Νίκος Καμτσής: Έχω μεγάλο παρελθόν με την Έντα Γκάμπλερ

Με το θεατρικό έργο του 19ου αιώνα «Έντα Γκάμπλερ» του Χένρικ Ίψεν που χαρακτηρίστηκε ως αριστούργημα κλασικού ρεαλισμού της παγκόσμιας δραματουργίας ξεκινά τη νέα του θεατρική σεζόν ο σκηνοθέτης Νίκος Καμτσής.

Πρόκειται για μια δύσκολη και απαιτητική απόδοση θεατρικής παράστασης λόγω του ότι η ηρωίδα Έντα πολλάκις απετέλεσε αντικείμενο ψυχανάλυσης εξαιτίας του δύσκολου και περίπλοκου χαρακτήρα της που φέρνει σε συγκρουσιακό σημείο τρία βασικά ένστικτα: του «εκείνου» του «εγώ» και του «υπερεγώ», τα οποία είναι στοιχεία που αποτελούν τα απαραίτητα συστατικά λειτουργιών των εσωτερικών συγκρούσεων μιας ψυχοσύνθεσης και συμβάλλουν στην απόλυτη αρμονία που χαρακτηρίζει την ισορροπία ενός ανθρώπου. 

Σύμφωνα με τον Φρόιντ, οι ποιητές ανακάλυψαν το ασυνείδητο πριν ακόμα η ψυχανάλυση να γίνει όργανο συστηματικής έρευνας. Στην προκειμένη περίπτωση το κλασικό έργο του Ίψεν έγινε αντικείμενο σχολαστικής έρευνας, μελέτης και επιστημονικού σχολιασμού λόγω της αντιφατικότητας που εκφράζει η ψυχοσύνθεση της ηρωίδα του. Την Έντα Γκάμπλερ θα υποδυθεί η εξαιρετική-πολυδιάστατη ηθοποιός Μάνια Παπαδημητρίου.  

Ο Νίκος Καμτσής μιλάει στο ethnos.gr για την δυναμική της απαιτητικής παράστασης που επιλέγει να ανεβάσει το φθινόπωρο στο Τόπος ΑΛΛΟύ. 

Νίκος Καμτσής

- Η «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν είναι ιδιαιτέρα πολύπλευρο και απαιτητικό θεατρικό έργο. Ποιοι είναι οι λόγοι που το επιχειρείτε; 

Ακριβώς γι’ αυτό. Επειδή διαθέτει πολυπλευρικότητα και απαιτητικότητα. Ξέρετε, στο θέατρο δεν ισχύει το θεώρημα «Η ευθεία γραμμή είναι η συντομότερη όλων». Εάν ίσχυε, τότε θα ήταν το πιο πληκτικό πράγμα από τις δραστηριότητες του ανθρώπου. Στο θέατρο φτάνουμε στο τέλος μέσα από τεθλασμένες πορείες και έχοντας διανύσει άπειρα από τα μονοπάτια και τα τοπία του. Και είναι πολλά και δαιδαλώδη. Ειδικά όταν έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη ψυχή. Εκεί πια είναι λαβύρινθος. Ευτυχώς για τον θεατή όλα οδηγούν στη λυτρωτική έξοδο. Στην περίπτωση ενός μεγάλου έργου όπως είναι η Έντα Γκάμπλερ, τα πράγματα υψώνονται στη νιοστή δύναμη. Στο συγκεκριμένο έργο το πλέγμα των σχέσεων είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Τα πρόσωπα κινούνται γύρω από την κόρη του στρατηγού Γκάμπλερ και συνάπτουν σχέσεις που θα τους οδηγήσουν σε ένα δρόμο όπου κάποιοι θα καταστραφούν και κάποιοι άλλοι θα επιβιώσουν. Τα πρόσωπα που «αναπνέουν» έναν υπερβατικό αέρα και που θέλουν να δραπετεύσουν από τον ασφυκτικό προτεσταντικό κλοιό κάποια στιγμή θα νιώσουν μια ασφυξία και θα υποκύψουν. Τα άλλα «που πατάνε στη γη» θα προσαρμοσθούν και θα συνεχίσουν την ζωή τους. Είναι γνωστό άλλωστε ότι σε μια υποτιθέμενη πυρηνική καταστροφή οι κατσαρίδες τελικά θα είναι οι μόνες που θα επιβιώσουν.

- Περιγράψτε μας την ηρωίδα Έντα Γκάμπλερ σύμφωνα με τη δική σας ματιά.

Είναι πυρηνική, αξιαγάπητη, αμείλικτη, αυτοκαταστροφική και αφοπλιστικά γοητευτική. Μία προσωπικότητα με μεγάλο εκτόπισμα. Στη δίνη που ζει συμπαρασύρει και άλλους. Έχω μεγάλο παρελθόν με την Έντα Γκάμπλερ. Ήταν το έργο που εξετάσαμε λεπτομερώς στη δραματουργία στη σχολή του ΛΑΪΚΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ του Λεωνίδα Τριβιζά. Διδάσκων ήταν ο Πέτρος Μάρκαρης. Θυμάμαι ότι κρατούσα μανιωδώς σημειώσεις. Δεν θα μπορούσε άλλος καθηγητής να σε βάλει στους δαίδαλους των περιβόητων ιψενικών τριγώνων καλύτερα από τον Μάρκαρη. Από τότε δεν με άφησε αυτό το έργο. Ακόμα και όταν έκανα τη «ΝΟΡΑ» (Κουκλόσπιτο) πριν από μερικά χρόνια κατά βάθος την Έντα Γκάμπλερ ήθελα να κάνω.  Όμως δεν ξεκινάς να κάνεις Έντα Γκάμπλερ εάν δεν έχεις την Έντα Γκάμπλερ. Και εγώ έχω τη Μάνια (Παπαδημητρίου). Νομίζω ότι η Μάνια έχει μια θαυμαστή θεατρική διάνοια να «εισχωρεί» στους ρόλους που αναλαμβάνει. 

Είναι όμως λογικό να με ρωτήσει κάποιος: «Και οι υπόλοιποι;. Ανεπιφύλακτα θα απαντήσω ότι «έχω και τους άλλους». Η εσωτερικότητα και η ευαισθησία του Όμηρου Πουλάκη, συνδυασμένη με τη μανία του για δουλειά και έρευνα, είναι τα απαραίτητα υλικά για τον Έιλερτ Λέβμποργκ ή Λόβμποργκ όπως τον λέει η Έντα παίζοντας βιτριολικά με τα συνθετικά του ονόματος. Lovborg: Lov (στα Νορβηγικά) = νόμος και Borg = οχυρό, κάστρο. Εμείς θα παίξουμε με ακόμα μία εκδοχή του Lov=αγάπη, αφού ο Eilert Lovborg είναι το ερωτικό απωθημένο της Έντα, το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου της.

Θα ήμουν άδικος αν παρέλειπα να αναφέρω ότι αυτή την συγκεκριμένη στιγμή έχω και την υπόλοιπη διανομή. Οι βασικοί μου ηθοποιοί που είναι στο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ εδώ και καιρό, θα παίξουν πολύ καλά τους υπόλοιπους ρόλους. Αυτό το τελευταίο βέβαια μένει να αποδειχτεί όπως και πολλά άλλα. Μένει να αποδειχτεί και κάτι ακόμα: εάν η απόφασή μου να παίξω τον επίτροπο Μπρακ είναι σωστή και αν θα μπορέσω να ανταποκριθώ σε αυτόν τον αινιγματικό και σκοτεινό ρόλο. Είδωμεν... Προς το παρόν θα δεχόμουν ευχαρίστως και τις δικές σας ειλικρινείς ευχές αλλά και του αναγνώστη.

- Στην παράσταση θα είστε παράλληλα και σκηνοθέτης και ηθοποιός. Πόσο δύσκολο είναι αυτό; 

Μα γι’ αυτό -όπως είπα και παραπάνω- χρειάζομαι τις ευχές σας. Όσο και αν φαίνεται περίεργο, τα δύο αυτά (σκηνοθέτης και ηθοποιός), παρά την ασφυκτική τους σχέση, ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους. Ο ηθοποιός βλέπει τα πάντα από μέσα. Πρέπει να μπει μέσα στον εαυτό του, να ανακαλύψει τις δικές του μύχιες πλευρές σε σχέση με τον ρόλο και να τις οργανώσει. Διότι ρόλος έτσι και αλλιώς δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει, δηλαδή, μια οντότητα την οποία ο ηθοποιός πρέπει να πλησιάσει εγκαταλείποντας τη δική του οντότητα. Συνεπώς κάνει μια επίπονη διαδρομή από την μία πλευρά στην άλλη. Η διαδρομή παραμένει επίπονη, γιατί είναι στο «εντός του», στα μέσα του. Η δουλειά του ηθοποιού είναι δουλειά ενδοσκόπησης. 

Αντιθέτως, ο σκηνοθέτης έχει τον ορίζοντα μπροστά του, και όχι μέσα του. Η γνώση, η φαντασία και η ευαισθησία του πηγάζουν μεν από μέσα του αναφέρεται όμως σε έναν ορίζοντα που είναι στη σκηνή με τους ηθοποιούς, άρα μπροστά του. Από τη στιγμή που βρισκόμαστε στο ιψενικό σύμπαν ο ορίζοντας έχει μεγάλο βάθος. Το δύσκολο για έναν σκηνοθέτη που παίζει και στην παράσταση είναι αυτό το διαρκές πήγαινε-έλα από το «μέσα» στο «έξω» και τούμπαλιν. Στην δική μου περίπτωση κάτι παρόμοιο το είχα αρνηθεί πεισματικά για πολλά χρόνια. Υπήρξαν πολλοί ρόλοι όλα αυτά τα χρόνια του ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ τους οποίους ήθελα να παίξω αλλά αντιστάθηκα. Όχι όμως στον Μπράκ. Εκεί δεν τα κατάφερα. Ο Επίτροπος Μπρακ είναι αυτός που κινεί τα νήματα. Είναι ο σκηνοθέτης στο σπίτι του Γιόργκεν Τέσμαν (Ν.Καραστέργιος). Σαν ηθοποιός είχα παίξει μεγάλους ρόλους. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Ο ηθοποιός πάντα ξεκινάει από το μηδέν και πρέπει να διανύσει την ίδια διαδρομή, όσο γνώριμη και αν φαίνεται μέσα από τις πολλές φορές που έκανε το ίδιο ταξίδι με αφορμή τους προηγούμενους ρόλους του. Ελπίζω να τα καταφέρω. Το να είσαι ηθοποιός είναι ένα «επάγγελμα» που εντάσσεται στα βαρέα και ανθυγιεινά! 

- Ποιους ηθοποιούς επιλέξατε να πλαισιώσουν τους υπόλοιπους χαρακτήρες της παράστασης; 

Πέρα από την Μάνια και τον Όμηρο, θα ήθελα να πω λίγα λόγια και για τους υπόλοιπους συντελεστές του ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ. Η παράσταση πλαισιώνεται από τους ηθοποιούς: Λαμπρινή Θάνου, Άντα Κουγιά, Νίκο Καραστέργιο, Παναγιώτα Χαϊδεμένου καθώς και Μίκα Πανάγου (σκηνικό και κοστούμια), Χρήστο Ξενάκη (μουσική), Αντωνία Σμιθ (διοικητικά). Όλοι έχουμε δουλέψει αρκετά χρόνια μαζί. Εάν μέσα σε όλα τα ζητούμενα της Έντα Γκάμπλερ υπάρχει ένα δεδομένο που μπορώ να στηριχτώ είναι η εμπειρία, το ταλέντο και το πάθος όλων αυτών των παιδιών που κάθε φορά στη γωνία Κεφαλληνίας και Κυκλάδων «καταθέτουν». Είτε είναι πρόβα είτε είναι παράσταση. Όλα αυτά τα χρόνια αποκτήσαμε μαζί μια κοινή γλώσσα. Αυτό είναι σπάνιο στην εποχή μας και γι’ αυτό είναι και σπουδαίο.

- Θεωρείτε ότι η συγκεκριμένη παράσταση σας είναι ξεχωριστή; 
Δεν ξέρω αν είναι ξεχωριστή. Ξέρω μόνο ότι θα κάνω τα αδύνατα δυνατά να γίνει ξεχωριστή. Για όλους εμάς αλλά και για τους θεατές. Θα διατηρήσω πεισματικά το δικαίωμα να μην δώσω τώρα οριστική απάντηση. Ελπίζω στις 23 Νοεμβρίου στην πρεμιέρα, στο θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ να έχετε τις απαντήσεις της ερώτησης σας. 

- Σας ευχαριστούμε θερμά
Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Φωτογραφίες παράστασης: todos rate