Ήταν ένας από τους σημαντικότερους πιανίστες του 20ου αιώνα – Με ένα χέρι έγραψε Ιστορία!

Μια μέρα σαν σήμερα, 3 Μαρτίου του 1961, πεθαίνει ο Πάουλ Βιτγκενστάιν στη Νέα Υόρκη· ήταν ένας διάσημος, από τους σημαντικότερους πιανίστες του 20ου αιώνα, με μια ιδιαιτερότητα που τον καθιστούσε μοναδικό για πιανίστα: είχε μόνο ένα χέρι!

Το 1915, ένας νεαρός πιανίστας επέστρεψε στην πατρίδα του την Αυστρία από το Ανατολικό Μέτωπο, δίχως το δεξί του χέρι! Η καλλιτεχνική του ζωή έχει τελειώσει, θα σκέπτονταν οι περισσότεροι, όμως διαψεύστηκαν: το άστρο του Πάουλ Βιτγκενστάιν μόλις ανάτελλε!

Ο Πάουλ Βιτγκενστάιν, είχε γεννηθεί στη Βιέννη το 1887, είχε ρίζες εβραϊκές, αλλά μεγάλωσε ως Καθολικός. Ο πατέρας του Πάουλ, ο Καρλ Βιτγκενστάιν, ήταν το αρχετυπικό του τυραννικού πατριάρχη της οικογένειας· μεγιστάνας του Χάλυβα, των Τραπεζών και των Όπλων, είχε συσσωρεύσει τεράστια περιουσία. Αυτός και η πιανίστα σύζυγός του, Λεοπολντίν, είχαν εννέα παιδιά.
Ο αδελφός του Πάουλ, ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν ήταν ο διάσημος αυστριακός φιλόσοφος που ασχολήθηκε κυρίως με τη Λογική, τη φιλοσοφία των Μαθηματικών, τη φιλοσοφία του Νου και τη φιλοσοφία της Γλώσσας· ήταν ο φιλόσοφος που είχε γράψει: «Η κόλαση δεν είναι οι άλλοι· είναι ο εαυτός σου». Αυτήν ακριβώς τη φράση του αδελφού του έκανε πράξη ο Πάουλ: την Κόλαση της δικής του αναπηρίας την μετέτρεψε σε Παράδεισο για τους άλλους. «Είναι μαγικό να ακούς τον Πάουλ να παίζει πιάνο- είχε πει ο Σεργκέι Προκόφιεφ- και μάλιστα όταν γνωρίζεις ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιεί δυο χέρια τότε εκστασιάζεσαι με τη δύναμη της θέλησης του ανθρώπου»!

Ανάμεσα σε Ιερά Τέρατα

Ο Πάουλ μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον συναναστρεφόμενος σπουδαίους μουσικούς, που σημάδεψαν την Τέχνη της Μούσας Ευτέρπης στο διηνεκές. Στο σπίτι της οικογένειας υπήρχαν χειρόγραφες παρτιτούρες του Μπαχ και του Μπετόβεν και μπαινόβγαιναν ο Μπραμς, ο Μάλερ, ο Στράους. Και ο μικρός Πάουλ έπαιζε μαζί τους ντουέτα στο πιάνο του. Ως ώριμος πιανίστας, ο Πάουλ έπαιξε μπροστά στο απαιτητικό κοινό της Βιέννης το 1913, σε ηλικία 26χρονών και απέσπασε αβίαστο χειροκρότημα· ήταν σπουδαίος!

Και την επόμενη χρονιά ξέσπασε η καταιγίδα του Μεγάλου Πολέμου. Ο Βιτγκενστάιν επιστρατεύτηκε και έφυγε αμέσως για το Ανατολικό Μέτωπο. Στη Μάχη της Γαλικίας, οι στρατοί Αυστροουγγαρίας και Ρωσίας μέτρησαν της δυνάμεις τους· οι πρώτοι ηττήθηκαν συντριπτικά. Ο Πάουλ Βιτγκενστάιν τραυματίστηκε σοβαρά στον δεξί ώμο, συνελήφθη αιχμάλωτος και πάνω σε ένα υποτυπώδες χειρουργικό τραπέζι είδε το δεξί του χέρι να αποχωρίζεται από το κορμί του. Πιανίστας με ένα χέρι; Κι όμως! Ο πεισματάρης Πάουλ, αναρρώνοντας σε στρατόπεδο αιχμαλώτων, στο Ομσκ της Σιβηρίας, αποφάσισε ότι η ζωή συνεχίζεται και η καριέρα του μπορεί να συνεχιστεί επίσης, μόνο με το αριστερό χέρι, αν και δεξιόχειρας!

Ένιωθε το δεξί του χέρι!

Αργότερα έλεγε πως οι φανταστικές κινήσεις του δεξιού του χεριού τον βοήθησαν να αναπτύξει την επιδεξιότητα του αριστερού! Μετά το τέλος του πολέμου, ο Βιτγκενστάιν μελέτησε έντονα μουσικά κομμάτια μόνο για το αριστερό χέρι του. Στη συνέχεια ο Βιτγκενστάιν προσέγγισε διάσημους συνθέτες, ζητώντας τους να γράψουν μουσική προσαρμοσμένη στην ιδιαιτερότητά του· προσέτρεξαν πολλοί κι ανάμεσά τους ο Σεργκέι Προκόφιεφ, ο Ρίχαρντ Στράους. Ο Μορίς Ραβέλ έγραψε το «Κοντσέρτο για πιάνο για το Αριστερό Χέρι», το οποίο έγινε το διασημότερο από τα κομμάτια που ερμήνευσε ο Βιτγκενστάιν. Αλλά, όταν ο πιανίστας έκανε αλλαγές στο σύνθεση, στην πρεμιέρα του κομματιού, ο Ραβέλ εξοργίστηκε και οι δυο τους δεν ξαναμίλησαν ποτέ. Πολλά από τα έργα που παρήγγειλε ο Βιτγκενστάιν εξακολουθούν να ερμηνεύονται συχνά σήμερα από πιανίστες και με τα δύο χέρια.

Μετά τον θάνατό του, η φήμη που ακολούθησε τον Βιτγκενστάιν ήταν: «παγκόσμιας κλάσης πιανίστας με εξαιρετική τεχνική ικανότητα και ευαισθησία», αλλά… Οι ορχήστρες και οι μαέστροι που τον είχαν προσκαλέσει μια φορά, σπάνια το επαναλάμβαναν· ήταν δύστροπος και σκληρός συνεργάτης!
Ο Πάουλ Βιντκενσταίν διώχτηκε από τους Ναζί στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (πρόλαβε και αυτοεξορίστηκε στις ΗΠΑ το 1941), επιβίωσε κι αυτός και οι αδελφές του με την κολοσσιαία περιουσία των γονιών τους· παντρεύτηκε την μαθήτρια και κατά 30 χρόνια νεότερή του Χίλντε Σάνια, απέκτησαν τρία παιδιά και μια μέρα σαν σήμερα, 3 Μαρτίου του 1961 «έφυγε» αφήνοντας πίσω του μια σημαντική παρακαταθήκη: «Η ζωή μου φέρθηκε σκληρά αλλά εγώ ήμουν σκληρότερος»!