ΚΘΒΕ: «Δον Κάρλος» του Φρήντριχ Σίλλερ, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά

Το έργο του Γερμανού και μεγάλου εκπροσώπου του ρομαντικού κινήματος Φρήντριχ Σίλλερ, Δον Κάρλος γραμμένο το 1787 επέλεξε να ανεβάσει το ιστορικό Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με την προσέγγιση του διακεκριμένου σκηνοθέτη Γιάννη Χουβαρδά. Ούτως ή άλλως ο ρομαντισμός είναι το κίνημα που κήρυξε την αγάπη για τη δικαιοσύνη και τη ζωή, την ελπίδα και τη θέση του ατόμου μέσα στην κοινωνία. Η μετάφραση είναι του Γιώργου Δεπάστα, ενώ ο Γιάννης Χουβαρδάς εκτός από τη σκηνοθεσία υπογράφει και τη διασκευή, δραματουργική, αλλά και σκηνική επεξεργασία μετάφρασης.

Μια κορυφαία κατάθεση στην παγκόσμια δραματουργία που τοκίζεται με ιδανικά, με βαθιά νοήματα, ενώ συνάμα συνδιαλέγεται με τον θεατή και ανατροφοδοτείται.

Αλλά, το Δον Κάρλος είναι και μια πνευματική κάθαρση και κινείται σαν τον σχοινοβάτη, ανάμεσα στις ραδιουργίες και στον ακόρεστο πόθο, το φθόνο και τα καλά κρυμμένα μυστικά, την παράδοση άνευ όρων και την εσχάτη προδοσία.

Παλεύοντας με τις χίμαιρες και τους οραματισμούς, «κλείνει το μάτι» στις επερχόμενες γενιές. Συνθλίβοντας την κούφια παρακμή του αυταρχισμού. Έτσι, όπως σπας με το κουταλάκι το αυγό.

Ένα δραματουργικό γαϊτανάκι, όπου συνάμα εμπλέκονται: μια ανδρική φιλία, μια οικογενειακή παράκρουση και μια κοσμοϊστορική διχόνοια. Ο Χουβαρδάς αναπλάθει από την αρχή την ιστορία. Αντλώντας υλικό από τα γεγονότα και την πλοκή τους, λυτρωμένος από το φόρτο του νατουραλισμού. Οι εραστές με τη νύχτα παίζουν κρυφτό. Μεγάλη φαντάζει η άρκτος στο φως των αστεριών. Μεγάλη και η ερωτική επιθυμία. Άλλοτε παράνομη. Άλλοτε ατελέσφορη. Και τα φιλιά ακόμα, ένα ηλεκτρικό πριόνι που κόβει τα δέντρα στα δάση της Φλάνδρας και των Κάτω Χωρών. Εκεί ακριβώς που ο Φίλιππος Β’ έστειλε τον Δούκα της Άλμπα για να επιβάλλει στον τόπο την κυριαρχία του. Και κατανοώντας την αισθηματική ορμή, όπου γίνεται η αφορμή για να κηρυχθεί μία πολιτική θεωρία. Το σκηνοθετικό εύρημα του Γιάννη Χουβαρδά τοποθετεί τη δράση στα εντόσθια ενός εφιάλτη. Όπου, οι υποκείμενοι σε αυτόν λαχταρούν να ανοίξουν μία τρύπα για να κάνουν μία ελεύθερη πτώση στο όνειρο. Αλληγορικό. Και ταυτόχρονα σύγχρονο. Αφού, πάει πέρα δώθε σαν το εκκρεμές δρασκελίζοντας αμέριμνα το χρόνο.

Ο πολυμελής θίασος ακολουθεί πιστά τις σκηνοθετικές οδηγίες και με όχημα την εκρηκτική σκηνική ενέργεια απελευθερώνονται και οι μεγάλες σκηνοθετικές ικανότητες. Πετυχαίνοντας έναν καλά κουρδισμένο ρυθμό, με τις διαρκείς εναλλαγές των ρόλων, αλλά και την ακατάσχετη ροή της κίνησης υπό την επιμέλεια του Δημήτρη Σωτηρίου. Ένας συνεχής παλμός λοιπόν με ομοιομορφία που σημειολογικά παραπέμπει στην ομογενοποίηση των απολυταρχικών καθεστώτων. Όλα ίδια. Σαν τους ανθρώπους της Αυλής. Ενδυμασία. Συμπεριφορές. Καχυποψία. Στον ρόλο του Δον Κάρλος ο Χάρης Φραγκούλης διατρέχει διαρκώς από άκρη σε άκρη τη σκηνή με απόγνωση ως ένας αθεράπευτα ερωτευμένος που συγκρούεται μετωπικά με τον θρόνο. Απόγνωση μαρτυρά και η χροιά της φωνής του που ψάχνει μία έξοδο από ένα ανοικτό κελί. Μία ψυχή στα δύο κομματιασμένη. Σίγουρα κέρδισε τις εντυπώσεις.

Ενδιαφέρον το πάντρεμα των παρελθοντικών αιώνων με την τεχνολογία από τον Παντελή Μάκκα. Μια συστοιχία από οθόνες στην προμετωπίδα της σκηνής με συνεχή κοντινά πλάνα επικεντρώνεται στο βλοσυρό πρόσωπο του Βασιλέα και στους έντονους μορφασμούς. Και στο εκκωφαντικό ροχαλητό του. Σιωπή! Ο μονάρχης κοιμάται. Όμως και οι φωτισμοί του Τάσου Παλαιορούτα επικυρώνουν με τον δικό τους τρόπο τη δραματικότητα. Η οποία συμπληρώνεται έξοχα από τη μουσική επιμέλεια του Φώτη Σιώτα. Μια δραματικότητα που παντού την αναπνέει κανείς, καθώς στις παρυφές κιόλας του Διαφωτισμού ο κεντρικός ήρωας του Σίλλερ αντιλαμβάνεται τη βαθιά ερωτική και υπαρξιακή οδύνη στην οποία έχει περιέλθει.

Αξιότατος πρεσβευτής του εγχειρήματος ο Δημήτρης Τσιλινίκος ως Δούκας της Άλμπα αποδίδει με ευελιξία τον ρόλο. Με υποκριτικές υφέσεις και ανόδους ακριβείας. Πλάθοντας έναν άνθρωπο με τη δική του ταυτότητα. Και μας ομολογεί μετά θριαμβευτικά: «Ο Θεός δίκαζε στον ουρανό, εγώ πάνω στη γη».

Ο Γιάννης Χαρίσης με τον ανεπαίσθητο και υπόγειο τρόπο με τον οποίο ενσάρκωσε τη δική του εκδοχή ως ο Βασιλιάς Φίλιππος Β’ φορώντας το στέμμα και το χρυσό δακτυλίδι που όλο στριφογύριζε στο χέρι. Όντας, απέδωσε άψογα την αυταρχική φιγούρα που κατανοεί και κάνει χρήση της δύναμης του.

Τον ρόλο του Μαρκήσιου Πόζα κρατάει ο Γιώργος Κολοβός, σε μια μεστή και δουλεμένη ερμηνεία, για έναν ρόλο κλειδί στο έργο. Σταθερός πάντα στην ορθή εκδοχή της ερμηνείας. Η παρένθεση των μικροφώνων στον μακροσκελή διάλογο του με τον Φίλιππο Β’ συνάδει κι εδώ με την εισδοχή της τεχνολογίας στο θέατρο.

Προσεκτική και πετυχημένη η επιλογή των ηθοποιών για τους ρόλους του Δούκα Μεντίνα Σιντόνια και Πριγκίπισσας Έμπολι από τον Ιορδάνη Αϊβάζογλου και τις  Ζωή Ευθυμίου - Θεοφανώ Τζαλαβρά αντίστοιχα. Η Λουκία Βασιλείου ως Βασίλισσα Ελισάβετ ασφαλώς πολύ πειστική. Και ο Ντομίνγκο που τον ερμηνεύει ο Θάνος Κοντογιώργης σε πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή.

Η Μπέττυ Νικολέση ως Μαρκησία Μοντεκάρ καταθέτει σε αυτή την παράσταση κάτι από τον εαυτό της. Εντυπωσίασαν και τα πρόσωπα της Αυλής με τα σκοτεινά κοστούμια. Γυναίκες και άντρες γέμισαν τη σκηνή με τον ψίθυρο και τη συνομωσία. Ήτοι οι ηθοποιοί
Λίλη Αδρασκέλα, Ζωή Ευθυµίου,  Κωνσταντίνος Καπελλίδης, Αίγλη Κατσίκη, Δημήτρης Καυκάς, Αναστασία Κελέση, Νίκος Κουσούλης, Θεοφανώ Τζαλαβρά, Πασχάλης Τερζής.

Ένα δράμα ερωτικό, αλλά κυρίως πολιτικό και φιλοσοφικό, καθώς από τη σύνθεση του αναδεικνύεται ο έρωτας που γεννάει σαν τη λεχώνα την ανυπακοή. Αν κάνεις αναγραμματισμό βέβαια, προκύπτει η λέξη χελώνα. Ναι, σαν τη χελώνα προχωράει η ανυπακοή. Αλλά προχωράει. Με σύμμαχο το όραμα και αντίπαλο την πραγματικότητα. Περνώντας από απόκρημνες αισθήσεις. Και από ρωγμές. Ύστερα η ουτοπία που άργησε κι αυτή να έρθει. Ή που δεν ήρθε ποτέ.

Να σημειωθεί ότι, και στην πλήρη του ανάπτυξη διαρκεί περισσότερο από πέντε ώρες, ωστόσο στην παράσταση η δαιδαλώδης εξέλιξη του συμπυκνώνεται σε καθαρή διάρκεια 130’ λεπτών. Επιπλέον ως μεταφραστής ο Δεπάστας, κατήργησε ευστόχως τον στίχο και το μετουσίωσε σε πεζό λόγο. Δίχως στόμφο και γλωσσικά στολίδια. Ο γερμανικός όρος Ersatz περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο, ότι αυτά άλλωστε αποτελούν τα υποκατάστατα από τον λιτό και σφικτό λόγο. Συνεπής απόλυτα στην απόδοση του σκοταδισμού.

Ο Μέγας Ιεροεξεταστής Κώστας Σαντάς, πάντα σαρωτικός ενδεδυμένος στο βαθύ μωβ και με μακριά λευκή γενειάδα εξέφρασε την καθαρότητα και την εκφραστική αρτιότητα, σε αυτή που μας έχει συνηθίσει δηλαδή, καταλήγοντας ότι: «Για τον μονάρχη οι άνθρωποι είναι μόνο ένας αριθμός».

Ενώ, πολύ πριν Θεοφανώ Τσαλαβρά ως Πριγκίπισσα Έμπολι αναφωνεί δραματικά ή σχεδόν σπαρακτικά: «Η αγάπη αγοράζεται μόνο με αγάπη».

Αν η μοναρχία είχε χρώμα, αυτό θα ήταν το μαύρο. Για αυτό και η Νίκη Ψυχογιού επιλέγει και πάλι σημειολογικά το μαύρο με τον αναμμένο πολυέλαιο να διακόπτει το σχεδόν απειλητικό επίχρισμα των τοίχων. Η καρέκλα, το μακρόστενο τραπέζι, το λαμπατέρ. Εγκαθίστανται στο περιθώριο της σκηνής, αφήνοντας την έτσι κενή για να εξελιχθεί η δράση. Το δάπεδο. Το κέντρο λες του κόσμου. Να στροβιλίζονται - προφανώς μεταφορικά - οι νόρμες και τα σχήματα. Το μαύρο επιλέγει και η Ιωάννα Τσάμη για τα κοστούμια της Ιεράς εξέτασης που αναιρείται, όμως από το εμπριμέ και το φλωράλ. Βινύλ και βελούδο. Ταφτάς και πολυέστερ. Ενδυματολογικός υπαινιγμός για την κοινωνική διαστρωμάτωση.

Το κοινό μετέχει σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παράσταση, με φιλοσοφικούς και διαχρονικούς προβληματισμούς. Και σίγουρα θα την καταχειροκροτήσει. Η παράσταση μάλιστα αποτελεί επίσημα την μεγάλη πρεμιέρα του ΚΘΒΕ ανοίγοντας με εκπληκτική επιτυχία τη νέα θεατρική σαιζόν. Το Δον Κάρλος έρχεται να μας υπενθυμίσει, ότι το θέατρο μας εξαγνίζει από την πανώλη του πνευματικού σκοταδισμού και της φτηνής δημαγωγίας.

Η τέχνη είναι η αντανάκλαση του κόσμου. Μέσα από το καθρέφτισμα του στο κάτοπτρο της, γίνεται καλύτερος.

Διαβάστε ακόμη

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης διέγραψε τον Αντώνη Σαμαρά – «Έθεσε εαυτόν για δεύτερη φορά εκτός της ΝΔ»

Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για Πούτιν: «Για άλλη μια φορά χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο»

Στο κενό η έρευνα για την τραγωδία των Τεμπών: Έδωσαν λάθος βίντεο από τη φόρτωση της εμπορικής αμαξοστοιχίας

Κυβερνητική κρίση στη Γερμανία: Το FDP είχε σχεδιάσει την έξοδό του από τον κυβερνητικό συνασπισμό