Είδαμε την παράσταση «Ο Επιθεωρητής»: Μια αιχμηρή σάτιρα για τη διαφθορά και την εξουσία

Η παράσταση «Ο Επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ, που παρουσιάζεται στο θέατρο Γκλόρια σε απόδοση και σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα, μεταφέρει με αμεσότητα και σαρκαστικό χιούμορ τα διαχρονικά θέματα της διαφθοράς και της κατάχρησης εξουσίας, δίνοντάς τους μια σύγχρονη διάσταση.

Το έργο του Ρώσου δημιουργού, γραμμένο τον 19ο αιώνα, υπερβαίνει τις ιστορικές και γεωγραφικές συνθήκες της εποχής του, αγγίζοντας έννοιες όπως η διαπλοκή, ο αμοραλισμός και η ηθική σήψη, οι οποίες παραμένουν οικείες σε κοινωνίες που διαβρώνονται από την ατιμία. Με τη σύγχρονη σκηνοθετική του ματιά, ο Γιάννης Κακλέας αναδεικνύει τη διαχρονική αξία του έργου, φέρνοντας τις ρωσικές αυτές εικόνες τόσο κοντά στη σημερινή Ελλάδα, που οι θεατές αναγνωρίζουν εύκολα τη σημασία των θεμάτων που καυτηριάζει.

Στην καρδιά της υπόθεσης βρίσκεται μια τραγελαφική παρεξήγηση. Οι άρχοντες μιας μικρής ρωσικής επαρχιακής πόλης ενημερώνονται για τον επικείμενο έλεγχο ενός επιθεωρητή από τη Μόσχα και πέφτουν θύματα της ίδιας τους της απληστίας και της αφέλειας, καθώς πιστεύουν πως ένας περιφερόμενος και ανήθικος χαραμοφάης είναι ο ανώτερος κρατικός ελεγκτής.

Στη σκηνοθεσία του Κακλέα, αυτός ο επιθεωρητής, που ενσαρκώνει ο Θοδωρής Σκυφτούλης, ξεπερνά τον νεανικό και γοητευτικό χαρακτήρα που όρισε ο Γκόγκολ και εμφανίζεται ως ένα κακόβουλο, κωμικό στοιχείο, ομολογουμένως άξεστος, έτοιμος να εκμεταλλευτεί τη φιλοχρήματη αφέλεια της τοπικής κοινωνίας. Αυτή η επιλογή μετατρέπει τον «επιθεωρητή» σ' έναν σύγχρονο σαλτιμπάγκο, έναν τυχοδιώκτη που όχι μόνο δεν είναι ηθικός αλλά και στερείται οποιασδήποτε αξίας ή φραγμού.

Η παράσταση, σατιρική και σκοτεινά κωμική, αναπαράγει με σύγχρονη ματιά την ατμόσφαιρα της αποσύνθεσης που επικρατεί στο έργο του Γκόγκολ. Ο ίδιος ο συγγραφέας δεν γράφει απλώς για τη διαφθορά, αλλά επιχειρεί να ξεσκεπάσει την απελπιστική κατάσταση μιας κοινωνίας που έχει χάσει κάθε ηθική αναστολή. Η κατάχρηση εξουσίας, οι παθογένειες της γραφειοκρατίας και η παθητικότητα του λαού βρίσκονται στο επίκεντρο της παράστασης, παραπέμποντας και σε σύγχρονα παραδείγματα.

Ωραίες ερμηνείες και μπόλικο γέλιο 

Ο Γιάννης Κακλέας, με την εμπειρία που έχει αποκτήσει και από προηγούμενες παραγωγές, όπως η παράσταση «Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού», συνδέει για άλλη μια φορά τη σάτιρα με μια έντονη κοινωνική κριτική. Ο ρυθμός, η ένταση και η σκηνοθετική του γραμμή δίνουν μια γεμάτη ενέργεια παράσταση, που διασκεδάζει, ενώ παράλληλα προβληματίζει το κοινό.

Στον ρόλο του «επιθεωρητή», ο Θοδωρής Σκυφτούλης ενσαρκώνει τον ρόλο του με ζωντάνια και εκφραστικότητα. Το κοινό παρακολουθεί έναν άνθρωπο που δεν έχει κανένα κοινωνικό κύρος, αλλά καταφέρνει να εκμεταλλευτεί τους τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι παρασύρονται από τον φόβο και την απληστία τους. Ο ηθοποιός αποδίδει αυτόν τον κωμικό χαρακτήρα με μια θεατρική υπερβολή που μεταφέρει στο κοινό τη γελοιότητα της κατάστασης και την τραγικότητα των ηρώων. Η ερμηνεία του είναι δυναμική και αληθινή, με σαρκαστικές εκφράσεις και σωματική κίνηση που τονίζουν τον χαρακτήρα του ως αριβίστα απατεώνα, ο οποίος καταφέρνει να εξαπατήσει τους πάντες, ενσαρκώνοντας την παρακμή και τον πολιτικό αμοραλισμό.

Η παράσταση αναδεικνύει εύστοχα και τους υπόλοιπους χαρακτήρες της πόλης. Ο Στέλιος Μάινας, στον ρόλο του Έπαρχου, φέρνει στην επιφάνεια την αυθεντική αμηχανία και το άγχος ενός αξιωματούχου που παλεύει να διατηρήσει την εξουσία του παρά τα φανερά του ελαττώματα. Η σύζυγος του Επάρχου (Άνδρη Θεοδότου) και η κόρη του (Φραγκίσκη Μουστάκη) συμμετέχουν ενεργά στη φάρσα της υπόθεσης, δημιουργώντας ένα ρεαλιστικό σκηνικό στο οποίο οι κωμικές, ερωτικές και πολιτικές σχέσεις περιπλέκονται. Η αλληλεπίδρασή τους με τον ψευδο-επιθεωρητή αποκαλύπτει και τη δική τους ηθική αστάθεια, ενισχύοντας την κωμική τραγικότητα της υπόθεσης.

Η αιώνια μάχη της ηθικής απέναντι στην εξουσία

Η παράσταση προσφέρει επίσης μια σειρά από χαρακτήρες που αντιπροσωπεύουν την κρατική γραφειοκρατία σε όλες τις αποχρώσεις της, καθώς ο Αλέξανδρος Ζουριδάκης, ο Στράτος Λύκος και ο Δημήτρης Διακοσάββας υποδύονται αξιωματούχους και υπαλλήλους που απλώς συμβολίζουν την αδιαφορία, τη διαφθορά και την κυνική διάθεση να κερδίσουν κάτι από την υποτιθέμενη επίσκεψη του κρατικού επιθεωρητή. Αυτοί οι ρόλοι, με την ελαφρότητα και τη γραφικότητά τους, προσδίδουν στην παράσταση έναν αέρα ζωντάνιας και ανεμελιάς, αφήνοντας το κοινό να γελά, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζει μια δυσάρεστη πραγματικότητα. Η προσπάθειά τους να εξαγοράσουν τον υποτιθέμενο επιθεωρητή με δώρα και δωροδοκίες τους καθιστά το επίκεντρο της κοινωνικής κριτικής.

Ο Κακλέας δεν περιορίζεται όμως μόνο σε μια σκηνοθεσία που σέβεται το πρωτότυπο έργο. Η σκηνοθεσία του διαθέτει μια δυναμική  προσέγγιση, όπου η κίνηση και η θεατρική υπερβολή κατευθύνουν τις ερμηνείες των ηθοποιών προς μια εντελώς διαδραστική ατμόσφαιρα. Το σκηνικό και τα κουστούμια της Ηλένιας Δουλαδίρη, καθώς και οι φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου αποδίδουν μια ατμόσφαιρα εποχής, διατηρώντας ταυτόχρονα μια σύγχρονη αισθητική που ενισχύει τη διαχρονικότητα του έργου. Η χορογραφία της Στεφανίας Σωτηροπούλου και η ζωντανή μουσική του Βάιου Πράπα συντελούν επίσης σε μια εμπειρία γεμάτη ήχους και εικόνες που παρασύρουν το κοινό στη φρενήρη ροή της παράστασης.

Οι παθογένειες της γραφειοκρατίας, η πολιτική διαφθορά και οι έμφυτες κοινωνικές αδυναμίες, που περιγράφει με καυστικότητα ο Νικολάι Γκόγκολ, αντηχούν όχι μόνο στη Ρωσία του 19ου αιώνα αλλά και στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Η εξάρτηση των θεσμών από χρήμα και γνωριμίες, το πλέγμα διαφθοράς και αμοραλισμού μοιάζουν να έχουν αποκτήσει διαχρονική ισχύ, κάτι που καθιστά την παράσταση πιο επίκαιρη από ποτέ. Μέσα από την ευαισθησία και την καυστική σάτιρα του έργου, ο Κακλέας δημιουργεί ένα έργο που ξεπερνά τα όρια της κλασικής θεατρικής μεταφοράς και αποκτά τη μορφή μιας δυνατής κριτικής για την ηθική παρακμή. Είναι ένα επίκαιρο, εύστοχο σχόλιο πάνω στις διαχρονικές ασθένειες της εξουσίας και της κοινωνίας μας.