Το χαστούκι του χωροφύλακα που οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης Τρικούπη και ο εξευτελισμός της Ελλάδας

Ήταν 4 Ιανουαρίου του 1885 όταν προκλήθηκε το Επεισόδιο Νίκολσον που έφτασε να ρίξει την κυβέρνηση Τρικούπη. Αλλά ας διαβάσουμε τι γράφει σχετικά ο ιστορικός Νικόλαος Σαρρής:
Ένα άγνωστο ντροπιαστικό περιστατικό, από εκείνα που µας κάνουν να αντιλαµβανόµαστε το µέγεθος της ελληνικής δουλοπρέπειας προς τις Μεγάλες Δυνάµεις, συνέβη σαν σήμερα πριν από 136 χρόνια στην καρδιά της Αθήνας, συντελώντας στην πτώση της κυβέρνησης.
Πρωταγωνιστές της ιστορίας που διαδραµατίστηκε τον µακρινό Ιανουάριο του 1885 ήταν ένας Βρετανός επιτετραµµένος, που θέλησε να ανέβει µε τη γυναίκα του στον Λυκαβηττό, και ένας τραχύς χωροφύλακας που δεν τον αναγνώρισε και τον εμπόδισε να συνεχίσει τη βόλτα του. Τα όσα ταπεινωτικά για τη χώρα µας ακολούθησαν µπορεί να φαντάζουν απίστευτα, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινά.

Ο αγγλόφιλος Τρικούπης, για να µη χαλάσει το χατίρι ενός ξένου διπλωμάτη, επωμίστηκε το πολιτικό κόστος, εκτέθηκε στη χλεύη του λαού και του Τύπου της εποχής κηλιδώνοντας τη δημόσια εικόνα του. Προείχε η ικανοποίηση των απαιτήσεων του εκπροσώπου της Γηραιάς Αλβιώνος. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, όλα ξεκίνησαν από µια αναδάσωση.

Το πήρε πατριωτικά ο χωροφύλακας

Το πρωί της 4ης Ιανουαρίου του 1885 (µε το παλαιό ηµερολόγιο), ο καιρός ήταν εξαιρετικός στην Αθήνα των µόλις 60.000 κατοίκων. Ο ήλιος ζέσταινε τις κεραµοσκεπές και ο 36χρονος Άγγλος επιτετραµµένος στην ελληνική πρωτεύουσα Άρθουρ Νίκολσον προτείνει στη σύζυγό του Κάθριλ Χέµιλτον να βγουν να περπατήσουν, κάνοντας µια βόλτα στον Λυκαβηττό. Για κακή τους τύχη όμως, εκείνη την περίοδο ο Δήµος Αθηναίων είχε αρχίσει να φυτεύει τον λόφο µε πεύκα, οπότε ορισμένα σημεία φυλάσσονταν για να µην πατηθούν.
Ανάµεσα στους χωροφύλακες, που είχαν διασπαρεί στον χώρο προκειμένου να ελέγχουν ώστε να µην πλησιάσει κανείς στα φρεσκοφυτεµένα δέντρα, ήταν και ένας αψύς ένστολος, ονόµατι Γιώργος (κατ’ άλλες πηγές Λουκάς) Καλπούζος. Μόλις αντικρίζει το ζεύγος να κινείται κοντά στην απαγορευμένη ζώνη, τους φωνάζει µε απότομο ύφος να σταματήσουν. Ο διπλωμάτης καριέρας µε σπαστά ελληνικά προσπαθεί να δηλώσει την ιδιότητά του και εν συνεχεία ζητάει στα αγγλικά να συνεχίσει το περπάτημα µε προσοχή, στα κοντινά µμονοπατάκια. Ο ενωμοτάρχης - που σύµφωνα µε µαρτυρίες παρουσίαζε διαταραχές στην προσωπικότητά του - δεν καταλάβαινε ούτε λέξη από όσα του έλεγε ο «εισβολέας» και βλέποντας ότι το ζευγάρι δεν ακολουθεί τις εντολές του γίνεται περισσότερο επιθετικός. Τραβάει από το μανίκι τον διπλωμάτη και µε το λεπτό ραβδί που κρατούσε τον χτυπάει στον ώμο.
Ακολούθως αρχίζει να τους πετάει πέτρες µέχρι να χαθούν από το οπτικό του πεδίο.

Το µέλος της βρετανικής ελίτ αποχωρεί οργισµένο και παρακάµπτοντας κάθε έννοια πρωτοκόλλου, αντί να παραπονεθεί στο υπουργείο Εξωτερικών, ως είθισται σε ανάλογες περιπτώσεις, πηγαίνει να βρει απευθείας τον τότε 53χρονο πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη. «Απαιτώ την απόλυση του συγκεκριμένου χωροφύλακα», ξεκαθαρίζει, µε τον Μεσολογγίτη πολιτικό να εκφράζει τη λύπη του για το περιστατικό και να διαβεβαιώνει τον απρόσκλητο επισκέπτη ότι θα ικανοποιήσει άμεσα την επιθυμία του.
Την επόμενη µέρα, ο διοικητής της Χωροφυλακής και ο υπασπιστής του βασιλιά Γεωργίου Α’ επισκέπτονται τον Βρετανό διπλωμάτη προκειμένου να του ζητήσουν και αυτοί από την πλευρά τους προσωπικά συγγνώμη για ό,τι είχε συμβεί, αλλά και για να του ανακοινώσουν ότι ο σκληροτράχηλος δράστης εντοπίστηκε, αποτάχθηκε από το Σώµα και του επιβλήθηκε δίμηνη φυλάκιση στα µπουντρούµια του Παλαµηδίου χωρίς να µεσολαβήσει δίκη!

Κάτι δεν άρεσε στον Άγγλό...

Η δε ηµερήσια διαταγή της απόλυσης Καλπούζου θα διαβαζόταν σε συγκέντρωση του προσωπικού της Χωροφυλακής και θα δημοσιευόταν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Προς στιγμήν το περιστατικό φαινόταν να βαίνει προς εκτόνωση, αφού ο Νίκολσον θεωρούσε προφανώς τον εαυτό του δικαιωμένο.
Όταν όμως πήρε στα χέρια την ημερησία διαταγή της απόλυσης που είχε υπογράψει ο ίδιος ο Τρικούπης, µε την ιδιότητα (και) του υπουργού Στρατιωτικών, εξεµάνη καθώς διαπίστωσε ότι γινόταν αναφορά και σε δικές του ευθύνες, επειδή πήγε να προσεγγίσει χώρο που απαγορευόταν. Φορτισμένος και µε αλαζονικό ύφος, αποφασίζει να ξαναπάρει την κατάσταση στα χέρια του. Με την παρότρυνση φίλων του διπλωματών που ζούσαν επίσης στην Αθήνα, όπως του πρεσβευτή της νεοσύστατης Γερµανίας χερ Μπρίνκεν, απαιτεί πλέον δηµόσια συγγνώμη από το σύνολο του Βασιλικού Σώµατος Χωροφυλακής, που έχει ιδρυθεί µόλις πριν από λίγα χρόνια και αριθµούσε κάτι λιγότερο από 400 άνδρες.
Ειδάλλως απειλεί ότι θα ζητήσει από τη χώρα του να ασχοληθεί περισσότερο δυναμικά µε το ζήτημα – αν και από τη σωζόμενη αλληλογραφία του Foreign Office δεν προκύπτει ότι είχε γίνει καν νύξη για κάτι τέτοιο. Και αυτήν τη φορά ο αγγλόφιλος πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης, που δεν θέλει να διαταράξει τις σχέσεις του µε την Μεγάλη Βρετανία που έχει αναλάβει την περαίωση ενός σηµαντικού µέρους των µεγάλων δηµοσίων έργων και έχει δανείσει πολλάκις το ελληνικό κράτος, αποφασίζει να µην του χαλάσει χατίρι, προβαίνοντας δυστυχώς σε µια άκρως ταπεινωτική κίνηση.
Έτσι, στις 11 π.μ. της 7ης Ιανουαρίου, δύναμη από εκατό άνδρες της Χωροφυλακής Αθηνών παρατάχθηκε στην πλατεία Συντάγματος και παρουσίασε όπλα στον Βρετανό πρόξενο Μέρλιν, ενώ η μπάντα παιάνιζε τον εθνικό ύμνο της Μεγάλης Βρετανίας.
O δημόσιος εξευτελισμός της Ελλάδας προκάλεσε τη λαϊκή οργή και όξυνε τις επιθέσεις της Δηλιγιαννικής αντιπολίτευσης. Το επεισόδιο Νίκολσον επίσπευσε την πτώση της κυβέρνησης Τρικούπη.

Καυστική η πέννα του Σουρή

Με το πρωτόγνωρο περιστατικό ασχολήθηκε εκτενώς εκείνη την εποχή ο Γεώργιος Σουρής, ένας από τους σπουδαιότερους σατιρικούς ποιητές της νεότερης Ελλάδας που εξέδιδε την έµµετρη εβδοµαδιαία εφηµερίδα «Ρωµηός» και φρόντισε να σχολιάζει την επικαιρότητα µε πρωτότυπα οµοιοκατάληκτα στιχάκια. Ενα από αυτά έφερε τον τίτλο «Λίγοι στίχοι µε µανία, στη Μεγάλη Βρεττανία» και δηµοσιεύτηκε στις 12 Ιανουαρίου 1885 (µε το παλιό ηµερολόγιο). Μεταξύ άλλων έγραφε: «[...] Βρέθηκ’ ένας µόνος στρατιώτης κακοµοίρης, άθλιος, καθώς τον είπαν, ίσως και φρουρός του νόµου, και του φάνηκε πως πρέπει εν ανάγκη και ξιφήρης να σταθεί να εµποδίσει στην διάβασιν του δρόµου, γιατί τόλµησε ακόµη, δίχως διόλου να τον ξέρει, και στον Νίκολσον τον Αγγλον δυο σβερκιαίς να καταφέρει».

Το επεισόδιο με λόγια ποιητικά
Ο σαρκαστικός ποιητής διηγήθηκε µε τον δικό του τρόπο ολόκληρο το περιστατικό µέσα από έναν έµµετρο διάλογο δύο φανταστικών ηρώων, του Φασουλή και του Περικλέτου, θεωρώντας ότι ο Βρετανός διπλωµάτης ήταν αυτός που πρώτος γρονθοκόπησε τον χωροφύλακα. Αναφέρει µεταξύ άλλων:
–Ποιος είν’ αυτός ο Νίκολσον, βρε Φασουλή, τον ξέρεις;
–Εις το Θεό σου Περικλή, µη µου τον αναφέρεις. Ακούς εκεί! πώς γύριζε τάχα µε µιαν Αγγλίδα…
–Και πού την ηύρε, βρε, αυτή την άσπλαχνη;
–Ουκ οίδα. Και δήθεν πως επήγαιναν περίπατο κι οι δύο,
και δήθεν ότι έκανε πολύ σπουδαίο κρύο, και δήθεν πως ευρέθηκαν κι οι δύο στα Πευκάκια,
και ο Καρπούζης, φίλε µου, δίχως θυµό και κάκια
«Τις ει; τους λέει, κύριοι; Βεριγουέλ τού λένε, (κι έπειτα σκούζουν, Περικλή, οι Ελληνες πως φταίνε)
«Τις ει; τους λέει, κύριοι; Σπικ ίγγλις; του φωνάζουν, και δίχως λόγο κι αφορµή τον αγριοκοιτάζουν.
«Τις ει; τους λέει, κύριοι, και τέτοια δεν τα νοιώθω».
«Γκόντεµ αυτός του απαντά, και τούδειξε το γρόθο.
«Κατά τον περί φυτειών και πευκακίων νόµον, τους απαντά µ’ ευγένειαν, αλλάξετε το δρόµον».
Αυτοί ολίγον προχωρούν, ο χωροφύλαξ στέκει, και όπως πέφτει, Περικλή, φρικτό αστροπελέκι,
του δίνει µια, του δίνει δυο, του δίνει τρεις και δέκα… σκούζει ο Αγγλος δυνατά, σκούζει και η γυναίκα.
Ο Αγγλος λέγει: Νίκολσον και Αγγλική πρεσβεία, και αντιτάσσει, Περικλή, τη βία εις τη βία.