Πώς ήταν η ζωή μετά τον Μέγα Αλέξανδρο; Τεχνητή νοημοσύνη «διάβασε» πάπυρο 2.000 ετών και δίνει εντυπωσιακές απαντήσεις

Ένα «χαμένο βιβλίο» ηλικίας 2.000 ετών που συζητά τις δυναστείες που διαδέχθηκαν τον Μέγα Αλέξανδρο μπορεί τελικά να αποκρυπτογραφηθεί σχεδόν δύο χιλιετίες μετά την μερική καταστροφή του κειμένου από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. και, αιώνες αργότερα, την παράδοση του στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Η ανακάλυψη έγινε, σύμφωνα με το Live Science, με τη χρήση μηχανικής μάθησης που αποτελεί κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης και βοήθησε στο να διακρίνουν το αχνό μελάνι στον τυλιγμένο πάπυρο.

«Πρόκειται πιθανότατα για ένα χαμένο έργο», δήλωσε ο Richard Janko, ο διακεκριμένος πανεπιστημιακός καθηγητής κλασικών σπουδών Gerald F. Else στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, κατά τη διάρκεια παρουσίασης στην κοινή ετήσια συνάντηση του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής και της Εταιρείας Κλασικών Σπουδών, που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Ορλεάνη τον περασμένο μήνα. Η έρευνα δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί σε περιοδικό με κριτές.

Μόνο μικρά τμήματα του βαριά κατεστραμμένου κειμένου μπορούν να διαβαστούν αυτή τη στιγμή. «Περιέχει τα ονόματα πολλών Μακεδόνων δυναστών και στρατηγών του Αλεξάνδρου», δήλωσε ο Janko, σημειώνοντας ότι περιλαμβάνει επίσης «αρκετές αναφορές του ίδιου του Αλεξάνδρου». Αφού ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε το 323 π.Χ., η αυτοκρατορία του διαλύθηκε. Στο κείμενο αναφέρονται οι Μακεδόνες στρατηγοί Σέλευκος, ο οποίος έφτασε να κυβερνά μεγάλο μέρος των εδαφών στη Μέση Ανατολή, και Κάσσανδρος, ο οποίος κυβέρνησε την Ελλάδα μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου.

Το χαμένο βιβλίο προέρχεται από τη Βίλα των Παπύρων στο Χερκουλάνεουμ, μια πόλη που καταστράφηκε μαζί με την Πομπηία όταν ο Βεζούβιος εξερράγη μετά το γύρισμα της πρώτης χιλιετίας. Η βίλα, που ονομάστηκε έτσι λόγω των τεράστιων παπύρων της, περιέχει πολυάριθμα γραπτά του φιλοσόφου Φιλόδημου (έζησε περίπου από το 110 π.Χ. έως το 30 π.Χ.). Αυτοί οι πάπυροι απανθρακώθηκαν κατά την έκρηξη του ηφαιστείου. Κάποια στιγμή, το κείμενο βρέθηκε και δόθηκε στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1804. Αυτός το έδωσε στο Ινστιτούτο της Γαλλίας στο Παρίσι, όπου και βρίσκεται σήμερα. Το 1986, μια προσπάθεια να ξετυλιχθεί ο πάπυρος είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί περαιτέρω ζημιά, δήλωσε ο Janko.

Αποκαλύπτοντας το κείμενο

Ο Janko μελετά τον πάπυρο με τη βοήθεια μιας ομάδας με επικεφαλής τον Brent Seales, διευθυντή του Κέντρου Οπτικοποίησης και Εικονικών Περιβαλλόντων στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι.

Για να αποκαλύψει τα μυστικά του παπύρου, η ομάδα του Seales χρησιμοποιεί τη μηχανική μάθηση: Έχουν εκπαιδεύσει ένα πρόγραμμα υπολογιστή πώς να ανιχνεύει μελάνι στους παπύρους, αφήνοντάς το να αναλύσει αρχαίους παπύρους με αξονική τομογραφία (CT), η οποία παίρνει χιλιάδες ακτίνες Χ για να φτιάξει τρισδιάστατες ψηφιακές εικόνες. «Έχουν ορατή γραφή, οπότε μπορούμε να αντιστοιχίσουμε τις θέσεις του μελανιού με το ακριβές μέρος που πρέπει να αναζητήσουμε το μελάνι στη μικρο-CT», δήλωσε ο Seales στο Live Science.

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, ο Janko σημείωσε ότι το έργο της ομάδας καθιστά σταδιακά όλο και περισσότερο κείμενο αναγνώσιμο. «Με κάθε επανάληψη της εργασίας του [Seales], η ικανότητα ανάγνωσης περισσότερων από αυτά τα θραύσματα γίνεται κάθε φορά καλύτερη», δήλωσε ο Janko.

Πολλά μυστήρια

Ωστόσο, πολλά σχετικά με τον πάπυρο παραμένουν ένα μυστήριο. Ο συγγραφέας του κειμένου είναι άγνωστος. Είναι επίσης ασαφές γιατί βρισκόταν μέσα στη βίλα. Ο Janko σημείωσε ότι πολλά από τα κείμενα στη βίλα γράφτηκαν από τον Φιλόδημο και συζητούν τη φιλοσοφία, όχι την ιστορία.

Ο Janko υπέθεσε ότι το κείμενο μπορεί να είχε δανειστεί και να μην είχε επιστραφεί. Μια πιθανότητα είναι ότι ο ίδιος ο Φιλόδημος το χρησιμοποίησε ως αναφορά για να γράψει το έργο του «Περί του καλού βασιλιά κατά τον Όμηρο», δήλωσε στο Live Science ο Jeffrey Fish, καθηγητής κλασικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Baylor του Τέξας, σε ηλεκτρονικό μήνυμα. Σε αυτό το έργο, ο Φιλόδημος συγκρίνει τους βασιλείς μετά τον Αλέξανδρο με εκείνους που βασίλεψαν νωρίτερα, ρίχνοντας αρνητικό φως στους βασιλείς μετά τον Αλέξανδρο.

Ο προστάτης του Φιλόδημου ήταν ένας άνδρας που ονομαζόταν Lucius Calpurnius Piso Caesoninus, ρωμαίος διοικητής της Μακεδονίας. «Νομίζω ότι ο Φιλόδημος δείχνει στον Πίσο ότι το παράδειγμα των καλών βασιλέων του Ομήρου μπορεί να τον βοηθήσει ως κυβερνήτη της Μακεδονίας να ξεπεράσει τους παρακμιακούς ελληνιστές ηγεμόνες που προηγήθηκαν», δήλωσε ο Fish.