Πρωτομαγιά: Από τους παγανιστικούς εορτασμούς στις εργατικές διαδηλώσεις

Μια μέρα σαν σήμερα, 1η Μαΐου του 1886, στις ΗΠΑ γίνονται συλλαλητήρια με αίτημα οκτάωρη εργασία. Σε ανάμνηση εκείνων των διαδηλώσεων, η ημέρα γιορτάζεται σε πολλές χώρες ως Εργατική Πρωτομαγιά.

Τον Μάιο του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας 8ωρη εργασία και καλύτερες συνθήκες. Είχαν προηγηθεί οι επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872.
Την 1η Μαΐου του 1886, συμμετείχαν στις απεργιακές κινητοποιήσεις 600.000 άνθρωποι, με περισσότερους από 80.000 στο Σικάγο. Οι εργάτες ξεκίνησαν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους για να διαδηλώσουν ειρηνικά στο χώρο της συγκέντρωσης στην πλατεία Haymarket.

Τριγύρω είχαν παραταχθεί ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις με 1350 άνδρες βαριά οπλισμένους. Ενώ το πλήθος παρακολουθούσε τις ομιλίες, ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης, διατάσσει να διαλυθεί η συγκέντρωση, τότε μια χειροβομβίδα εκτοξεύτηκε από την πλευρά των διαδηλωτών εναντίον των αστυνομικών σκοτώνοντας επτά από αυτούς.

Η συνέχεια ήταν δραματική: οι αστυνομικοί πυροβολούσαν αδιακρίτως. Ακόμα και σήμερα είναι ακόμα άγνωστος ο ακριβής αριθμός των θυμάτων αφού πολλοί τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες. Η Ιστορία έχει καταγράψει επίσημα οκτώ νεκρούς αστυνομικούς και τέσσερις διαδηλωτές. Οκτώ συλληφθέντες διαδηλωτές δικάστηκαν, τέσσερις εξ αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο και άλλος ένας αυτοκτόνησε στην φυλακή.

Οι εργατικές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα

Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19ο αιώνα. Η πρώτη απεργία στον ελλαδικό χώρο - που τελούσε υπό οθωμανική διοίκηση - έγινε την Πρωτομαγιά του 1888 στην πόλη της Δράμας, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.

Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στο νεοελληνικό κράτος, από το Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Το 1893, 2.000 εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας οκτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα που λήγει με 10 συλλήψεις και τον Αύγουστο ακολουθεί η σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη.

Το 1924 λαμβάνουν χώρα αιματηρά επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας στη μεγάλη συγκέντρωση που διοργανώνει το ΚΚΕ στην πλατεία Θεάτρου για την Εργατική Πρωτομαγιά, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένα άτομο και να τραυματιστούν 17. Ο βουλευτής των Φιλελευθέρων Κώστας Ζαβιτσιάνος κάνει λόγο για «ερυθρό κίνδυνο».

Το 1936 κορυφώνονται οι διαδηλώσεις από τους καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης. Τα γεγονότα άρχισαν τον Φεβρουάριο, με την κατάληψη εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Εναντίον τους χρησιμοποιήθηκαν αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις.

Οι εργατικές κινητοποιήσεις κορυφώθηκαν στην πόλη τον Μάιο του 1936, με τη μεγάλη απεργία και διαδήλωση των καπνεργατών, που πνίγηκε στο αίμα, με συνολικά δώδεκα νεκρούς ανάμεσα στους οποίους και ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης, στη διασταύρωση Εγνατία και Βενιζέλου. Η φωτογραφία που απαθανάτισε την μητέρα του να τον θρηνεί μόνη στο μέσον του δρόμου, στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατία, δημοσιεύθηκε στον Τύπο και ήταν η έμπνευση του ποιητή Γιάννη Ρίτσου για να γράψει τον «Επιτάφιο».

Εδώ να σημειώσουμε ότι: Παραδοσιακά μία τέτοια μέρα στην Ευρώπη, πολύ παλιά, οι άνθρωποι γιόρταζαν τον ερχομό (ή την επιστροφή για την οποία ποτέ δεν ήταν βέβαιοι…) της άνοιξης. Στα τέλη του 19ου αιώνα την ημερομηνία αυτή οικειοποιήθηκαν τα σοσιαλιστικά κινήματα ονομάζοντας την Εργατική Πρωτομαγιά, όπως και παραμένει μέχρι σήμερα: Ένα φόβητρο για τους οικονομικούς και καπιταλιστικούς θεσμούς…
Κατά τους παγανιστικούς εορτασμούς της ημέρας - των οποίων η προέλευση είναι ασαφής, αλλά γνωρίζουμε ότι αποτελούσαν μέρος του αρχαϊκού εορτολογίου - οι άνθρωποι μάζευαν λουλούδια έπλεκαν χλωρά φυντάνια σε γιρλάντες και έπινα κι έτρωγαν ανεξέλεγκτα. Η σύνδεση της ημέρας με τα εργατικά σωματεία έγινε για πρώτη φορά Το 1866…

Οι πάπιες...

Και ένα κείμενο για την ημέρα από τον Εντουάρντο Γκαλεάνο με τίτλο Ημέρα της Εργατικής Τάξης: «Τεχνική ομαδικής πτήσης στον αέρα: Η πρώτη πάπια ξεκίνα το πέταγμα της κάνοντας συγχρόνως χώρο για τη δεύτερη, που παραμερίζει για την τρίτη, την ίδια στιγμή που παίρνει φορά η τέταρτη, παροτρύνοντας την πέμπτη, η οποία μεταδίδει την ορμητικότητα της στην έκτη, που κάνει στην άκρη για την έβδομη…
Όταν κουράζεται η πάπια που βρίσκεται στην κορυφή του τριγώνου, πηγαίνει πίσω στην ουρά παραχωρώντας τη θέση της σε άλλη, η οποία τίθεται επικεφαλής του V που σχηματίζουν οι πάπιες στον αέρα. Όλες τους γυρίζουν εκ περιτροπής μπρος-πίσω και καμία δεν θεωρεί τον εαυτό της σούπερ πάπια επειδή πετάει μπροστά, ούτε υποδεέστερη επειδή βρίσκεται στο τέλος»…
Τα είπε όλα ο Γκαλεάνο μέσα σε λίγες παραγράφους. Καλή Πρωτομαγιά!