Επίδαυρος - Λυδία Κονιόρδου: Ένας Οιδίποδας «χωρίς τραγωδία»

«Η παράσταση είναι τελετουργική, κοµψή σε χειρονοµία και κίνηση, λίγο αργή. Τα όµορφα φώτα, η σκηνή και το µεγαλοπρεπές προσκήνιο που φωτίζεται µε σοφία φαίνονται ελαφριά, επιβλητικά και µαγικά. Για τον Μποµπ Γουίλσον ο Οιδίποδας είναι η τραγωδία του φωτός, ενός φωτός που σε εµποδίζει να δεις και να σε δουν. Ο Γουίλσον ξαναδιαβάζει µε σκιές, λόγια και χειρονοµίες τον Οιδίποδα και την ιστορία του. Γεωµετρίες που σχεδιάστηκαν για ταµπλό βιβάν, ζωηρόχρωµοι πίνακες, µελετηµένες κινήσεις, ηθοποιοί µε κοστούµια άκαµπτα ή και ανάλαφρα που απαγγέλλουν σε πολλές γλώσσες. Ένα υποβλητικό ονειρικό όραµα για έναν Οιδίποδα χωρίς τραγωδία, χωρίς πάθος, χωρίς διάλογο, παγωµένο και τέλειο. Ο Γουίλσον µας έχει συνηθίσει στην τελειότητά του».

Έτσι είχε συνοψίσει η ιταλική εφηµερίδα «Corriere Della Sera» τη σκηνική πρόταση του Αµερικανού δηµιουργού πάνω στον «Οιδίποδα», όταν το έργο είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο αρχαίο θέατρο της Ποµπηίας (2018) και αργότερα στο Τεάτρο Ολίµπικο της Βιτσέντσα. Και σε αυτά τα συµπεράσµατα κατέληξαν όσοι θεατές (πολύ λιγότεροι την Παρασκευή σε σχέση µε το Σάββατο) πήγαν σε µία από τις παραστάσεις τού κατά Γουίλσον «Οιδίποδα» στο διήµερο (21-22 Ιουνίου) της πρεµιέρας των φετινών Επιδαυρίων.

Όσοι από αυτούς προσδοκούσαν µια ανάγνωση έστω και λίγο διαφορετική του «Οιδίποδα Τύραννου» του Σοφοκλή, πάνω στον οποίο είχε δηλώσει εξαρχής ο Αµερικανός σκηνοθέτης ότι είχε βασιστεί, απογοητεύτηκαν. Όσοι λατρεύουν το εικαστικό αποτύπωµα της µατιάς του Γουίλσον σε ό,τι καταπιάνεται (από τον Όµηρο έως τον Μπρεχτ) αναγνώρισαν την εικαστική οµορφιά, τη λεπτή αισθητική και τους αντιστοίχως εικαστικούς συµβολισµούς της πρότασής του.

Σχεδόν όλοι, όµως, συµφώνησαν (όπως και η «Corriere», άλλωστε) ότι αυτή δεν ήταν µια θεατρογενής πρόταση. Ότι δεν είχε σχέση µε την τραγωδία. Και ότι δεν είχε πάθος, ούτε εσωτερικότητα στη µελέτη των ηρώων. Επίσης, σχεδόν όλοι συµφώνησαν ότι ένα από τα µεγάλα ευτυχήµατα της παράστασης ήταν η παρουσία της κορυφαίας τραγωδού Λυδίας Κονιόρδου στο ρόλο της αφηγήτριας, διότι εάν υπήρχαν στιγµές βάθους και εσωτερικότητας σε αυτή την προσέγγιση ήταν χάρη σε εκείνη. 

Eικαστικοί συµβολισµοί

Κατά τα λοιπά, πολλοί δήλωναν εντυπωσιασµένοι από την επιλογή η χρονολογική διαδροµή στη ζωή του Οιδίποδα να γίνει µέσω διαφορετικών επεισοδίων που αναπτύσσονταν στην Ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου µε πανέµορφους εικαστικούς συµβολισµούς: ο βουβός τελετουργικός Χορός στη δολοφονία του Λαΐου και η ηχώ της µεταλλικής κλαγγής (ως προειδοποίηση µιας επερχόµενης καταιγίδας). Η «εγκιβωτισµένη» στον βασιλικό και νυφικό της ρόλο Ιοκάστη. Η τραγική ειρωνεία µεταφερµένη από τον λόγο στη χορογραφία ενός Χορού που προσφέρει για τον γάµο του Οιδίποδα και της Ιοκάστης τα καταπράσινα κλωνάρια της γονιµότητας. Ο άνθρωπος που περπατά βυθισµένος στο σκοτάδι προς µία φωτισµένη πόρτα.

Οι άδειες καρέκλες που τοποθετούνται όλο και περισσότερες στη σκηνή όσο το δράµα οδεύει προς την αποκάλυψή του. Ο δυσοίωνος Τειρεσίας που περπατά εξαιρετικά αργά. Ο υπαινιγµός ότι ο αρχετυπικός µύθος του Οιδίποδα έχει υπερβεί τις προελεύσεις και τις πολιτιστικές καταγωγές και µπορεί να ειπωθεί πλέον σε έξι γλώσσες (ελληνικά, λατινικά, ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και γερµανικά µε ταυτόχρονη υπερτιτλισµένη µετάφραση, που, όµως, το βράδυ της Παρασκευής, όταν ένα απόσπασµα στα γερµανικά δεν µεταφράστηκε, προκάλεσε προς στιγµή αντιδράσεις και φωνές από το κοινό). Το φως ως ο πρώτος και αδιαµφισβήτητος πρωταγωνιστής σε αυτό τον µύθο που «παίζει» µε το δίπολο γνώση-άγνοια. Το σαξόφωνο του Ντίκι Λάντρι σε µινιµαλιστικά µουσικά θραύσµατα.

Όλα αυτά ενίσχυσαν τον θαυµασµό για την υπογραφή του πολυκαλλιτέχνη Γουίλσον, ο οποίος και σε αυτή την περίπτωση, εκτός από τη σύλληψη, έχει κάνει τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τους φωτισµούς. Την ξέρουµε, άλλωστε, αυτήν την υπογραφή και από τις άλλες δουλειές του που έχουµε δει στην Ελλάδα.

Ξέρουµε πόσο φροντισµένη και σκεπτόµενη είναι η εικαστική εντύπωση µιας παράστασής του. Μόνο που σε αυτή την παράσταση το τόσο χαρακτηριστικό του στυλιζάρισµα προσέκρουσε στην ίδια τη φύση της αρχαίας τραγωδίας: ένας Χορός που δεν µιλά, ένα δράµα που αναπτύσσεται χωρίς κορυφώσεις και χωρίς πάθος, µια αρχετυπική ιστορία που εξελίσσεται σε «κάδρα» µιας ασθµαίνουσας αισθητικής.

Ωστόσο, η αναζήτηση αυτής της «τελειότητας» της όψης που είναι τόσο χαρακτηριστική στον Γουίλσον, έναν από τους µεγαλύτερους εκφραστές της αβανγκάρντ του δεύτερου µισού του 20ού αιώνα, εδώ, σε ένα έργο που διερευνά το ανθρώπινο ατελές, άφησε ανικανοποίητο ένα µέρος του κόσµου, που την Παρασκευή είχε ανάµεσά του τον θεατρόφιλο Κώστα Σηµίτη. «Τέχνη χωρίς αίσθηµα» και «είχα την αίσθηση του ανολοκλήρωτου» ήταν µερικά από τα σχόλια που ακούστηκαν µετά…