Συνάντησέ με στην έξοδο: Μια καθηλωτική site specific παράσταση σε ένα «κρυμμένο» καταπράσινο κτήμα στην Άνδρο

Η Άνδρος είναι, από πολλές απόψεις, ένα αξιοθαύμαστο νησί, μια «κιβωτός» σπάνιας φυσικής ομορφιάς. Παραλίες με κρυστάλλινα διαυγή νερά, βουνά κακοτράχαλα αλλά μεγαλοπρεπή, πολιτισμός αξεπέραστος, άνθρωποι ιδιαίτεροι, φιλόξενοι και πάνω απ' όλα αυθεντικοί. Όπως για παράδειγμα, η ηθοποιός Ειρήνη Δράκου και ο Ηλεκτρολόγος - Μηχανικός Ευάγγελος Παπαδάκης, οι οποίοι ίδρυσαν την ΆΥΛΑ, ένα Κέντρο Παραστατικών Τεχνών με βάση το κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου, κυρίως εστιασμένο στο χώρο του θεάτρου, του κινηματογράφου, της μουσικής και του χορού. Βασικός στόχος ενός τέτοιου σχεδιασμού είναι η σύνδεση της παράδοσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη ζωή. 

Λίγο πριν τις 21:00, την ώρα που ο ουρανός πλημμυριζόταν με μαγικά χρώματα και ο ήλιος θεαματικά αποχωρούσε από τον ορίζοντα μέχρι να πέσει το σκοτάδι, έφτασα στο κτήμα Ηλίανθος, κοντά στη Χώρα, για την παρουσίαση της site specific* παράστασης «Συνάντησέ με στην Έξοδο» σε σκηνοθεσία Ειρήνη Δράκου και παραγωγή ΑΣΙΠΚΑ. Εκεί στεγάζεται η ΆΥΛΑ, σ' ένα εντυπωσιακό ξύλινο κτίριο με μεγάλα ανοίγματα παραθύρων, ώστε οι θεατές να μπορούν να βλέπουν εντός του, περιτριγυρισμένο από αγαπημένα εσπεριδοειδή δέντρα που λατρεύουμε για τους νόστιμους και ζουμερούς καρπούς τους. Η ιδέα για τη δημιουργία της παράστασης ξεκίνησε από το ερευνητικό πρόγραμμα «Ο Άμλετ συναντά την Ηλέκτρα», το οποίο δημιούργησε ένα διάλογο ανάμεσα στην Ειρήνη Δράκου και τον Πολωνό ηθοποιό - σκηνοθέτη Przemyslaw Blaszczak και έγινε, υπό την αιγίδα και σε συνεργασία της ΆΥΛΑ με το Ινστιτούτο Γκροτόφσκι. Αρχική πρόθεση ήταν να δημιουργηθεί ένα έργο – παράσταση ως αποτέλεσμα τριών εργαστηρίων πάνω στο πάγιο αίτημα διάσωσης ενός κοινού μύθου για την Ευρώπη και τον κόσμο σήμερα, θέτοντας ερωτήματα γύρω από τη βία, και κατ’ επέκταση τη δημοκρατία, την ειρήνη και την υποδοχή/αποδοχή του ξένου σήμερα. «Η αρχική ιδέα ήταν να ετοιμάσουμε ένα χορικό, με συνεντεύξεις καθημερινών ανθρώπων από Ελλάδα και Πολωνία. Ήταν μεγάλα και φιλόδοξα τα σχέδια. Αν και συγκεντρώσαμε αρκετό υλικό και από τις δύο χώρες, η έρευνα μπήκε στο συρτάρι, εξαιτίας του κορονοϊού» εξηγεί η Ειρήνη Δράκου στο ethnos.gr. Τότε σκέφτηκε μήπως εγκαταλείψει τελείως αυτή την προσπάθεια, αλλά συνάντησε τυχαία ένα ανέκδοτο ποίημα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου και ενεργοποιήθηκε κάτι μέσα της. Έτσι προέκυψε ένα άλλο έργο -με αφορμή το τέλος του βιβλίου «Μηχανή Άμλετ» του Χάϊνερ Μίλερ- με πρωταγωνίστρια την ίδια και συνοδοιπόρο, επί σκηνής, τον συνεργάτη της Ευάγγελο Παπαδάκη. 

«Η Ηλέκτρα και ο Άμλετ είναι δύο πρόσωπα που με ιντριγκάρουν πάρα πολύ. Ο ένας είναι ανεστραμμένη όψη του άλλου, σαν δύο πνευματικά αδέλφια. Ο Άμλετ εκπροσωπεί τον δυτικό σύγχρονο κόσμο σαν σκέψη, ενώ η Ηλέκτρα έναν πολιτισμό πιο ανθρωποκεντρικό που συνδέεται με την τελετή της τραγωδίας» αναφέρει η ίδια και συνεχίζει: «Στην ιστορία μου, μιλάμε για ένα "ψηφιακό" πολύ δικό μας, παγκόσμιο χωριό, όπως είναι το Facebook που όλοι επικοινωνούμε και είμαστε φίλοι με όλους. Παράλληλα, η ζωή τρέχει ιλιγγιωδώς, σε μία άλλη ταχύτητα. Συμβαίνουν τόσα πολλά πράγματα γύρω μας που δεν προλαβαίνουμε να τα χωνέψουμε. Υπάρχουν πολλές ειδήσεις που καταλήγουν να έχουν την ίδια αξία και αυτό για μένα έχει μόνο αρνητικό πρόσημο». Κατά τη διάρκεια της παράστασης, ακούγεται από την πρωταγωνίστρια το ερώτημα «Πώς ζεις;» όπου, όπως μας λέει, την κάνει ν’ αναρωτιέται και για ποιον λόγο κάνει σήμερα θέατρο. «Ο καλύτερος τρόπος για να συνδεθώ με το εδώ και το τώρα είναι ν' αντιμετωπίσω απενοχοποιημένα αυτό που πραγματικά είμαι. Και η Ηλέκτρα με βοήθησε πραγματικά να σταθώ στη σκηνή και να θέσω ερωτήματα, κάτι που ήταν λυτρωτικό για μένα γιατί μου επέτρεψε να μιλήσω για το σήμερα και να έρθω πιο κοντά με το μέσα μου».

«Υπάρχει μια ανθρωποφαγία»

Αυτή είναι η πρώτη φορά που η Ειρήνη Δράκου ανέλαβε τη σκηνοθεσία ενός έργου και κατάλαβε πως την ενδιαφέρει αρκετά το κάθε αντικείμενο που υπάρχει στη σκηνή να φέρει μία ιστορία και ν' αντιμετωπίζεται ως έμψυχο υλικό. «Στην παράσταση αποφάσισα να συνδιαλεχτώ με κούκλες βιτρίνας. Για μένα, η κούκλα είναι ένα ολόκληρο δημιουργικό κεφάλαιο. Πέρασαν πολλές ιδέες στην πορεία αυτής της δουλειάς μέχρι να καταλήξω εκεί. Επέλεξα σκόπιμα να είναι από βιτρίνα, γιατί έχουν μέσα το στοιχείο της πώλησης και της κατανάλωσης, τον τρόπο με τον οποίο φτιάχνουμε τις ταυτότητες και τα προφίλ μας στον ψηφιακό κόσμο. Υπάρχει μια ανθρωποφαγία, σαν να βγάζουμε προς πώληση τους εαυτούς μας στο παζάρι. Παράλληλα, υπάρχει αυτό το άψυχο, το νεκρό της κούκλας που έχει ένα χαμόγελο ή ένα μειδίαμα ζωγραφισμένο μόνιμα στο πρόσωπο, το οποίο δεν φαίνεται πραγματικό, αλλά μοιάζει σαν φορεμένο. Μου θυμίζει για παράδειγμα τις γιορτές των Χριστουγέννων, που πρέπει να δείχνουμε όλοι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι, ενώ κάποιοι μπορεί να νιώθουμε μοναξιά και θλίψη».

Όσο η Ειρήνη Δράκου προετοίμαζε το έργο, μελέτησε ευρωπαϊκή ιστορία -η οποία αποτελεί μεγάλο κομμάτι της παγκόσμιας- και αυτό που επαλήθευσε είναι πως «η ιστορία κάνει κύκλους και επαναλαμβάνεται. Όλα αυτά που μας συμβαίνουν σήμερα δεν είναι κάτι νέο, απλά εμείς τα ζούμε για πρώτη φορά. Αν και στεναχωριέμαι για πολλά πράγματα, την ίδια στιγμή βλέπεις ανθρώπους ν' αντιδρούν σε ότι αφορά στο κομμάτι της πολιτικής και της απάθειας, της απογοήτευσης και της απελπισίας. Δεν σκύβουν το κεφάλι, σκέφτονται πέρα από τους εαυτούς τους και προσπαθούν να δημιουργήσουν κάτι που δεν αφορά αποκλειστικά το εδώ και το τώρα αλλά θα το βρει κάποιος άλλος στο μέλλον. Μπορεί να μην είναι η μάζα, αλλά υπάρχουν. Ο καθένας μας έχει ένα προσωπικό μονοπάτι που πρέπει να περπατήσει με τα δικά του πόδια. Και έχει ευθύνη γι' αυτό. Θεωρώ ότι πάντα θα υπάρχει η ανάγκη να σηκώσει ο άνθρωπος το κεφάλι και να κοιτάξει τον ουρανό. Και έτσι πάντα ελπίζω! Γιατί χρειάζεται αγώνας για να φτάσεις στο ωραίο ή να υπερβείς κάτι».

«Η επαρχία λιμοκτονεί πολιτισμικά»

Η Ειρήνη Δράκου και ο Ευάγγελος Παπαδάκης, ακολουθώντας τα όνειρά τους, προσπαθούν να ενισχύουν την πολιτιστική ζωή της Άνδρου και ν' ανοίξουν δρόμο στην έκφραση. «Η επαρχία λιμοκτονεί πολιτισμικά. Μπορεί ν' ακούγεται ακραία η λέξη που χρησιμοποίησα, αλλά δυστυχώς έτσι είναι. Έχουμε θέατρα και μνημεία που θα μπορούσαμε να παίζαμε όλοι οι καλλιτέχνες σε όλη την Ελλάδα. Στο εξωτερικό, ακόμα και στο τελευταίο χωριό πάνω στο βουνό, υπάρχει ένα καλό φεστιβάλ που εξάγει και φιλοξενεί Τέχνη. Από την άλλη και εμείς οι καλλιτέχνες φέρουμε ευθύνη, γιατί περνούν γενιές και το μόνο που έχουμε να πούμε είναι ότι έχουμε μία κακή κυβέρνηση. Στο τέλος της ημέρας, ίσως να πρέπει να δούμε την πραγματικότητα, αλλά και ν' αναρωτηθούμε πώς θέλουμε να ζούμε. Αν ενωθούν δημιουργικές δυνάμεις μπορούν τα πράγματα να βελτιωθούν. Αν δεν πάρουμε αυτό που μας δίνεται, εκεί που μας δίνεται και νιώθουμε πως η ζωή είναι κάπου αλλού μακριά, θα καταλήξουμε να μπαίνουμε στο Facebook και να βλέπουμε δουλειές που θα γίνονται κάπου αλλού και να μην τολμάμε να κάνουμε κάτι. Θεωρώ πως τίποτα δεν είναι τυχαίο στη ζωή, όπως μας έρχεται. Ίσως τώρα όσο παράδοξο κι αν μοιάζει είναι περισσότερο από ποτέ η εποχή πρόσφορη για να πάρουμε γενναίες αποφάσεις, να ζήσουμε εκτός κέντρου ή οι καλλιτέχνες να κοιτάξουμε γύρω και πέρα από τα μεγάλα θέατρα και τα μεγάλα φεστιβάλ» καταλήγει.

*Οι site specific παραστάσεις επαναφέρουν την αρχαία ιδέα της Τέχνης σε εξωτερικό χώρο. Φύση και θέατρο γίνονται ένα.