Κοραής ?αµάτης: «Φονεύουν ό,τι δεν κατανοούν»

Λίγο πριν τις εθνικές εκλογές της 6ης Μαΐου 2012, η ελληνική αστυνομία προχωρά σε μια εκτεταμένη επιχείρηση σύλληψης τοξικομανών γυναικών. Δεκάδες οροθετικές γυναίκες προσάγονται, υφίστανται εξαναγκαστικούς ιατρικούς ελέγχους για HIV, συλλαμβάνονται, προφυλακίζονται και διαπομπεύονται από πολλά Μ.Μ.Ε.

Ο τότε Υπουργός Υγείας, Ανδρέας Λοβέρδος, εκείνη την περίοδο εξέδωσε την Υγειονομική διάταξη 39α/2012 για τον «περιορισμό της διάδοσης λοιμωδών νοσημάτων». Ήδη από τότε, έγκριτοι νομικοί διατράνωναν την έωλη και διάτρητη διαδικασία. Ωστόσο, με πρόσχημα την προστασία της δημόσιας υγείας, η οποία πλέον μετατοπιζόταν από το πεδίο της πρόνοιας και της περίθαλψης στο πεδίο της καταστολής και της πειθάρχησης, χτίστηκε το υπόβαθρο, για τη διοχέτευση του ηθικού πανικού. Οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, οι άνθρωποι που είχαν απολέσει την ικανότητα να προστατέψουν τους εαυτούς τους, αυτοί που είχαν αποβληθεί από τον κοινωνικό ιστό, βρέθηκαν στο στόχαστρο των διώξεων.

Αν και κανένας άνδρας δεν εμφανίστηκε πουθενά να καταγγείλει κάτι ή να δηλώσει πως είχε μολυνθεί από τον ιό, οι γυναίκες που συνελήφθησαν εντελώς τυχαία κατηγορήθηκαν για το κακούργημα της βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης προς τους υποτιθέμενους πελάτες τους και σύρθηκαν στον εισαγγελέα με τις κάμερες να βρίσκονται στημένες με αμιγώς ανθρωποφαγική διάθεση, και χωρίς να προστατεύουν κανένα από τα ατομικά τους δικαιώματα. Αντίθετα, μοναδικός σκοπός ήταν να αφαιρεθεί κάθε αξιοπρέπεια από τα πρόσωπα τους.

Έξι χρόνια μετά τη διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών, τέσσερις νεαρές ηθοποιοί της θεατρικής ομάδας «Ανδρομέδα», Φανή Γρύλλη, Ντίνα Κούκου, Σοφία Ρούβα και Αναστασία Τσούτση, από κοινού με την Έφη Σισμανίδου, γίνονται οι «Γυναίκες από Χώμα» και αφηγούνται τις ιστορίες και τις μαρτυρίες τους. Οι μαρτυρίες τους ζωντανεύουν στη σκηνή -άλλοτε σοβαρά, άλλοτε ειρωνικά κι άλλοτε με θυμό κι οργή- όλη την τραγική ιστορία της χειραγώγησης, της κακομεταχείρισης και της διαφθοράς που έζησαν.

Ο σκηνοθέτης της παράστασης, Κοραής ∆αµάτης, κάνει λόγο για μία πρωτοφανή υπόθεση που παραµένει επίκαιρη και αιχµηρή, ειδικά µετά την άγρια δολοφονία του οροθετικού ακτιβιστή Ζακ Κωστόπουλου στο κέντρο της Αθήνας.

Γιατί επιλέξατε να παρουσιάσετε το συγκεκριμένο θέμα αυτή την περίοδο;

Όταν ήρθε η θεατρική ομάδα «Ανδρομέδα», όλες παλιές μαθήτριές μου, και μου ζήτησαν να σκηνοθετήσω την πρώτη τους δουλειά, αρχίσαμε τις συζητήσεις. Με στόχο την απόφασή τους να καταπιαστούν θεατρικά με κοινωνικοπολιτικά θέματα και πάνω στον πυρετό της κουβέντας και του ψαξίματος, – μια  σκέψη από δω, μια πληροφορία απ’ την άλλη – πήραμε τελικά την απόφαση από κοινού.  Οι γυναίκες του 2012… «Γυναίκες από Χώμα», όπως τις ονομάσαμε. Από τη μια ήταν ένα γεγονός πάρα πολύ σοβαρό κι απ’ την άλλη κάλυπτε τις ανησυχίες της ομάδας να μιλήσουν για μια άδικη και σκληρή ιστορία που έγινε στην πατρίδα μας!     

Ποια η σκηνοθετική προσέγγιση και πώς την αναπτύξατε στις πρόβες;

Η σκηνοθετική προσέγγιση ήταν το «μη θέατρο». Είναι αρκετά πολύπλοκο στη λειτουργία του, και στην επίτευξή του. Ζητάς από τους ηθοποιούς να «μην παίζουν». Πώς «παίζεται» μια μαρτυρία άραγε; Πώς κατεβαίνει στον θεατή – δέκτη ένα κείμενο που γνωρίζει κι αυτός, και ο ηθοποιός – πομπός, ότι δεν είναι γέννημα κάποιου συγγραφέα, ή φιλτράρισμα κάποιου γεγονότος από ένα συγγραφέα, αλλά λόγια ψυχής ενός ανθρώπου που τα έζησε μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια; Στόχος της παράστασης είναι να «συνομιλήσει» με το μυαλό του θεατή, όχι με το συναίσθημά του.  Οπότε καταλαβαίνεται ότι οι πρόβες κράτησαν αρκετό καιρό δοκιμάζοντας, απορρίπτοντας και ξαναδοκιμάζοντας. Έπρεπε να φτιάξουμε κάποιο δρόμο για να φτάσουμε εκεί που θέλαμε.

Ποιο είναι το πιο δυνατό σημείο της παράστασης για εσάς;

Η ισορροπία και το δέσιμο, λόγου, κίνησης και μουσικής.

Για ποιους λόγους θεωρείτε πως έγιναν οι συγκεκριμένες συλλήψεις;

Εξυπηρέτησαν την πολιτική εξουσία για να πετύχει κάποια ζητούμενά της. Υπενθυμίζω ότι τον Απρίλιο του 2012, υπογράφτηκε η υγειονομική διάταξη 39 Α, βασισμένη σε Νόμο του 1940, σύμφωνα με την οποία το υπουργείο Υγείας θα μπορούσε να προχωρήσει σε εξαναγκαστικό υγειονομικό έλεγχο οποιουδήποτε ατόμου, και τον Μάιο του 2012, παραμονές των κοινοβουλευτικών εκλογών, άρχισαν οι συλλήψεις.

Τί σας ενόχλησε περισσότερο; Ο τρόπος που το κράτος μεταχειρίστηκε τις γυναίκες αυτές κατά τη σύλληψη και την κράτηση τους, η διαπόμπευση στα ΜΜΕ ή η αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας;

Όλα το ίδιο! Και τα συναισθήματά μου, ασταθή και διαφορετικά! Απελπισία, κατ’ αρχήν, γιατί το κράτος προστασίας που αποζητά ο πολίτης, στην προκειμένη, κι όχι μόνο, έγινε ουραγός σε πολιτικά παιχνίδια εξουσίας. Θλίψη για τις τοξικοεξαρτημένες κοπέλες που συνελήφθησαν, κατηγορήθηκαν, και φυλακίστηκαν άδικα. Απέχθεια κι οργή για την διαπόμπευση που υπέστησαν τα θύματα και οι οικογένειές τους από κάποια ΜΜΕ, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Όσο για την ελληνική κοινωνία, ένα μεγάλο μέρος της, ό,τι δεν κατανοεί, το φοβάται, το κατηγορεί και το στέλνει στο πυρ το εξώτερον.

Γιατί πιστεύετε ότι πούλησε τόσο αυτό το γεγονός στα ΜΜΕ;

Κάθε γεγονός που προέρχεται από ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, από ευπαθή άτομα, από ανθρώπους που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, τη διαφορετικότητά τους γίνονται έρμαιο, εύκολη βορά σε κείνα τα ΜΜΕ που δε σέβονται εαυτόν και αλλήλους. Και στην προκειμένη, το γεγονός, ήταν αυτό που λέμε βούτυρο στο ψωμί. Αν θυμάμαι καλά, η όλη επιχείρηση ονομάστηκε «υγειονομική βόμβα»…κι όλη η έγνοια ήταν να σωθούν «οι καλοί οικογενειάρχες»… Τί καλύτερο για να τρομάξει κανείς τη κοινή γνώμη; Να ερεθίσει τα ταπεινά αντανακλαστικά μιας μερίδας κόσμου;

Ποια νομίζετε πως θα ήταν η σωστή αντιμετώπιση από πλευράς εξουσίας;

Και τότε και τώρα, περίθαλψη. Έγνοια. Προστασία του όποιου πολίτη. Μέτρα αντιμετώπισης της λαίλαπας των ναρκωτικών.    

Η στάση του κόσμου άλλαξε από τον Απρίλιο του 2012; Η ελληνική κοινωνία είναι τελικά βαθιά ρατσιστική;

Κάνει προσπάθειες να μην είναι ρατσιστική, αλλά όλα αυτά τα χρόνια -δύσκολα χρόνια- πρόσθεσαν πολλά προσωπικά προβλήματα που απομόνωσαν περισσότερο τους ανθρώπους, τους προκάλεσαν πολλές ρωγμές. Έτσι κι αλλιώς πιστεύω, ότι η λεγόμενη κρίση, πέρα από κάποια μεμονωμένα περιστατικά αλληλεγγύης, έκανε την ελληνική κοινωνία περισσότερο εσωστρεφή από ότι ήταν, άλλοτε φοβισμένη, άλλοτε αδιάφορη και βαριεστημένη, και, σχεδόν πάντα, οργισμένη με τους άλλους και ποτέ με τον εαυτό της. 

Ποια η αντιμετώπιση της παράστασης από το ελληνικό κοινό;

Ελάχιστους ενοχλεί, τους περισσότερους τους συγκινεί και τους θυμώνει. Άλλωστε αυτό ήταν το ζητούμενο.

Οι περισσότερες γυναίκες από αυτές αποφυλακίστηκαν και οι κατηγορίες τους μετατράπηκαν από κακουργήματα σε πλημμελήματα. Έχει, όμως, αποδοθεί πραγματική δικαιοσύνη; Τί επιζητούν οι γυναίκες αυτές σήμερα;

Από ότι γνωρίζω η υπόθεση εκκρεμεί στα Ευρωπαϊκά δικαστήρια. Αλλά όπως λένε και σε συνεντεύξεις τους, κι ακούγεται και στην παράσταση:                                                                  

Γ ΓΥΝΑΙΚΑ: « …Όμως να ξέρεις, δεν πληρώνεται αυτό που μας κάνανε, με τίποτα. Εκατομμύρια να μου δώσουν, δεν μπορεί να πληρωθεί όλη αυτή η ξεφτίλα».

Ε ΓΥΝΑΙΚΑ: «Ξεφτίλα είναι λίγη λέξη. Δεν το χωράει αυτό το πράγμα που ζήσαμε…»

Β ΓΥΝΑΙΚΑ: «…αυτό που ζήσαμε δεν πληρώνεται».

Το θέατρο αντιγράφει τη ζωή ή το αντίθετο;

Το θέατρο συνήθως μεγεθύνει στιγμές ζωής.

Πώς θα σχολιάζατε την δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου στο κέντρο της Αθήνας;

Θα ξαναπώ το ίδιο! Ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, ό,τι δεν κατανοεί, το φοβάται, το χλευάζει, το κατηγορεί…και εντέλει το φονεύει.  Πρέπει να αλλάξουν τα πράγματα, αλλά έτσι, από μόνα τους δε γίνεται. Πρέπει να θυσιάσεις βολέματα, η παιδεία να πάρει τον πρώτο ρόλο, έτσι θα ελευθερωθεί το μυαλό. Ένας δικαιότερος κόσμος. Μπορούμε να αντιδράσουμε σ’ αυτούς που το εμποδίζουν.  

Τί ρόλο μπορεί να παίξει η τέχνη στην εποχή της κρίσης;

Παρηγορητικό, κατευναστικό, «ελάτε να γελάσουμε να πάνε οι πίκρες κάτω», αλλά και δεικτικό, να μπαίνει στη θέση του θεατή, να αναζητά και να ανανεώνει. 

Συντελεστές 

Σύνθεση κειμένων - Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης
Μουσικοί διάλογοι και σχολιασμοί: Χρήστος Κότσι
Σκηνικά-κοστούμια: Παύλος Ιωάννου
Σχεδιασμός φωτισμών: Κοραής Δαμάτης   
Hair Design: Ντάνιελ Αθανασίου

Παραγωγή: Θεατρική ομάδα Ανδρομέδα

Info:
Ημέρες παραστάσεων: 
Από την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου έως την Κυριακή 28 Οκτωβρίου
Κάθε Παρασκευή και Σάββατο 9 μ. μ, και την Κυριακή στις 6:15 μ. μ
Διάρκεια: 75' (χωρίς διάλειμμα)

Τιμές εισιτηρίων:
Γενική είσοδος: 12 ευρώ
Προπώληση – Φοιτητικό: 10 ευρώ
Ατέλειες: 5 ευρώ

*Η παράσταση δεν ενδείκνυται για παιδιά

Πολυχώρος VAULT THEATRE PLUS
Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός

Πληροφορίες-κρατήσεις: 213 0356472 / 6949534889
(για τηλεφωνικές κρατήσεις 11:00 - 14:00 και 17:00 - 21:00)

Η παράσταση τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας Φύλων και υποστηρίζεται από το Break the Chain, πρωτοβουλία του Εθνικού Εισηγητή για την καταπολέμηση του Human Trafficking, κ. Ηρακλή Μοσκώφ.