάνωση έχει παράλληλα αναλύσει 18 πιστοποιητικά θανάτου, ενώ έχει πάρει συνέντευξη από τις οικογένειες έξι ανδρών, οι οποίοι ήταν όλοι μεταξύ 30 και 40 ετών όταν πέθαναν.

«Λίγο πριν την έναρξη της διοργάνωσης, το έργο της προστασίας των μεταναστών εργατών από την εκμετάλλευση έχει γίνει μόνο κατά το ήμισυ, ενώ αυτό της αποζημίωσης όσων έχουν υποστεί κακομεταχείριση έχει μόλις αρχίσει. Είναι επιτακτική ανάγκη το Κατάρ να δεσμευτεί για βελτίωση των συνθηκών μακροπρόθεσμα. Τα επίσημα στατιστικά της χώρας δείχνουν ότι πάνω από 15.021 άτομα, όλων των ηλικιών και των επαγγελμάτων, μη προερχόμενα από το Κατάρ, πέθαναν μεταξύ 2010 και 2019, αλλά τα στοιχεία για τα αίτια θανάτου είναι αναξιόπιστα λόγω της έλλειψης ερευνών που τεκμηρίωσε η Διεθνής Αμνηστία», ανέφερε πρόσφατα σε ανακοίνωσή της.

Δημοσκόπηση που εκπόνησε τον περασμένο μήνα η οργάνωση ανέδειξε την υποστήριξη που παρέχει το ευρύ κοινό αλλά και οι φίλαθλοι στις οικογένειες των μεταναστών που έχασαν τη ζωή της ή τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών για το παγκόσμιο αθλητικό γεγονός. Η εκστρατεία #PayUpFIFA που ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 από έναν συνασπισμό οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων -συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας, ομάδων φιλάθλων και συνδικάτων- και που καλεί τη FIFA και τις αρχές του Κατάρ να καταρτίσουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την αποζημίωση των εργαζομένων και την αποτροπή μελλοντικών καταχρήσεων, είναι ενδεικτική.

Πλήγμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Στον απόηχο των θανάτων και των ερωτημάτων που προκύπτουν σε μια δεύτερη ανάγνωση, ακόμα ένα μείζον ζήτημα που έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων είναι αυτό που αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα αυτά της κοινότητας LGBTQI που θίγονται ευθέως στη Ντόχα. Ο νόμος της σαρία στο Κατάρ προβλέπει πως η οποιαδήποτε σεξουαλική επαφή μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου τιμωρείται με ποινές που φτάνουν τα επτά χρόνια φυλάκισης έως τον θάνατο με λιθοβολισμό.

Οι διοργανώτριες αρχές έχουν δηλώσει ότι όλοι είναι ευπρόσδεκτοι στο Παγκόσμιο Κύπελλο, ωστόσο σύμφωνα με διεθνή μέσα ενημέρωσης, υπάρχουν αναφορές για ομοφυλόφιλα ή ανύπαντρα ζευγάρια που έχουν αντιμετωπίσει πρόβλημα στο να κλείσουν κάποιο ξενοδοχείο στο Κατάρ. Τοπικοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει πως δεν θα αλλάξουν τους νόμους στη χώρα τους, ωστόσο κανένας επισκέπτης δεν θα υποστεί διακρίσεις κατά τη διάρκεια του τουρνουά.

Στο μεταξύ, οι φορείς που παίρνουν θέση για τα γεγονότα, ακόμα και ένα μήνα πριν τη διοργάνωση, πληθαίνουν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της Αυστραλίας, η οποία πρόσφατα εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία υπογράμμιζε: «Αναγνωρίζουμε την σημαντική πρόοδο και τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που έχουν σημειωθεί στο Κατάρ τα τελευταία χρόνια, για την αναγνώριση και προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων και ενθαρρύνουμε όλους τους ενδιαφερόμενους να συνεχίσουν σε αυτόν τον δρόμο της μεταρρύθμισης».

Το δελτίο Τύπου, συνοδεύτηκε από ένα σύντομο βίντεο στο οποίο εμφανίζονται 16 παίκτες των «Socceroos» που θα λάβουν μέρος στην κορυφαία ποδοσφαιρική γιορτή του πλανήτη. «Τα τελευταία δύο χρόνια, αφοσιωθήκαμε στην κατανόηση όσων συμβαίνουν στο Κατάρ», εξηγούσαν οι αθλητές και συνέχιζαν: «Δεν είμαστε ειδικοί, αλλά έχουμε ακούσει για φορείς, όπως η Διεθνής Αμνηστία και η FIFA. Και το πιο σημαντικό, είναι, οι ξένοι εργαζόμενοι στο Κατάρ». Οι παίκτες στο μήνυμα τους, ανέφεραν τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν από τις Αρχές του Κατάρ σχετικά με τις συνθήκες εργασίας στη χώρα, αλλά, όπως προσέθεσαν, πιστεύουν ότι αυτές είναι «ασυνάρτητες» και θα μπορούσαν να βελτιωθούν.