Τα ιστορικά αρχεία της αθλητικής Θεσσαλονίκης του Μεσοπολέμου

Το 1916 με το «Kίνημα Εθνικής Αμύνης» η Ελλάδα τέθηκε στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ, γεγονός που αυτόματα αύξησε την παρουσία ξένων στρατευμάτων στην Θεσσαλονίκη η οποία μετατράπηκε σταδιακά σε μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές βάσεις των «συμμάχων» στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που κατέστρεψε ολοσχερώς τα 2/3 της πόλης αφανίζοντας σπίτια, εκκλησίες, συναγωγές ,δημόσια κτήρια και τζαμιά δεν διαφοροποίησε τα πλάνα των μεγάλων δυνάμεων για την Θεσσαλονίκη η οποία ανέκαθεν θεωρούνταν  «στρατηγικής σημασίας», κάτι που αποδεικνύεται κι από το γεγονός πως το 1918 χιλιάδες στρατιώτες (διαφόρων εθνικοτήτων) εξακολουθούσαν να στρατοπεδεύουν εντός και πέριξ της πόλης.

Το έργο της YMCA ενθουσιάζει την Θεσσαλονίκη

Είναι η εποχή κατά την οποία ο αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός και η αμερικανική Y.M.C.A. έρχονται με τις «ευλογίες» της ελληνικής κυβέρνησης να προσφέρουν στήριξη και βοήθεια στους στρατευμένους νέους των δυνάμεων της Αντάντ.Η YMCA(Young Mens Christian Association),μια φιλανθρωπική οργάνωση με έντονη κοινωνική, εθελοντική και αθλητική δράση, ιδρύει τα «σπίτια του στρατιώτου», χώρους ψυχαγωγίας στους οποίους δίδονται διαλέξεις, γίνεται διανομή γραφικής ύλης για την αλληλογραφία των στρατευμένων ενώ λειτουργούν αναγνωστήρια, καφέ και εστιατόρια.

Οι αμερικανοί της YMCA όμως φροντίζουν και για την άθληση των στρατιωτών «διδάσκοντας» για πρώτη φορά στην πόλη τα αθλήματα του μπάσκετ και του βόλεϊ, τα οποία άλλωστε επινοήθηκαν στο Εκπαιδευτικό  ίδρυμα της YMCA στο Σπρίνγκφηλντ της Μασαχουσέτης. Το έργο της YMCA ενθουσιάζει την Θεσσαλονίκη, η οποία και επίσημα από το 1921 λειτουργεί το ελληνικό της παράρτημα, την Χ.Α.Ν.Θ.

Οι αμερικανοί καταγράφουν την αθλητική ζωή της πόλης

Σχεδόν 100 χρόνια μετά η Χ.Α.Ν.Θ. ανοίγει τα αρχεία της που αποτελούνται από τεκμήρια και φωτογραφικά ντοκουμέντα που συνθέτουν την κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική και αθλητική ζωή της Θεσσαλονίκης. Οι αμερικανοί αποδεικνύονται ιδιαίτερα συνεπείς στον τομέα της καταγραφής των δραστηριοτήτων τους. Αυτό δείχνουν οι λεπτομερείς εκθέσεις τους, που αφορούν μεταξύ άλλων την αθλητική Θεσσαλονίκη. Φωτογραφίζουν αγωνιστικές εκδηλώσεις ομάδων ποδοσφαίρου, μπάσκετ, βόλεϊ.

Προχωρούν ανά τακτά διαστήματα  σε επιδείξεις αγώνων μπέιζμπολ , ενώ επιδίδονται και στην εκμάθηση κολύμβησης προς ενδιαφερομένους στον Θερμαϊκό κόλπο. Επίσης, ενθαρρύνουν σωματεία να ασχοληθούν με τις «αθλοπαιδιές» (τα αθλήματα του μπάσκετ και του βόλεϊ) και  εκδίδουν φυλλάδια με τους κανονισμούς αθλημάτων.Για την διάσωση όλου αυτού του υλικού (περίπου 550 μέτρα ράφια με φωτογραφίες, χειρόγραφες εκθέσεις κλπ.) κρίνεται αναγκαία όπως αναφέρουν στελέχη της Χ.Α.Ν.Θ, η δημιουργία νέου αρχειακού και ερευνητικού κέντρου που θα στεγάσει το ιστορικό αρχείο το οποίο μελλοντικά θα είναι ανοικτό και προσβάσιμο σε κοινό και ερευνητές.

«Ένα από τα σημαντικότερα ιδιωτικά αρχεία της χώρας»

«Το Ιστορικό Αρχείο της ΧΑΝ Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα σημαντικότερα ιδιωτικά αρχεία της χώρας», εξηγεί η Μουσειολόγος Ελευθερία Θεοδωρούδη μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής διαχείρισης του Αρχείου και προσθέτει: «Έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία συγκέντρωσης πόρων για την χρηματοδότηση ενός πολύ σημαντικού project για την πόλη της Θεσσαλονίκης.Το υλικό περιλαμβάνει  πρωτότυπα ιστορικά έγγραφα,  χειρόγραφα βιβλία τήρησης Πρακτικών Γενικών Συνελεύσεων, Διοικητικών Συμβουλίων, μητρώα μελών, Βιβλία  Πρωτοκόλλου Αλληλογραφίας, οικονομικών καταστάσεων, ατομικά δελτία αθλητών και  κατασκηνωτών.

Υπάρχουν επίσης  τοπογραφικοί χάρτες-αρχιτεκτονικά σχέδια. Φυσικά πολλές φωτογραφίες αλλά και μπομπίνες ταινιών, μικροφίλμς, κασέτες ήχου και βιντεοταινίες κάμερας. Όπως αντιλαμβάνεστε η διάσωση αυτού του υλικού από την φθορά του χρόνου απαιτεί μια ειδική διαχείριση κι αυτό είναι που ουσιαστικά θέλουμε να πετύχουμε γιατί μέσω αυτών των τεκμηρίων  καταγράφεται διαχρονικά μια περίοδος εκατό και πλέον ετών». Όραμα της Επιτροπής Αρχείου (επικεφαλής της οποίας είναι ο Κωνσταντίνος Πλαστήρας και μέλη της μεταξύ άλλων  οι κ.κ. Αντώνης Γώδης, Στάθης Αμανατίδης, Κίμων Δημητρίου), είναι στο γενέθλιο έτος της ΧΑΝΘ, το 2021, δηλαδή 100 χρόνια μετά την ίδρυση της, να φιλοξενήσει στο Αρχείο απόγονους  των Αμερικανών και των Ελλήνων πρωτεργατών της ώστε να δουν το έργο που άφησαν στην πόλη οι πρόγονοί τους όταν πριν από έναν αιώνα πήραν την απόφαση να έρθουν στη Μακεδονία.

Ιστορικά αρχεία για την Θεσσαλονίκη στην Γενεύη και στην Μινεσότα

Αξίζει να σημειωθεί πως στα σπάνια ιστορικά τεκμήρια του Αρχείου συγκαταλέγονται οι Απολογιστικές Εκθέσεις λειτουργίας των Σπιτιών του Στρατιώτη. Οι εκθέσεις  των αμερικανών συνοδεύονται από το αντίστοιχο κατά θέμα και τμήμα δραστηριότητας αυθεντικό φωτογραφικό υλικό. Αυτές οι εκθέσεις είναι έτσι φτιαγμένες ώστε σήμερα να λογίζονται ως χειροποίητα λευκώματα.

Το Αρχείο αναμένεται να εμπλουτιστεί από ντοκουμέντα που βρέθηκαν κλεισμένα σε… κούτες στην Γενεύη(παγκόσμια έδρα των YMCA) αλλά και στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα των ΗΠΑ το οποίο αναμένεται να έρθει με την συμβολή και του Προξενείου των ΗΠΑ στην Θεσσαλονίκη ψηφιοποιημένο.«Η εκστρατεία συγκέντρωσης πόρων για τη χρηματοδότηση της δημιουργίας του νέου Αρχειακού και Ερευνητικού Κέντρου έχει ξεκινήσει. Όσοι ενδιαφέρονται και επιθυμούν να συνεισφέρουν με οποιονδήποτε τρόπο μπορούν να ενημερωθούν από το site του αρχείου στην διεύθυνση: https://ymca.gr/ymca-archives/» , αναφέρει σε ανακοίνωση της η Χ.Α.Ν.Θ.