Ένας και μόνο στρατιώτης γυρίζει ζωντανός για να επιβεβαιώσει: Η Βρετανική Αυτοκρατορία εξευτελίστηκε

Ήταν ένα φαινομενικά ήσυχο απόγευμα στα χέρσα βουνά του Τζαλαλαμπάντ, στο Αφγανιστάν, μια μέρα σαν σήμερα, 13 Ιανουαρίου του 1842. Οι φρουροί στο βρετανικό στρατόπεδο παρατήρησαν να κινείται κάτι μακριά με κατεύθυνση την περιοχή τους. Αυτό το «κάτι» συνεχώς πλησίαζε και άρχισε να ξεκαθαρίζει η εικόνα του. Ήταν ένα καβαλάρης πάνω σε ένα μισοπεθαμένο άλογο που έλεγες «τώρα θα σωριαστεί ξέπνοο στον χωμάτινο δρόμο».

Όταν το άλογο με τον αναβάτη του έφτασαν στα τείχη της πόλης κάποιοι τον αναγνώρισαν. Ήταν ο γιατρός Μπράιντον! Το κρανίο του ήταν χτυπημένο από ένα αφγανικό ξίφος και το είχε τυλιγμένο με ένα τεύχος του βρετανικού περιοδικού «Blackwood's». Το περιοδικό είχε σταματήσει την αιμορραγία και είχε σώσει τη ζωή του στρατιωτικού γιατρού, που μόλις έφτασε κατέρρευσε στα χέρια των φρουρών του τείχους της πόλης. Τι είχε συμβεί;

Το Αφγανιστάν είναι ο τόπος που γονατίζουν οι αυτοκρατορίες· η πρόσφατη Ιστορία άλλωστε μας το υπενθυμίζει: Αγγλία, Ρωσία, Ηνωμένες Πολιτείες άφησαν πίσω τους εκατόμβες νεκρών και κουρελιασμένες σημαίες έπαρσης και αλαζονείας.

Σαν σήμερα λοιπόν, το 1842, η Μεγάλη Βρετανία, τότε μία παγκόσμια υπερδύναμη, ταπεινώθηκε και εξευτελίστηκε αφού στρατιώτες της σφαγιάστηκαν από πολεμιστές αφγανικών φυλών.

Η υποχώρηση οδήγησε στη σφαγή

Η Μεγάλη Βρετανία είχε εισβάλει στο Αφγανιστάν για να εμποδίσει τους Ρώσους να το χρησιμοποιήσουν ως βάση, από όπου θα μπορούσαν να απειλούν την Ινδία. Η κατάληψη του ήταν το εύκολο κομμάτι. Όταν οι Βρετανοί έφτασαν στην Καμπούλ, η αγανάκτηση των ντόπιων μετατράπηκε σε ανοιχτή εξέγερση. Στα τέλη του 1841, οι βρετανοί αποφάσισαν να υποχωρήσουν μέχρι το Τζαλαλαμπάντ, σε απόσταση περίπου 160 χιλιομέτρων, διασχίζοντας αφιλόξενα χιονισμένα βουνά στην καρδιά του χειμώνα. Το βρετανικό στράτευμα διέθετε 700 αξιωματικούς και 4.000 στρατιώτες καθώς και περίπου 9.000 αμάχους. Διοικητής ήταν ο σερ Γουίλιαμ Ελφινστόουν, ένας άντρας 59 χρόνων, αστικής καταγωγής με άψογους τρόπους όμως και άρρωστος και τραγικά αναποφάσιστος.
Οι Αφγανοί τον ξεγέλασαν με διαβεβαιώσεις για ασφαλές πέρασμα, οπότε και εκείνος προέβη σε μία αργή υποχώρηση δίνοντας χρόνο στους αντιπάλους του να ετοιμάσουν την ενέδρα τους.

Μόλις έφτασαν στο πέρασμα των συνόρων μεταξύ Καμπούλ και Τζαλαλαμπάντ οι βρετανικές δυνάμεις δέχτηκαν επίθεση από τα γύρω υψώματα. Ο Ελφινστόουν βυθίστηκε στην κατάθλιψη και κάθισε σε έναν βράχο σιωπηλός μέχρι να πιαστεί αιχμάλωτος από τους Αφγανούς, που είχαν προσποιηθεί τους διαμεσολαβητές. Ο Έλφινστόουν πέθανε στην αιχμαλωσία λίγες εβδομάδες αργότερα. Οι βρετανοί υπέστησαν χιλιάδες απώλειες κι όσοι επέζησαν εκείνη την ημέρα, είτε πέθαναν από το κρύο λίγο αργότερα είτε αυτοκτόνησαν.

«Διάβολε, αυτό αποκλείεται»

Έπειτα από έξι μέρες, η στρατιά είχε αποδεκατιστεί! Μέχρι τις 13 Ιανουαρίου η μεγαλύτερη ομάδα που εξακολουθούσε να έχει κάποια συνοχή αποτελούνταν από περίπου 65 βρετανούς αξιωματικούς και άντρες. Αυτοί έδωσαν την τελική τους μάχη στο χωριό Γκάνταμακ. Όταν τους ζήτησαν να παραδοθούν ένας βρετανός λοχίας φώναξε: «Διάβολε, αυτό αποκλείεται»! Όταν τους τέλειωσαν και τα πυρομαχικά συνέχισαν να πολεμούν με τα σπαθιά και τις γροθιές τους μέχρι που οι Αφγανοί τους αποτελείωσαν. Την επόμενη μέρα ένας και μοναδικός στρατιώτης κατάφερε να φτάσει στο Τζαλαλαμπάντ. Ήταν ο στρατιωτικός χειρουργός Γουίλιαμ Μπράιντον. Αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι κάποιοι ακόμα αιχμάλωτοι ενώ κάποιοι Ινδοί στρατιώτες κατάφεραν να επιβιώσουν της τρομακτικής δοκιμασίας στα βουνά. Η Βρετανική αυτοκρατορία δεν ήταν άτρωτη. Χρόνια πολλά μετά την ίδια μοίρα θα είχαν κι άλλες χώρες που πίστεψαν ότι είναι ανίκητες αυτοκρατορίες…
Το επεισόδιο έγινε θέμα ενός διάσημου πίνακα (η βασική φωτογραφία του θέματος) της ζωγράφου Lady Butler, η οποία απεικόνισε τον Μπράιντον να πλησιάζει τις πύλες του οχυρού Τζαλαλαμπάντ πάνω στο εξαντλημένο άλογό του - το οποίο, σύμφωνα με τον Μπράιντον - κατέρρευσε και πέθανε όταν το έβαλαν στον στάβλο Ο πίνακας τιτλοφορείται Remnants of an Army...