Στη μάχη κατά του κορονοϊού και τα κινητά τηλέφωνα - Οι φόβοι για τα προσωπικά δεδομένα

Αναζητούνται εναγωνίως νέα όπλα στη μάχη κατά του κορονοϊού και ήδη σε χώρες, όπως η Βρετανία, η Ιταλία και οι ΗΠΑ μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Google και εταιρείες τηλεπικοινωνιών, όπως η Vodafone και η British Telecom, άρχισαν συζητήσεις με τις κυβερνήσεις για το πώς μπορούν να βοηθήσουν.

Καθώς τα μέτρα αποφυγής των κοινωνικών επαφών λόγω της πανδημίας της νόσου Covid-19 γίνονται αυστηρότερα σε ολοένα περισσότερες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα από σήμερα, ορισμένες κυβερνήσεις «φλερτάρουν» σοβαρά με την ιδέα να επιστρατεύσουν τη δυνατότητα που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα για την παρακολούθηση της θέσης των χρηστών και των μετακινήσεων τους. Είναι κάτι για το οποίο η Ευρώπη εμφανίζεται πιο διστακτική έναντι της Ασίας, επειδή το τίμημα μπορεί να είναι η παραβίαση της ιδιωτικότητας των πολιτών.

Ένα από τα ζητούμενα, για να αναχαιτιστεί η εξάπλωση του ιού, είναι να βρεθούν και να απομονωθούν οι επαφές των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων και αυτό να γίνει γρήγορα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με επικεφαλής τον επιδημιολόγο Κρίστοφ Φρέιζερ, που δημιούργησαν και τον σχετικό ιστότοπο, σύμφωνα με το "Science", είναι ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν ότι είναι δυνατό να μπει «φρένο» στην πανδημία, αν αξιοποιηθούν ευρέως τα δεδομένα εντοπισμού θέσης των κινητών τηλεφώνων, ώστε να προειδοποιούνται έγκαιρα αυτοί που μπορεί να έχουν εκτεθεί στον ιό.

Ορισμένες κυβερνήσεις στην Ασία, ιδίως η κινεζική, έχουν ήδη δοκιμάσει κάτι παρεμφερές, αλλά με τρόπους που ξεφεύγουν από τα αποδεκτά -και νόμιμα- πλαίσια στις δυτικές δημοκρατίες. Για παράδειγμα, η Κίνα φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει ακόμη και τη μαζική παρακολούθηση των τηλεφώνων για να κατατάξει τους πολίτες με βάση την κατάσταση της υγείας τους και ανάλογα να τους περιορίσει. Τώρα, ερευνητικές ομάδες σε Ευρώπη και ΗΠΑ αναζητούν πιο δημοκρατικούς τρόπους που θα επιτρέπουν στις αρχές να συλλέγουν και να μοιράζονται δεδομένα για τις λοιμώξεις, π.χ. μέσω ειδικών εφαρμογών στα κινητά.

Ο εντοπισμός των επαφών ενός διαγνωσμένου κρούσματος δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς απαιτεί πολύ προσωπικό και πολλά τεστ, που συχνά δεν είναι διαθέσιμα. Εκτιμάται, άλλωστε, ότι σχεδόν οι μισές νέες λοιμώξεις συμβαίνουν προτού κάποιος φορέας εμφανίσει συμπτώματα, οπότε ο ιός μπορεί να περάσει συχνά κάτω από το «ραντάρ» των όποιων ελέγχων. 

Ένα πρώτο βήμα είναι αν κάποιος διαγνωσθεί θετικός στον ιό, αμέσως όλες οι επαφές του να ενημερωθούν μέσω κινητού τηλεφώνου γι' αυτό, κάτι που θα «φρενάρει» την εξάπλωση της νόσου. Ήδη η Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Βρετανίας αναπτύσσει μια σχετική εφαρμογή για κινητά.

Καθώς τα κινητά τηλέφωνα καταγράφουν συνεχώς τη γεωγραφική θέση τους, όταν κάποιος διαγνωστεί με τον ιό, ένα ψηφιακό αρχείο με τις πρόσφατες κινήσεις του θα στέλνεται από τη συσκευή του στις αρμόδιες υπηρεσίες. Αμέσως οι κάτοχοι τηλεφώνων που πρόσφατα ήλθαν σε επαφή με τον άρρωστο, ενημερώνονται στο κινητό τους, ώστε να απομονωθούν μόνοι τους στο σπίτι τους ως πιθανό κρούσμα και οι ίδιοι.

Αυτά τα «ψηφιακά συστήματα καταγραφής επαφών» (digital contact tracing systems) ήδη «τρέχουν» σε μερικές χώρες, αλλά δεν υπάρχει αρκετή διαφάνεια για το τι ακριβώς αφορούν και αναπόφευκτα υπάρχουν αντιδράσεις. Στο Ισραήλ π.χ. ξεσηκώθηκαν διαμαρτυρίες μετά την εφαρμογή ενός προγράμματος της μυστικής υπηρεσίας που καταγράφει τις μετακινήσεις όσων έχουν μολυνθεί από τον ιό. Στη Νότια Κορέα παρέχονται δημόσια πληροφορίες για τις μετακινήσεις πολιτών με τη νόσο και -μέσω ειδικών κινητών εφαρμογών- αποστέλλονται στα κινητά των πολιτών μηνύματα του τύπου «υπάρχει στην περιοχή σας μια 60χρονη θετική με Covid-19. Κάντε κλικ σε αυτό το σύνδεσμο για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις διαδρομές που έκανε».

Τέτοιες μέθοδοι -πέρα από τις ενστάσεις περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων- πιθανώς δεν είναι τόσο αποτελεσματικές σε χώρες και πόλεις όπου ήδη ο ιός έχει εξαπλωθεί πολύ, αναγκάζοντας τους πολίτες να κλειστούν πια στα σπίτια τους. Όμως μπορεί να έχουν όντως αποτέλεσμα στα αρχικά στάδια της επιδημίας.

Ανώνυμα και εθελοντικά

Στη Γερμανία και στην Ιταλία οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών άρχισαν να μοιράζονται με τις υγειονομικές αρχές ανώνυμα συλλογικά (όχι εξατομικευμένα) στοιχεία. Αν και μεμονωμένοι χρήστες δεν ταυτοποιούνται, τα δεδομένα μπορεί να αποκαλύψουν γενικές τάσεις για το πού και πότε συναθροίζονται άνθρωποι, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο εξάπλωσης του ιού.

Η παρακολούθηση συγκεκριμένων ανθρώπων, όπως οι φορείς του ιού, αντίκειται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων (εκτός και τίθεται θέμα εθνικής ασφάλειας). Όμως οι νόμοι αλλάζουν. Το γερμανικό Υπουργείο Υγείας, σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα FAZ, επεξεργάζεται αλλαγές που θα επιτρέπουν, μεταξύ άλλων, την ψηφιακή παρακολούθηση των ανθρώπων που ήλθαν σε επαφή με επιβεβαιωμένα κρούσματα.

Ήδη, η Google και το Facebook βρίσκονται σε συζητήσεις με την αμερικανική και τη βρετανική κυβέρνηση για να μοιράζονται ανώνυμα δεδομένα εντοπισμού θέσης μέσω κινητών. Υπό δοκιμή είναι και κινητές εφαρμογές για τον κορονοϊό, που καλούν τους χρήστες να δηλώσουν εθελοντικά την κατάσταση της υγείας τους (με καταγραφή συγκεκριμένων συμπτωμάτων) και τον τόπο τους, ώστε να αποκαλυφθεί πού ακριβώς υπάρχουν εστίες της επιδημίας.

Μια εφαρμογή των Πανεπιστημίων ΜΙΤ και Χάρβαρντ και της Κλινικής Mayo, με την ονομασία 'Private Kit: Safe Paths', που σύντομα θα κυκλοφορήσει, επιτρέπει στον χρήστη να συγκρίνει τις δικές του πρόσφατες διαδρομές με εκείνες ενός επιβεβαιωμένου κρούσματος (που παραμένει ανώνυμο), ώστε να δείξει αν οι δρόμοι τους διασταυρώθηκαν.

Η συναφής υπό ανάπτυξη εφαρμογή GeoHealth στη Γερμανία αξιοποιεί δεδομένα εντοπισμού θέσης που διαθέτει η Google, ώστε εθελοντικά κάποιος φορέας του κορονοϊού να «δωρίσει» (πάλι ανώνυμα) σε κοινή θέα το ιστορικό των πρόσφατων διαδρομών του. Μια κεντρική πλατφόρμα ανάλυσης δεδομένων της εταιρείας λογισμικού Ubilabs θα συγκρίνει τις κινήσεις οποιουδήποτε χρήστη με εκείνες των αποδεδειγμένα μολυσμένων ατόμων.

Όμως, τέτοιες εθελοντικές εφαρμογές θα μειώσουν την εξάπλωση της νόσου μόνο αν πολλοί άνθρωποι τις χρησιμοποιήσουν. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσουν ένα ψευδές αίσθημα ασφάλειας σε μερικούς ανθρώπους.

Διαβάστε ακόμη

Σε αναζήτηση «yesmen»: Γιατί ο Τραμπ επιλέγει όλο και πιο ακραίους για να στελεχώσει το υπουργικό του συμβούλιο

Αμαλιάδα: Τι κατέθεσε για την Ειρήνη Μουρτζούκου η μητέρα του νεκρού Παναγιωτάκη - Οι πρώτες πληροφορίες

Απεργία 20 Νοεμβρίου: Ποιοι συμμετέχουν - Τι θα γίνει με τα μέσα μεταφοράς

Το σατιρικό The Onion αγόρασε το Infowars του συνωμοσιολόγου Άλεξ Τζόουνς: «Σχεδιάζουμε μια… πολύ ηλίθια ιστοσελίδα»