Ηλίας Λογοθέτης: Ο αντάρτης του Θεάτρου Τέχνης - Tο φέρετρο, τα ξεστρατίσματα και το «Ετερος Εγώ»

Την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 85 ετών, άφησε ο ηθοποιός Ηλίας Λογοθέτης. Ο γιος του, Αλέξανδρος, επίσης καλλιτέχνης, σε ανάρτησή του γράφει «So long blue eyes», αποχαιρετώντας τον πατέρα του με τα σχόλια από κάτω να εκφράζουν τα συλλυπητήριά τους για τον χαμό του σπουδαίου ηθοποιού. Αντίστοιχα και η σύζυγός του, ηθοποιός, Μαρία Ζαχαρή, με αναρτήσεις στο Facebook, σε μαύρο, πένθιμο φόντο έγραψε: «Μετεβλήθη εντός μου και ο ρυθμός του κόσμου».

Ο Ηλίας Λογοθέτης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λευκαδα. «Θυμάμαι τα αμπέλια, τις ελιές, τα καλοκαίρια, τα φθινόπωρα. Η Λευκάδα όμως χάθηκε ανεπιστρεπτί, υπάρχει μια μανία, ένα κυνήγι του χρήματος. Αυτό έγινε σε πολλά νησιά. Πέσανε από την ένδεια στην παροχή άφθονης ύλης. Αν φας πολύ και έχεις να φας μέρες, μπορεί να σκάσεις. Πρέπει σιγά - σιγά να τρως» είχε εξομολογηθεί ο ίδιος σε παλιότερη συνέντευξή του. 

Εκανε τα πρώτα του βήματα σ' έναν κόσμο διχασμένο ανάμεσα σε δύο αντίθετους πόλους παραδόσεων. Η μητέρα του, με τις σοφές συμβουλές της, άσκησε μεγάλη επίδραση στη ζωή του, όπως και ο θείος του. Ο πατέρας του, ένας εξαιρετικός τραγουδιστής που επέλεξε το επάγγελμα του χασάπη «ή γενικός χειρουργός», όπως τον αποκαλούσε ο ηθοποιός, αντιπροσώπευε τον κόσμο του μποέμ. «Δεν έχω καλές αναμνήσεις από τον πατέρα μου, είμαι παιδί της μάνας κυριολεκτικά- στα χαρακτηριστικά, αλλά και στον τρόπο σκέψης, ακόμα και στο DNA. Η μάνα μου ήταν μια σπουδαία γυναίκα, με μια μεγάλη αρετή, την οποία έχω κι εγώ, αυτή ήταν η υπομονή».

Απομακρύνθηκε πολύ μικρός από το σπίτι. «Ημουν μοναχοπαίδι μέσα σε οικογένειες, με τεραστία φορτία αγάπης, τα οποία ήταν δυσβάσταχτα. Η μητέρα μου δεν ήθελε να ασχοληθώ με το επάγγελμα του ηθοποιού. Ο θείος μου, όμως, ήταν υπερήφανος κι έδειχνε στον κόσμο μια φωτογραφία με τον Κουν, που ήμασταν στο Λονδίνο. Ηταν έμπορος, μου άφησε και περιουσία. Η μητέρα μου ήταν υψηλού επιπέδου στο μυαλό, με φωνή σοπράνο, αδικημένη απ' όλη αυτή την οικογενειακή κατάσταση, αλλά και τον τρόπο που αυτή επέλεξε να ζήσει. Γυναίκα-σύμβολο στη Λευκάδα, αλλά δεν έκανε την επανάσταση της». 

«Θυμάμαι που ξύπνησα στο φέρετρο»

Οταν ήταν δύο ετών, ο Ηλίας Λογοθέτης προσεβλήθη από τύφο. Η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε τόσο, που η οικογένειά του τον θεώρησε νεκρό και ετοίμασε την κηδεία του. «Ηρθε τελευταία στιγμή και μου έκανε μια ένεση ένας Ιταλός γιατρός. Δεν αντέδρασα όμως και σίγουροι πλέον ότι με χάσανε, με βάλανε στο φερετράκι». Ωρες αργότερα, το νεκρό αυτό πλάσμα, που του είχαν ήδη κλείσει τα μάτια, είπε τη λέξη «νερό». Και ξεσηκώθηκε ο κόσμος, το σπίτι και η γειτονιά ολόκληρη.

Στη συνέχεια, πέρασε μια άλλη σοβαρή ασθένεια. «Στην τετάρτη δημοτικού είχα πάθει μια δύσκολη ασθένεια, την οστρακιά, που τότε ήταν θανατηφόρα. Νομίζω ότι σ’ εκείνη την περίοδο της αρρώστιας συνέβη η μεγάλη μεταβολή του μυαλού μου. Μέχρι τότε θεωρούσαν ότι είχα ένα πολύ αλλόκοτο μυαλό, τ' οποίο έρχονταν ειδικοί και το εξέταζαν, διότι αποστήθιζα τεράστιας έκτασης κείμενα αρχαίων και Λατίνων συγγραφέων, απ’ το πρωτότυπο, με μια ματιά».

Η σχέση του με τους άλλους ήταν δύσκολη. «Δεν μπορώ να αγαπήσω έναν άνθρωπο που δεν συγκινείται μ' ένα ποίημα. Λόγω της ισχυρής μνήμης μου, ξέρω πολλά ποιήματα απέξω και τα λέω. Όχι για να εντυπωσιάσω, αλλά για να συγκινήσω τον εαυτό μου πρώτα και μετά τους άλλους». 

Οι εξετάσεις στο Θέατρο Τέχνης

Η προοπτική της υποκρικής ήρθε τυχαία στη ζωή του. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες, νομική, πήγε να κάνει μαθηματικά, ενώ παράλληλα τον γοήτευε πάρα πολύ και η φιλοσοφία. «Είχα πολλές αγάπες. Σε μία καμπή της ζωής μου, ήμουν μ' έναν φίλο, ποιητή, ένα πρωινό στη Λευκάδα για διακοπές και πλησίαζε η ώρα να φύγει το λεωφορείο. "Ξεφορτώνω και πάμε να δώσεις εξετάσεις στο θέατρο" μου λέει. Ετσι ξεκίνησα».

Αποφοίτησε από το Θέατρο Τέχνης, το 1967. Πήρε μέρος σε πολλές θεατρικές παραστάσεις, ενώ πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο το 1970, στο έργο «Βαβυλωνία», παραβιάζοντας έναν άγραφο «νόμο» του Θεάτρου Τέχνης, σύμφωνα με τον οποίο απαγορευόταν να κάνει κάποιος οτιδήποτε άλλο ταυτόχρονα. Εγινε γνωστός κυρίως σε κωμικούς ρόλους από συμμετοχές στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Η καριέρα ποτέ δεν τον απασχόλησε. «Δεν μ' ενδιέφερε ποτέ αυτή η απαίσια λέξη "καριέρα". Δεν ήθελα να κάνω καριέρα. Αγωνίστηκα για αυτή τη δουλειά επειδή έτυχε ν' ασχολούμαι με τη δουλειά αυτή».

Ολα αυτά τα χρόνια, ο Ηλίας Λογοθέτης γνώρισε και συνεργάστηκε με σπουδαίους ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου. «Το θέατρο δεν είναι μόνο θέμα ταλέντου, είναι θέμα ήθους. Είχα την τύχη να γνωρίσω μεγάλες προσωπικότητες και να διδαχτώ από αυτές, θυμάμαι, πάνω απ' όλους, τον δάσκαλο μου, τον Κουν, που αντιμετώπιζε το θέατρο με ιερότητα. Αυτό σήμερα σπανίζει. Τον είδα για πρώτη φορά μέσα σε μια ομίχλη, σ' ένα σύννεφο καπνού-κάπνιζε αρειμανίως- όταν έδινα εξετάσεις στο Υπόγειο για να μπω στη σχολή. Ο Κουν δεν αποκάλυπτε τα μυστικά του. Μιλούσε με νεύματα, έπρεπε να τον αποκωδικοποιήσεις. Μας οδηγούσε σε δρόμους πολύπλοκους. Είχε μανία με την τελειότητα, ήθελε να είμαστε απόλυτα ενορχηστρωμένοι στον σκοπό της παράστασης. Γιατί μια ορχήστρα είναι η παράσταση». 

Η όπερα κατείχε ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του. Τόση, που εκεί η υποκριτική έμπαινε σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα. «Από μικρός ακούω όπερα και, πραγματικά, γι' αυτήν θα έκανα θαύματα. Σπούδασα, πήρα και υποτροφία, αλλά δεν έφυγα στο εξωτερικό. Μου έχει μείνει αυτό... και στα όνειρά μου ακόμη, πετάγομαι».

Ηταν από τους πρώτους που τραγούδησε επί σκηνής, γιατί τότε, στο Θέατρο Τέχνης, δεν άρεσε οι ηθοποιοί να τραγουδούν. «Ο Γιάννης Χρήστου μου άνοιξε έναν καινούργιο δρόμο. Οπως και ο Τσαρούχης, που ήξερε πώς πρέπει να φοράμε το κάθε κοστούμι. Δυστυχώς, αυτές οι εποχές παρήλθαν. Σήμερα υπάρχει μια κλίκα -μαφία θα την έλεγα χειρότερη από όλες στο θεατρικά δρώμενα. Αρκεί να δει κανείς πώς διανέμονται τα πράγματα και θα καταλάβει. Ολα γίνονται με κριτήρια κομματικά και παρέας. Δυστυχώς».

«Είμαι θαυμαστής της γυναίκας μου»

Η ηθοποιός Μαρία Ζαχαρή έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή του, λειτουργώντας ως φάρος που τον καθοδήγησε σε όλες τις δύσκολες στιγμές. Η συνάντησή τους έγινε όταν εκείνη ήταν στο πρώτο έτος του Πολυτεχνείου. «Είναι σπουδαία ηθοποιός, χαμηλών τόνων και το κύριο χαρακτηριστικό της είναι το διαστημικό μυαλό της, που είναι υπέροχο. Είμαι κατεξοχήν θαυμαστής της. Είναι το πρόσωπο που με συγκράτησε από μια άσχημη στροφή της ζωής μου στο θέατρο» είχε εξομολογηθεί σε συνέντευξή του.

Ως χαρακτήρας, ο Ηλίας Λογοθέτης δεν ανεχόταν προσβολές, την αδικία και το ταξικό. «Δεν μπορώ να δεχτώ αυτά τα πλάσματα που κυριαρχούν ως μεγάλοι πρωταγωνιστές, ως ιδιοφυές ή ως σκηνοθέτες. Εχω τη σφραγίδα μεγάλων δασκάλων. Είναι η εποχή που, για να είσαι χαρούμενος κι ευτυχισμένος, πρέπει ν' ανήκεις στο κοπάδι, στους πολλούς, αυτό να σου αρέσει. Ευτυχώς, είχα αντοχή, την υπομονή της μάνας μου... Ετσι άντεξα. Πήγα μέχρι και επιχειρηματίες στα δικαστήρια. Το έκανα με τον Βαγγέλη Λειβαδά, γιατί αδίκησε εμένα, αλλά περισσότερο τους άλλους, που εργαζόμουν μαζί τους. Δικαιώθηκα απόλυτα και μάλιστα μετά ξαναγίναμε φίλοι. Με τη σύγχρονη παραγωγή δεν έχω σχέσεις, που θα μπορούσα, γιατί οι περισσότεροι που έχουν τα θέατρα είναι γνωστοί μου πριν γίνουν μεγάλοι και τρανοί. Τόσα χρόνια εργαζόμουν κάτω από μια προστασία του Θεού, χωρίς να πάρω κάποιον τηλέφωνο για δουλειά». 

«Τα ξεστρατίσματα που έχω κάνει δεν παραγράφονται»

Τα τελευταία χρόνια είχε αποστασοποιηθεί από την τελεόραση. «Μου είναι φρικτό πια να σηκώνομαι το πρωί, να ετοιμάζομαι, για να είμαι την τάδε ώρα στο στούντιο, χαράματα, να περιμένω μακιγιαρισμένος... Αυτά τα πράγματα είναι για τους νέους, οι οποίοι θέλουν να κάνουν καριέρα». Η πιο πρόσφατη τηλεοπτική του εμφάνιση ήταν στο «Ετερος Εγώ: Νέμεσις», σε σκηνοθεσία Σωτήρη Τσαφούλια και παραγωγή Cosmote TV. Ο ηθοποιός εμφανίστηκε στο τρίτο επεισόδιο, σ' ένα νοσοκομείο συνομιλώντας στο διπλανό κρεβάτι με τον Αλκη Μασάτο, τον οποίο υποδύθηκε ο Δημήτρης Καπετανάκος.

«Η πιο σφιχτή θηλιά για έναν καλλιτέχνη είναι τα εύκολα "ναι" που λέει σπρωγμένος από τον φόβο του μήπως, εάν αρνηθεί, θα μείνει απ' έξω, εκτός νυμφώνος. Πιστεύω ότι το "όχι" είναι πιο ουσιαστικό στη ζωή. Ο,τι σπουδαίο έμεινε και το θυμόμαστε -και στην Τέχνη και στην παγκόσμια ιστορία- είναι προϊόν του "όχι", δηλαδή της άρνησης υποταγής. Αν και δεν πιστεύω ότι πρέπει να κρίνουμε εκ των υστέρων τον εαυτό μας και ν' απολογούμαστε ή να παινευόμαστε. Τα ξεστρατίσματα που έχω κάνει δεν παραγράφονται. Αλλά με έσωζε πάντοτε το ότι ένιωθα πως ασχολούμενος με ασήμαντα εγχειρήματα έχανα την ποίηση της γλώσσας μου».