Τάκης Χρυσικάκος: «Στη Βαβυλωνία αποθεώνεται η διαφορετικότητα»

Με αφορμή το ανέβασμα της νέας παραγωγής του ΚΘΒΕ, «Βαβυλωνία» του Δ.Κ. Βυζάντιου, τέλη Οκτωβρίου στη Μονή Λαζαριστών (Σκηνή Σωκράτης Καραντινός), ο Τάκης Χρυσικάκος και η Σεμίνα Διγενή συζητούν για τη διαχρονική εθνική μας ασυνεννοησία

- Το ζήτημα που θέτει η Βαβυλωνία, είναι το πως το γλωσσικό χάος, που μας χαρακτήριζε (και μας χαρακτηρίζει;), ήταν υπεύθυνο για την εθνική μας ασυνεννοησία. Τι λες, θα συνεννοηθούμε ποτέ, σ αυτήν τη χώρα;  

Θεωρώ πως γνώρισμα της φυλής μας ήταν και είναι η ασυνεννοησία. Με αφορμή αυτό το σπουδαίο το έργο του Βυζάντιου, είναι μια ευκαιρία  σήμερα να καταγράψουμε την εθνική ασυνεννοησία,  τις συνέπειές της και να αποφασίσουμε τι θα κάνουμε..

- Εκτός από τη σκηνοθεσία της παράστασης, επιμελήθηκες τη δραματουργική επεξεργασία του κειμένου του Βυζάντιου, επάνω στις δύο εκδοχές του έργου (1836 και 1840). Με ποιο στόχο;  

Η πρώτη εκδοχή, κατά τους ερευνητές, γράφτηκε όταν ο Βυζάντιος δεν είχε δει ακόμη καν θέατρο. Είναι μια μυθιστορηματική γραφή, όπου από σκηνή σε σκηνή αλλάζει χώρο. Λέγεται ότι του είπαν «έτσι όπως είναι το έργο δεν ανεβαίνει»…Η δεύτερη εκδοχή είναι πιο καλογραμμένη και είναι συγκεντρωμένες οι σκηνές στον κάθε χώρο. Η δική μου δραματουργική επεξεργασία, περιλαμβάνει απο τις δύο εκδοχές τα καλύτερα στοιχεία τους, με την πρώτη κινηματογραφική γραφή. Πιστεύω ότι έτσι γίνεται πιο κατανοητο το έργο στο θεατή που δεν είναι αναγκασμένος να πηγαίνει μπρος πίσω για να παρακολουθησει την εξελιξη του έργου. Είναι μια πιο σύγχρονη ματιά. Μ’ αρέσει όταν έχω να κάνω μ’ ένα κλασικό έργο να το τοποθετώ στην εποχή του, αλλά να το διαβάζω με τα σημερινά μάτια.

Το χάος της εθνικής ασυνεννοησίας

- Θύμισέ μας αν θες, με δυο λόγια την ιστορία, που διαδραματίζεται στη λοκάντα ενός Χιώτη, στο Ναύπλιο το 1827, μετά την επιτυχημένη έκβαση της ναυμαχίας του Ναυαρίνου..

Στο Ναύπλιο το 1827 με την αναγγελία της βύθισης του στόλου του Ιμπραήμ Πασά, μια Ελλάδα Ελλήνων από διαφορετικά μέρη, θα λέγαμε ένα παζλ διαφορετικών ανθρώπων, μαζεύεται σε μια λοκάντα (ταβέρνα) να γλεντήσουν την απελευθέρωση. Είναι κατά τη γνώμη μου, η αποθέωση της διαφορετικότητας. Ο καθένας κουβαλάει την ντοπιολαλιά του, τη μουσική του τόπου του, το κοστούμι του τόπου του, το χορό του τόπου του και την συμπεριφορά που απορρέει από τον τόπο του. Δηλαδή, αλλιώς συμπεριφέρεται ένας βουνίσιος και αλλιώς ένας νησιώτης. Μια μικρή παρεξήγηση μεταξύ Αρβανίτη και Κρητικού, επιβάλλει την εμφάνιση του Επτανήσιου αστυνόμου, όπου διαχρονικά από τότε μέχρι και σήμερα, η εξουσία δε νοιάζεται για την ουσία, αλλά για το γράμμα του νόμου και το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι αν ήταν κάζο πενσάτο ή κάζο ατσιντέντε…. Δηλαδή στιγμιαίο ή εκ προ μελέτης περιστατικό. Μη μπορώντας να του απαντήσουν, γιατί δεν καταλαβαίνουν κι αυτός  έχοντας την εύκολη λύση, τους βάζει όλους φυλακή. Η παρεξήγηση λύνεται με την επέμβαση μιας επιστολής του διοικητή της περιοχής και τελειώνει πάλι μ’ ένα γλέντι των Ελλήνων. Με δυο λόγια αυτή είναι η ιστορία, η αποθέωση της διαφορετικότητας.  

- Ποια είναι η γνώμη σου για τον απαξιωτικό τρόπο που το Υπ. Πολιτισμού και γενικότερα η κυβέρνηση, αντιμετωπίζουν τους ανθρώπους της τέχνης;

Διαχρονικά απ’ όλες τις κυβερνήσεις ο Πολιτισμός θεωρείται ως κάτι περιττό. Στις μέρες μας υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες με την εμφάνιση της πανδημίας. Το κάθε Υπουργείο Πολιτισμού, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά όλων των κρατών της θα πρέπει να σκύψει με ενδιαφέρον πάνω στους ανθρώπους του πολιτισμού. Ο πολιτισμός είναι το πολυτιμότερο αγαθό και χαρακτηρίζει τον κάθε λαό. Και ο δικός μας ιστορικά είναι ίσως ο πλουσιότερος. Άρα, χρέος είναι να μην αφήσουν τους ανθρώπους του πολιτισμού να εξαθλιωθούν και να μην μπορούν να παράγουν έργο.  

Η συμφιλίωση με το «τέρας» 

- Έχεις πει ότι ζούμε όχι μόνο τη χειρότερη περίοδό μας μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, αλλά και μια γενικευμένη επικίνδυνη κρίση . Αντιδρούμε ως έθνος σ όλο αυτό ή πιστεύεις πως τελικά έχουμε συμφιλιωθεί με το «τέρας»; 

Την εποχή που ζούμε κατ’ αρχήν θα την χαρακτήριζα αντιπνευματική. Η παγκοσμιοποίηση και η θεοποίηση του χρήματος απαξίωσε τις πραγματικές αξίες. Αυτό πραγματικά είναι άκρως επικίνδυνο, Χρέος μας είναι να ξανασκύψουμε στις μεγάλες αξίες του παρελθόντος και να προσπαθήσουμε παρ’ όλες τις δυσκολίες να αναδείξουμε τις καινούριες πνευματικές δυνάμεις του τόπου. Διαφορετικά ο κίνδυνος της συμφιλίωσης με το «τέρας» είναι ορατός. Το πρόβλημα είναι ότι και εδώ έχει να κάνει με την εξουσία, και πάνω απ’ όλα με την έλλειψη παιδείας. Μια κοινωνία, η οποία αφουγκράζεται μπορεί να λύσει αυτά τα προβλήματα. Αντίθετα μια κοινωνία η οποία είναι αποχαυνωμένη,  αρχίζει να μοιάζει στο πρόσωπο τελικά του τέρατος.

- Πώς χαρακτηρίζεις αυτό το - ανεκδιήγητο και επικίνδυνο κατά τη γνώμη μου- κίνημα κατά της μάσκας που πιστεύει στην ανυπαρξία του ιού;

Με μία λέξη, επικίνδυνο. Φαινόμενα αυτού του είδους επικαλούνται τη δήθεν ελευθερία, αδιαφορώντας για τον θάνατο των άλλων που προκαλούν. Είναι ενδεικτικό ότι προέρχονται από ακροδεξιές αντιλήψεις και από δήθεν Χριστιανούς.  

- Ποιο είναι το  μήνυμα που προκύπτει από τις σελίδες αυτού του πολύτιμου κειμένου, που το κάνει να μιλάει κατευθείαν στην ψυχή μας;

Υιοθετώ την απάντηση της έρευνας του Σπύρου Ευαγγελάτου: «Είναι για το θέατρο ό,τι τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη για το μυθιστόρημα» . Κοραϊστής ο Βυζάντιος (Χατζηασλάνης το πραγματικό του όνομα) προτείνει στο καινούριο έθνος μια καινούρια γλώσσα καταγράφοντας την διαφορετικότητα των ντοπιολαλιών. Το έργο μένει διαχρονικά σύγχρονο, ακριβώς γιατί καταγράφει αυτή τη διαφορετικότητα των ντοπιολαλιών με έναν περίτεχνο τρόπο. 

Εγώ είμαι λάτρης τους. Μ’ αρέσει στον κάθε τόπο που βρίσκομαι να ακούω τη γλώσσα τους, τη μουσική τους, το χορό και τα τραγούδια τους Θα λέγαμε ότι είναι η κορυφαία κωμωδία της ελληνικής γραφής μετά τον Αριστοφάνη. Άρα το μήνυμα είναι η διαχρονική εθνική ασυνεννοησία.  

- Μελετώντας μας σήμερα ο Βυζάντιος, τι έργο φαντάζεσαι πως θα έγραφε;

Τη Βαβέλ θα έλεγα, με ανθρώπους οι οποίοι στην πλειοψηφία τους έργο έχουν όχι να οικοδομήσουν,  αλλά να καταστρέψουν. Η αθωότητα της εποχής του έργου του Βυζάντιου έχει μετατραπεί σήμερα σε προσπάθεια καταστροφής σε όλα τα επίπεδα. Στο δε θέατρο, αλλοιώνοντας τους σημαντικούς συγγραφείς με το πρόσχημα του μεταμοντέρνου και της αποδόμησης. Άρα, και εδώ θα έλεγα ότι θα έγραφε ένα όχι αθώο έργο, με τη μορφή της κωμωδίας, αλλά ένα θρίλερ της εποχής μας.

Γιατί στις μέρες μας τις σακάτικες, την αισιοδοξία πρέπει να ψάξουμε πολύ βαθιά μέσα μας για να την ανακαλύψουμε.