Απόφαση-σταθμός για την Google: Δεκτές μόνο στην Ε.Ε. οι διαγραφές προσωπικών αναφορών

Η απόφαση δικαιώνει την Google στην αντιπαράθεσή της με την Εθνική Επιτροπή Πληροφορικής και Ελευθεριών της Γαλλίας (Cnil), η οποία επέβαλε το 2016 στην Google πρόστιμο ύψους 100.000 ευρώ, προσάπτοντάς της ότι περιορίζει το «δικαίωμα στην λήθη» μόνο στις ευρωπαϊκές πλατφόρμες της μηχανής αναζήτησης.

O φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης δεν έχει υποχρέωση διαγραφής συνδέσμων ως προς όλες τις εκδοχές της μηχανής αναζήτησης που εκμεταλλεύεται. Έχει εντούτοις υποχρέωση διαγραφής συνδέσμων ως προς όλες τις εκδοχές της μηχανής αναζήτησης που αντιστοιχούν στα κράτη μέλη και εφαρμογής μέτρων τα οποία να αποθαρρύνουν την πρόσβαση, εντός των κρατών μελών, των χρηστών του διαδικτύου στους επίμαχους συνδέσμους που εμφανίζονται στις εκτός ΕΕ εκδοχές της.

Αυτό απεφάνθη το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το «δικαίωμα να ξεχαστεί κανείς» από την Google. Μια απόφαση που δικαιώνει εν πολλοίς την εταιρία-κολοσσό που δεν χρειάζεται να αλλάξει άρδην τον τρόπο διαχείρισης της μηχανής αναζήτησής της.

To 2015, η πρόεδρος της γαλλικής επιτροπής πληροφορικής και ελευθεριών (CNIL) απηύθυνε προειδοποίηση στη Google, καλώντας την, στην περίπτωση που ικανοποιεί αίτημα φυσικού προσώπου για την απάλειψη, από τον κατάλογο αποτελεσμάτων που εμφανίζεται κατόπιν αναζήτησης που έχει διενεργηθεί με βάση το ονοματεπώνυμό του, συνδέσμων προς ιστοσελίδες, να απαλείφει τους συνδέσμους αυτούς ως προς όλες τις καταλήξεις ονόματος χώρου που αυτή χρησιμοποιεί για τη μηχανή αναζήτησης που εκμεταλλεύεται.

Η Google δεν συμμορφώθηκε προς την προειδοποίηση αυτή, περιοριζόμενη στην απάλειψη των επίμαχων συνδέσμων μόνο από τα αποτελέσματα που εμφανίζονται κατόπιν αναζητήσεων που γίνονται από ονόματα χώρου που αντιστοιχούν στις επιμέρους υποδιαιρέσεις της μηχανής αναζήτησης στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εξάλλου, η CNIL εκτίμησε ότι θα ήταν ανεπαρκής λύση η εφαρμογή του λεγόμενου «γεωγραφικού αποκλεισμού», τον οποίο πρότεινε η Google μετά τη λήξη της προθεσμίας για συμμόρφωση και ο οποίος συνίσταται στον αποκλεισμό της δυνατότητας πρόσβασης, από διεύθυνση IP που τεκμαίρεται ότι βρίσκεται στο κράτος κατοικίας του ενδιαφερομένου, στα επίμαχα αποτελέσματα που εμφανίζονται κατόπιν αναζήτησης με βάση το ονοματεπώνυμό του, ανεξαρτήτως της επιμέρους υποδιαίρεσης της μηχανής αναζήτησης την οποία χρησιμοποίησε ο χρήστης του διαδικτύου. Η CNIL, αφού διαπίστωσε ότι η Google δεν είχε συμμορφωθεί με την εν λόγω προειδοποίηση εντός της ταχθείσας προθεσμίας, της επέβαλε κύρωση ποσού 100 000 ευρώ.

Η Google προσέφυγε ενώπιον του Conseil d’État (Συμβουλίου της Επικρατείας, Γαλλία), ζητώντας την ακύρωση της απόφασης αυτής. Το Conseil d’État αποφάσισε να υποβάλει στο Δικαστήριο διάφορα προδικαστικά ερωτήματα.

Στις 10/1/2019, ο γενικός εισαγγελέας M. Szpunar πρότεινε στο Δικαστήριο να περιορίσει στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης την υποχρέωση διαγραφής συνδέσμων την οποία υπέχουν οι φορείς εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης.

Η σημερινή απόφαση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, στο παρόν στάδιο, ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης ο οποίος κάνει δεκτή αίτηση του υποκειμένου των δεδομένων για διαγραφή συνδέσμων, ενδεχομένως κατόπιν εντολής εποπτικής ή δικαστικής αρχής κράτους μέλους, δεν υπέχει υποχρέωση από το δίκαιο της Ένωσης να προβεί στη διαγραφή αυτή ως προς το σύνολο των εκδοχών της μηχανής αναζήτησης που εκμεταλλεύεται.

Το δίκαιο της Ένωσης υποχρεώνει, εντούτοις, τον φορέα εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης να διαγράφει τους συνδέσμους ως προς τις εκδοχές της μηχανής αναζήτησης που αντιστοιχούν στο σύνολο των κρατών μελών και να λαμβάνει επαρκώς αποτελεσματικά μέτρα ώστε να διασφαλίζεται η πραγματική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων. Ως εκ τούτου, η διαγραφή των συνδέσμων πρέπει, εφόσον είναι αναγκαίο, να συνοδεύεται από μέτρα που εμποδίζουν αποτελεσματικά τους χρήστες του διαδικτύου που πραγματοποιούν εντός κράτους μέλους αναζήτηση με βάση το ονοματεπώνυμο του υποκειμένου των δεδομένων να έχουν, μέσω του εμφανιζόμενου καταλόγου αποτελεσμάτων, πρόσβαση, χρησιμοποιώντας μια «εκτός ΕΕ» εκδοχή της μηχανής αναζήτησης, στους συνδέσμους τους οποίους αφορά η ως άνω αίτηση ή από μέτρα που τουλάχιστον αποθαρρύνουν έντονα την πρόσβαση αυτή. Το αιτούν δικαστήριο οφείλει να εξακριβώσει αν τα μέτρα που έχει εφαρμόσει η Google Inc. πληρούν τις ως άνω απαιτήσεις.

Τέλος, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι το δίκαιο της Ένωσης δεν επιβάλλει μεν, στο παρόν στάδιο εξελίξεως, τη διαγραφή των συνδέσμων ως προς όλες τις εκδοχές της μηχανής αναζήτησης, αλλά ούτε και την απαγορεύει. Κατά συνέπεια, οι αρχές των κρατών μελών διατηρούν την αρμοδιότητα να προβαίνουν, σύμφωνα με τα εθνικά πρότυπα προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, σε στάθμιση μεταξύ, αφενός, του δικαιώματος του υποκειμένου των δεδομένων στον σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής και στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν και, αφετέρου, του δικαιώματος στην ελευθερία πληροφόρησης και, κατόπιν της σταθμίσεως αυτής, να υποχρεώνουν, εφόσον απαιτείται, τον φορέα εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης να διαγράψει τους συνδέσμους όσον αφορά το σύνολο των εκδοχών της εν λόγω μηχανής αναζήτησης.

Μία ακόμη απόφαση που εκδόθηκε σήμερα από το ΕυρωπαΪκό Δικαστήριο περιορίζει την επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων από εταιρίες του διαδικτύου. Σύμφωνα με την απόφαση, «η απαγόρευση επεξεργασίας ορισμένων κατηγοριών ευαίσθητων δεδομένων ισχύει και για τους φορείς εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης. Πρέπει να γίνεται στάθμιση μεταξύ των θεμελιωδών δικαιωμάτων του προσώπου που ζητεί τη διαγραφή των συνδέσμων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των δυνητικά ενδιαφερόμενων για τις πληροφορίες αυτές χρηστών του διαδικτύου».

Η συγκεκριμένη απόφαση ξεκίνησε από την προσφυγή τεσσάρων Γάλλων ενώπιον του Conseil d’État (Συμβουλίου της Επικρατείας, Γαλλία) κατά τεσσάρων αποφάσεων της Commission nationale de l’informatique et des libertés (CNIL) (εθνικής επιτροπής πληροφορικής και ελευθεριών, Γαλλία) με τις οποίες αυτή αρνήθηκε να απευθύνει στην εταιρία Google Inc. προειδοποίηση με αντικείμενο τη διαγραφή διαφόρων συνδέσμων οι οποίοι περιλαμβάνονται στον κατάλογο αποτελεσμάτων που εμφανίζεται κατόπιν αναζήτησης με βάση το ονοματεπώνυμό τους. Οι σύνδεσμοι αυτοί οδηγούν σε δημοσιευμένες από τρίτους ιστοσελίδες οι οποίες περιέχουν, μεταξύ άλλων, σατιρικό φωτομοντάζ που αφορά μια πολιτικό και έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο με τη χρήση ψευδωνύμου, καθώς και άρθρα που αναφέρονται στην ιδιότητα ενός από τους ενδιαφερομένους ως υπευθύνου δημοσίων σχέσεων της Εκκλησίας της Σαϊεντολογίας, στην ποινική δίωξη ενός πολιτικού και στην καταδίκη ενός άλλου ενδιαφερομένου για ασελγείς πράξεις εις βάρος ανηλίκου.

Το Conseil d’État υπέβαλε στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα όσον αφορά την ερμηνεία των κανόνων του δικαίου της Ένωσης σχετικά με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Το Conseil d’État ζητεί ιδίως να διευκρινιστεί αν, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών ευθυνών, ικανοτήτων και δυνατοτήτων των φορέων εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης, ισχύει και για αυτούς η απαγόρευση που επιβάλλεται στους λοιπούς υπεύθυνους επεξεργασίας δεδομένων όσον αφορά την επεξεργασία ορισμένων ειδικών κατηγοριών δεδομένων (όπως τα πολιτικά φρονήματα, οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις ή η σεξουαλική ζωή).

Με τη σημερινή απόφασή του, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, στο μέτρο κατά το οποίο η δραστηριότητα της μηχανής αναζήτησης ενδέχεται να θίγει σε μεγάλο βαθμό και συμπληρωματικά προς τη δραστηριότητα των διαχειριστών ιστοσελίδων τα θεμελιώδη δικαιώματα στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αυτής, ως πρόσωπο που καθορίζει τους σκοπούς και τα μέσα άσκησης της εν λόγω δραστηριότητας, πρέπει να διασφαλίζει, στο πλαίσιο των ευθυνών, των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων του, ότι η εν λόγω δραστηριότητα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του δικαίου της Ένωσης, ώστε οι προβλεπόμενες από αυτό εγγυήσεις να μπορούν να παράγουν πλήρως τα αποτελέσματά τους και να μπορεί να υλοποιείται στην πράξη η αποτελεσματική και πλήρης προστασία των υποκειμένων των δεδομένων, ιδίως η προστασία του δικαιώματός τους στον σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής.

Το Δικαστήριο υπογραμμίζει εν συνεχεία ότι, με την επιφύλαξη ορισμένων εξαιρέσεων και παρεκκλίσεων, απαγορεύεται η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που παρέχουν πληροφορίες για τη φυλετική ή εθνική καταγωγή, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και την υγεία και τη σεξουαλική ζωή. Περαιτέρω, εάν δεν υπάρχει ειδική προς τούτο παρέκκλιση, η επεξεργασία δεδομένων σχετικών με παραβάσεις, ποινικές καταδίκες ή μέτρα ασφαλείας επιτρέπεται μόνον υπό τον έλεγχο της δημόσιας αρχής και η τήρηση πλήρους ποινικού μητρώου επιτρέπεται μόνον υπό τον έλεγχο της δημόσιας αρχής.

Το Δικαστήριο τονίζει εντούτοις ότι ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης δεν είναι υπεύθυνος για την παρουσία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που καλύπτονται από τις εν λόγω διατάξεις σε δημοσιευθείσα από τρίτο ιστοσελίδα, αλλά για την ταξινόμηση της ιστοσελίδας αυτής και, ιδιαιτέρως, για την εμφάνιση του συνδέσμου προς αυτήν στον κατάλογο των αποτελεσμάτων που προτείνεται στους χρήστες του διαδικτύου κατόπιν αναζήτησης. Μόνον λόγω της ως άνω ταξινόμησης και, κατά συνέπεια, μέσω εξακρίβωσης η οποία πρέπει να διενεργηθεί, υπό τον έλεγχο των αρμόδιων εθνικών αρχών, βάσει αίτησης του υποκειμένου των δεδομένων, μπορούν η ως άνω απαγόρευση και οι ως άνω περιορισμοί να εφαρμοστούν στον φορέα εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης.

Το Δικαστήριο διαπιστώνει, εν συνεχεία, ότι, μολονότι τα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων υπερέχουν, κατά κανόνα, της ελευθερίας πληροφόρησης των χρηστών του διαδικτύου, εντούτοις η εξισορρόπηση αυτή μπορεί, σε ειδικές περιπτώσεις, να εξαρτάται από τη φύση της επίμαχης πληροφορίας και από τον ευαίσθητο χαρακτήρα της για την ιδιωτική ζωή του υποκειμένου των δεδομένων καθώς και από το συμφέρον του κοινού να διαθέτει την πληροφορία αυτή, συμφέρον το οποίο μπορεί να διαφοροποιείται αναλόγως, μεταξύ άλλων, του ρόλου που διαδραματίζει το εν λόγω υποκείμενο στον δημόσιο βίο.

Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης, όταν του υποβάλλεται αίτηση διαγραφής συνδέσμου προς ιστοσελίδα στην οποία είναι δημοσιευμένα τέτοια ευαίσθητα δεδομένα, οφείλει, επί τη βάσει όλων των κρίσιμων στοιχείων της συγκεκριμένης περίπτωσης και λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα της επέμβασης στα θεμελιώδη δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων για σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και για προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, να εξακριβώνει αν η εμφάνιση του συνδέσμου αυτού στον κατάλογο των αποτελεσμάτων που προκύπτει από αναζήτηση με βάση το ονοματεπώνυμο του υποκειμένου των δεδομένων είναι απολύτως απαραίτητη για την προστασία της ελευθερίας πληροφόρησης των χρηστών του διαδικτύου που ενδεχομένως ενδιαφέρονται να αποκτήσουν πρόσβαση στην ιστοσελίδα αυτή μέσω τέτοιας αναζήτησης.

Επιπλέον, όταν η επεξεργασία αφορά δεδομένα τα οποία έχουν προδήλως δημοσιοποιηθεί από το υποκείμενο τους, ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης μπορεί να αρνηθεί να κάνει δεκτή αίτηση διαγραφής δεδομένων υπό τον όρο ότι η επεξεργασία αυτή πληροί όλες τις λοιπές προϋποθέσεις νομιμότητας και εφόσον το υποκείμενο των δεδομένων δεν έχει δικαίωμα να αντιταχθεί σε αυτήν για επιτακτικούς και νόμιμους λόγους σχετικούς με την προσωπική κατάστασή του.

Τέλος, όσον αφορά ιστοσελίδες στις οποίες έχουν δημοσιευθεί πληροφορίες σχετικά με ποινική διαδικασία κατά συγκεκριμένου προσώπου οι οποίες αφορούν προγενέστερο στάδιο της διαδικασίας αυτής και δεν ανταποκρίνονται πλέον στην παρούσα κατάσταση, εναπόκειται στον φορέα εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης να εκτιμήσει αν το υποκείμενο των δεδομένων έχει δικαίωμα να πάψουν οι ως άνω πληροφορίες να συνδέονται, επί του παρόντος, με το ονοματεπώνυμό του μέσω του καταλόγου αποτελεσμάτων ο οποίος προκύπτει κατόπιν αναζήτησης με βάση το ονοματεπώνυμο αυτό. Για να διαπιστώσει αν συντρέχει τέτοιο δικαίωμα, ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης πρέπει να λάβει υπόψη το σύνολο των περιστάσεων της συγκεκριμένης υπόθεσης, όπως ιδίως τη φύση και τη σοβαρότητα του επίμαχου αδικήματος, την πορεία και την έκβαση της εν λόγω διαδικασίας, τον χρόνο που έχει μεσολαβήσει, τον ρόλο που διαδραματίζει το υποκείμενο των δεδομένων στον δημόσιο βίο και τη συμπεριφορά του κατά το παρελθόν, το ενδιαφέρον του κοινού κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης, το περιεχόμενο και τη μορφή της δημοσίευσης, καθώς και τις επιπτώσεις της για το εν λόγω υποκείμενο.