Πώς οι αρχαίες πλάκες της Μεσοποταμίας κατέγραψαν την αλλαγή στο μαγνητικό πεδίο της Γης

Πριν από χιλιάδες χρόνια, το μαγνητικό πεδίο της Γης υπέστη μια σημαντική αύξηση της ισχύος του σε ένα τμήμα του πλανήτη που περιλάμβανε το αρχαίο βασίλειο της Μεσοποταμίας. Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής πιθανότατα δεν παρατήρησαν καν τη διακύμανση, αλλά σημάδια της ανωμαλίας, διατηρήθηκαν στους αρχαίους πλίνθους.

Η γεωμαγνητική ανωμαλία την εποχή του Ναβουχοδονόσορα Β

Σύμφωνα με το CNN, όταν οι επιστήμονες εξέτασαν πρόσφατα πλίνθους που χρονολογούνται από την τρίτη έως την πρώτη χιλιετία π.Χ. στη Μεσοποταμία - η οποία περιλάμβανε το σημερινό Ιράκ και τμήματα της σημερινής Συρίας, του Ιράν και της Τουρκίας - εντόπισαν μαγνητικές υπογραφές σε εκείνα της πρώτης χιλιετίας, υποδεικνύοντας ότι τα τούβλα ψήθηκαν σε μια εποχή που το μαγνητικό πεδίο της Γης ήταν ασυνήθιστα ισχυρό. Οι υπογραφές ήταν τα ονόματα των εκάστοτε βασιλέων της Μεσοποταμίας και αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να επιβεβαιώσουν το χρονικό εύρος της μαγνητικής αιχμής.

Τα ευρήματά τους αντιστοιχούσαν σε μια γνωστή μαγνητική έξαρση που ονομάζεται «Γεωμαγνητική Ανωμαλία της Εποχής του Σιδήρου της Λεβαντίνης», η οποία έλαβε χώρα μεταξύ του 1050 και του 550 π.Χ. Είχε προηγουμένως τεκμηριωθεί σε αντικείμενα από τις Αζόρες, τη Βουλγαρία και την Κίνα με τη χρήση αρχαιομαγνητικής ανάλυσης.

«Είναι πραγματικά συναρπαστικό το γεγονός ότι αρχαία αντικείμενα από τη Μεσοποταμία βοηθούν στην εξήγηση και την καταγραφή βασικών γεγονότων στην ιστορία της Γης, όπως οι διακυμάνσεις του μαγνητικού πεδίου», δήλωσε ο Mark Altaweel, συν-συγγραφέας της μελέτης, καθηγητής Εγγύς Ανατολής και επιστήμης των αρχαιολογικών δεδομένων στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του University College του Λονδίνου.

«Δείχνει γιατί η διατήρηση της αρχαίας κληρονομιάς της Μεσοποταμίας είναι σημαντική για την επιστήμη και την ανθρωπότητα ευρύτερα», δήλωσε ο Altaweel στο CNN σε ηλεκτρονικό μήνυμα.

Όταν ένα αρχαίο τεχνούργημα περιέχει οργανική ύλη, όπως οστά ή ξύλο, οι επιστήμονες μπορούν να μάθουν πόσο παλιό είναι μέσω της ραδιοχρονολόγησης, η οποία συγκρίνει τις αναλογίες αποσύνθεσης που διατηρούνται σε ισότοπα άνθρακα. Αλλά για τα ανόργανα αντικείμενα - κεραμικά ή κεραμικά αντικείμενα - η αρχαιομαγνητική ανάλυση είναι απαραίτητη για να αποκαλυφθεί η ηλικία τους, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Matthew Howland, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα ανθρωπολογίας του Wichita State University στο Κάνσας. Επειδή η κεραμική είναι ο πιο κοινός τύπος αντικειμένου σε αρχαιολογικές τοποθεσίες παγκοσμίως, η τεχνική αυτή αποτελεί ζωτικό συμπλήρωμα της ραδιοχρονολόγησης, δήλωσε ο Howland στο CNN.

«Η αρχαιομαγνητική χρονολόγηση μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε είδους μαγνητικά ευαίσθητα υλικά που έχουν θερμανθεί», δήλωσε ο Howland. Και η χρησιμότητά της επεκτείνεται πέρα από την αρχαιολογία.

«Οι γεωλόγοι χρησιμοποιούν συχνά την ανάλυση πετρωμάτων για να μελετήσουν τα μαγνητικά πεδία της Γης, αλλά σε πιο πρόσφατες εποχές, όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα μελέτης πολύ πρόσφατων πετρωμάτων επειδή δεν είχαν προλάβει να σχηματιστούν ακόμη, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αρχαιολογικά αντικείμενα», είπε. «Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα τούβλα από λάσπη ή τα κεραμικά ως ανθρώπινα δημιουργημένα πετρώματα για τη μελέτη των μαγνητικών πεδίων της Γης».

Πριν από αυτή τη νέα μελέτη, υπήρχαν ελάχιστα ακριβή αρχαιομαγνητικά στοιχεία από αντικείμενα της Μεσοποταμίας που χρονολογούνταν σε αυτή την εποχή.

«Η έλλειψη δεδομένων εκεί περιόριζε πραγματικά την ικανότητά μας να κατανοήσουμε τις συνθήκες του μαγνητικού πεδίου της Γης σε εκείνη την περιοχή», δήλωσε ο Howland. Αυτό σήμαινε επίσης ότι οι αρχαιολόγοι δεν μπορούσαν να υπολογίσουν με ακρίβεια τις ηλικίες πολλών χώρων στη Μεσοποταμία, «μια απίστευτα σημαντική περιοχή στην παγκόσμια αρχαιολογία».

Η Γη περιβάλλεται από μια μαγνητόσφαιρα - μια αόρατη φυσαλίδα μαγνητισμού που δημιουργείται από την ισχυρή αναταραχή των λιωμένων μετάλλων στον πυρήνα της Γης. Αποτρέπει την απογύμνωση της ατμόσφαιράς μας από τους ηλιακούς ανέμους που την εκτοξεύουν από τον ήλιο. Αν και η μαγνητόσφαιρα έχει σταθερή παρουσία εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, η ισχύς της αυξάνεται και μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. (Η ανθρώπινη υγεία δεν επηρεάζεται άμεσα από τις διακυμάνσεις του μαγνητικού πεδίου, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ).

Χρονολόγηση των αντικειμένων μέσω του μαγνητικού πεδίου

Τα πήλινα αντικείμενα που ψήθηκαν σε υψηλές θερμοκρασίες διατηρούν ένα "αποτύπωμα" του μαγνητισμού της Γης εκείνη την εποχή σε ορυκτά όπως το οξείδιο του σιδήρου που επηρεάζεται από τον μαγνητισμό. Η ανάκτηση αυτού του δακτυλικού αποτυπώματος περιλαμβάνει μια σειρά μαγνητικών πειραμάτων που θερμαίνουν και ψύχουν επανειλημμένα το αντικείμενο, εκθέτοντάς το σε μαγνητικά πεδία και στη συνέχεια αφαιρώντας τα. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί μια σειρά από νέα δακτυλικά αποτυπώματα, τα οποία συγκρίνονται με την αρχική μαγνητική ένταση του αντικειμένου.

Οι επιστήμονες μπορούν στη συνέχεια να αντιστοιχίσουν το αντικείμενο σε μια συγκεκριμένη περίοδο δραστηριότητας στο μαγνητικό πεδίο της Γης.

«Μας βοηθά να κατανοήσουμε τι κάνει το μαγνητικό πεδίο της Γης μέσα στο χρόνο και θα βοηθήσει επίσης στον προσδιορισμό της ηλικίας των αντικειμένων, κάτι που διαφορετικά θα ήταν αδύνατο», δήλωσε ο Caue S. Borlina, μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο τμήμα γεωεπιστημών και πλανητικών επιστημών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. Ο Borlina, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, διεξάγει έρευνα σχετικά με τα αρχαία και σύγχρονα μαγνητικά πεδία και τις επιπτώσεις τους στον σχηματισμό και την κατοικησιμότητα των πλανητών.

«Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτές οι καταγραφές υψηλής ανάλυσης είναι ζωτικής σημασίας για να κατανοήσουμε πώς οι μαγνητικές αιχμές στην επιφάνεια θα μπορούσαν να συνδεθούν με το τι συμβαίνει στο εσωτερικό της Γης» δήλωσε ο Borlina στο CNN. «Ειδικά στον εξωτερικό πυρήνα, όπου δημιουργείται το μαγνητικό πεδίο της Γης».

Η νέα ανάλυση όχι μόνο κάλυψε ένα σημαντικό κενό δεδομένων - αποκάλυψε επίσης νέα στοιχεία για τη μαγνητική ανωμαλία εκείνης της περιόδου.

Από τις 32 πέτρες που πήραν δείγμα οι ερευνητές, πέντε έφεραν σφραγίδες που τις συνδέουν με τη βασιλεία του Ναβουχοδονόσορα Β', μεταξύ 604 και 562 π.Χ. Οι μετρήσεις του μαγνητισμού στις πέτρες έδειξαν ότι το μαγνητικό πεδίο ενισχύθηκε γρήγορα και έντονα όταν κατασκευάστηκαν τα τούβλα. 

«Τα επόμενα βήματα είναι να συνεχίσουμε αυτή τη δουλειά, να την εφαρμόσουμε σε περισσότερους πλίθους από τη Μεσοποταμία και να βελτιώσουμε περαιτέρω την καμπύλη που μπορούμε να παράγουμε για την ένταση του μαγνητικού πεδίου της Γης με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε ο Howland.

«Αλλά ίσως ακόμη πιο συναρπαστικό είναι ότι οι αρχαιολόγοι που εργάζονται σε τοποθεσίες στο Ιράκ και τη Συρία μπορούν να εξετάσουν τα δεδομένα μας και να εφαρμόσουν τις ίδιες τεχνικές σε μη χρονολογημένα αντικείμενα», πρόσθεσε. «Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη χρονολόγηση των βασιλιάδων».