Ευρωπαϊκό δίχτυ προστασίας από τις ψηφιακές πλατφόρμες και στην Ελλάδα - Τι ορίζει το νέο νομοσχέδιο

Τη δυνατότητα να υποβάλλουν καταγγελία σε πλατφόρμα, να αναζητούν εξωδικαστικούς διακανονισμούς, να προβαίνουν σε καταγγελία στην εθνική τους αρχή στη γλώσσα τους ή να ζητούν αποζημίωση για παραβάσεις των κανόνων, θα έχουν οι χρήστες ψηφιακών υπηρεσιών και μεγάλων πλατφορμών ηλεκτρονικού εμπορίου και στην Ελλάδα με το νομοσχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, το οποίο ενσωματώνει τη σχετική κοινοτική οδηγία.

Στόχος είναι να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την εφαρμογή της Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act- DSA) στην Ελλάδα.

Ο στόχος της οδηγίας

Στόχος της «Πράξης» είναι η βελτίωση της προστασίας των χρηστών στο διαδίκτυο με έμφαση στην καταπολέμηση της διακίνησης παράνομου περιεχομένου, στην παραπληροφόρηση, όπως για παράδειγμα η δημοσίευση παραπλανητικών διαφημίσεων ή προϊόντων, που έχουν προκύψει από deep fake επεξεργασία, καθώς και στην προστασία ανηλίκων.

Επιπλέον, προβλέπονται νέα δικαιώματα για τους χρήστες, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να υποβάλλουν καταγγελία στην πλατφόρμα, να αναζητούν εξωδικαστικούς διακανονισμούς, να υποβάλλουν καταγγελία στην εθνική τους αρχή στη γλώσσα τους ή να ζητούν αποζημίωση για παραβάσεις των κανόνων.  Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις λεγόμενες «πολύ μεγάλες επιγραμμικές (online) πλατφόρμες», όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις μηχανές αναζήτησης, οι οποίες ενέχουν ιδιαίτερους κινδύνους σχετικά με τη διάδοση παράνομου περιεχομένου και την πρόκληση ζημίας σε κοινωνικό επίπεδο.

Πότε τίθεται σε εφαρμογή 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πράξη, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή, σταδιακά, έως τον Φεβρουάριο του 2024, αν και ήδη αρκετές διατάξεις για τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες είναι σε ισχύ.

Οι δεκαεπτά πρώτες πλατφόρμες και δύο μηχανές αναζήτησης που ορίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι οι Alibaba Ali Express, Amazon Store, Apple AppStore, Booking.com, Facebook, Google Play, Google Maps, Google Shopping, Instagram, LinkedIn, Pinterest, Snapchat, TikTok, Twitter, Wikipedia, YouTube, Zalando, Bing, Google Search.

Με το σχέδιο νόμου, το οποίο παρουσίασε ο υπουργός, Δημήτρης Παπαστεργίου στο υπουργικό συμβούλιο, λαμβάνονται μία σειρά από μέτρα και συγκεκριμένα:

• Ορίζεται Συντονιστής Ψηφιακών Υπηρεσιών και των αρμόδιων αρχών στις οποίες παρέχεται εξουσία επίβλεψης των παρόχων ενδιάμεσων υπηρεσιών και επιβολής της Πράξης, καθώς και η ρύθμιση των επιμέρους αρμοδιοτήτων τους. Το ρόλο του Συντονιστή στην Ελλάδα θα έχει η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνίων και Ταχυδρομείων, η οποία ως ανεξάρτητη αρχή θα είναι αρμόδια για την εποπτεία των ενδιάμεσων υπηρεσιών που είναι εγκατεστημένες στη χώρα μας και /ή για τον συντονισμό με τις ειδικές τομεακές αρχές.
• Ως αρμόδιες αρχές ορίζονται το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) για ζητήματα που αφορούν τις αρμοδιότητές τους.
• Διασφαλίζεται ότι οι εντολές ανάληψης δράσης κατά παράνομου περιεχομένου και οι εντολές παροχής πληροφοριών που εκδίδονται από τις αρμόδιες δικαστικές ή διοικητικές αρχές πληρούν κατά το περιεχόμενό τους τις απαιτήσεις της Πράξης.
• Προχωρά η σύσταση Συμβουλευτικής Επιτροπής στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες και ο καθορισμός των αρμοδιοτήτων της.
• Καθορίζεται η διαδικασία επιβολής αναλογικών και αποτελεσματικών κυρώσεων που δύναται να επιβληθούν σε παρόχους ενδιάμεσων υπηρεσιών για τις παραβάσεις της Πράξης και του νόμου.
• Ρυθμίζονται ζητήματα έννομης προστασίας και του δικαιώματος προσφυγής κατά των αποφάσεων του Συντονιστή και των λοιπών αρμόδιων αρχών.
• Δημιουργείται Μητρώο των εγκατεστημένων στην Ελλάδα παρόχων ενδιάμεσων υπηρεσιών και καθορίζεται η διαδικασία και ο τρόπος τήρησής του.

Όπως σημειώνει το υπουργείο, η «Πράξη» αποτελεί τομή σε επίπεδο ΕΕ, καθώς βελτιώνει σημαντικά τους μηχανισμούς αφαίρεσης παράνομου περιεχομένου και δημιουργεί ισχυρότερη δημόσια εποπτεία των διαδικτυακών πλατφορμών. Το τι συνιστά παράνομο περιεχόμενο ορίζεται σε άλλους νόμους είτε σε επίπεδο ΕΕ είτε σε εθνικό επίπεδο - για παράδειγμα, το τρομοκρατικό περιεχόμενο, το υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ή η παράνομη ρητορική μίσους ορίζεται σε επίπεδο ΕΕ.

«Η «Πράξη» αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία προκειμένου να ελεγχθεί και να επικαιροποιηθεί το νομικό πλαίσιο για τη ρύθμιση του περιεχομένου στο Διαδίκτυο, με τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων στην Ελλάδα. Επιπλέον,  αναμένεται να υπάρξει άμεση βελτίωση στη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων αρχών, τόσο εντός Ελλάδας όσο και εντός ΕΕ συνολικά».

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης περιλαμβάνει τις απαραίτητες συμπληρωματικές ρυθμίσεις με σκοπό την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή στην ελληνική έννομη τάξη του Κανονισμού (ΕΕ) 2022/2065 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 2022 σχετικά με την ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/31/ΕΚ («Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες»).

Το σχέδιο νόμου αποτελεί αντικείμενο εκτενούς επεξεργασίας από ομάδα εργασίας, αποτελούμενη από στελέχη προερχόμενα από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, το Υπουργείο Ανάπτυξης, τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας και τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας.

Οι υποχρεώσεις των πλατφορμών

Βάσει των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες θα εφαρμόζεται άμεσα σε ολόκληρη την ΕΕ και θα ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2024.

Όσον αφορά τις επιγραμμικές πλατφόρμες, οριζόταν ότι θα πρέπει να δημοσιεύουν τον αριθμό των ενεργών χρηστών τους έως τις 17 Φεβρουαρίου 2023. Εάν η πλατφόρμα ή η μηχανή αναζήτησης έχει περισσότερους από 45 εκατομμύρια χρήστες (10% του πληθυσμού στην Ευρώπη), η Επιτροπή θα ορίσει την υπηρεσία ως πολύ μεγάλη επιγραμμική πλατφόρμα ή πολύ μεγάλη επιγραμμική μηχανή αναζήτησης. Οι υπηρεσίες αυτές θα έχουν στη διάθεσή τους 4 μήνες για να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η οποία περιλαμβάνει τη διενέργεια και την παροχή στην Επιτροπή της πρώτης ετήσιας εκτίμησης κινδύνου.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να διορίσουν συντονιστές ψηφιακών υπηρεσιών έως τις 17 Φεβρουαρίου 2024, όταν και οι πλατφόρμες με λιγότερους από 45 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες πρέπει να συμμορφώνονται με όλους τους κανόνες της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Παρά τις υποχρεώσεις τους βέβαια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι απέστειλε επίσημες αιτήσεις παροχής πληροφοριών στο πλαίσιο του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) σε 17 από τις πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες και μηχανές αναζήτησης (VLOPs και VLOSE) που χαρακτηρίστηκαν στις 25 Απριλίου 2023, δηλαδή AliExpress, Amazon Store, AppStore, Bing, Booking.com, Facebook, Google Search, Google Play, Google Maps, Google Shopping, Instagram, LinkedIn, Pinterest, Snapchat, TikTok, YouTube και Zalando.

Οι εν λόγω πλατφόρμες καλούνται να παράσχουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που έχουν λάβει για να συμμορφωθούν με την υποχρέωση παροχής πρόσβασης, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, στα δεδομένα που είναι προσβάσιμα στο κοινό μέσω της επιγραμμικής διεπαφής τους σε επιλέξιμους ερευνητές.

«Η πρόσβαση των ερευνητών σε δεδομένα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της λογοδοσίας και του δημόσιου ελέγχου των πολιτικών των πλατφορμών. Η πρόσβαση των ερευνητών σε δημοσίως διαθέσιμα δεδομένα συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική ενόψει επικείμενων εκδηλώσεων, όπως οι εκλογές σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, καθώς και για τη συνεχή παρακολούθηση της παρουσίας παράνομου περιεχομένου και αγαθών σε διαδικτυακές πλατφόρμες», σημειώνει σε ανακοίνωσή της η Κομισιόν.

Οι 17 VLOPs και VLOSE πρέπει να παράσχουν τις ζητούμενες πληροφορίες στην Επιτροπή έως τις 8 Φεβρουαρίου 2024. Με βάση την αξιολόγηση των απαντήσεων, η Επιτροπή θα καθορίσει τα επόμενα βήματα. Άλλωστε στις 18 Δεκεμβρίου 2023, η Επιτροπή κίνησε επίσημη διαδικασία επί παραβάσει κατά της VLOP X για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων εικαζόμενες παραβάσεις των υποχρεώσεων σχετικά με την πρόσβαση των ερευνητών σε δεδομένα.