Καλά εσύ Κάρολε πέθανες νωρίς - Δεν είδες την Τέχνη να απαξιώνεται

Κάρολε Κουν, εσύ πέθανε νωρίς, η Τέχνη πεθαίνει αυτό τον καιρό…
Ήταν μια μέρα σαν σήμερα όταν «έκλεισε τα μάτια» ο μέγας θεατράνθρωπος του τόπου μας και - ευτυχώς - δεν πρόλαβε να δει τα μελλούμενα…

Ο Κάρολος Κουν πέθανε το απόβραδο, στις 14 Φεβρουαρίου του 1987 πριν ακούσει τον «Ήχο του Όπλου» που έκανε πρεμιέρα εκείνο το βράδυ στο Θέατρο Τέχνης και πριν δει τη... δολοφονία της Τέχνης στην Ελλάδα, που συντελείται 36 χρόνια μετά…

Και σαν να μην έφτανε η απαξίωση της κυβερνητικής πολιτικής στην Τέχνη, την τελευταία βραδιά του πρώτου μήνα του 2023, κάποιοι… φιλότεχνοι έκλεψαν και τη χάλκινη εμβληματική προτομή του Δάσκαλου Καρόλου Κουν από το Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης! Δύσκολοι καιροί για καλλιτέχνες, ακόμα κι’ όταν έχουν εκδημήσει. Ars longa, vita brevis, όμως…

Ο Κάρολος Κουν είχε γεννηθεί το 1908στην Προύσα της Τουρκίας - γενέτειρα και του κορυφαίου αρχαιολόγου μας Μανώλη Ανδρόνικου. Ο Κουν καταγόταν από αστική οικογένεια: ο πατέρας του ήταν εύπορος έμπορος. Ο Κάρολος μεγάλωσε σε αστικό - αυστηρό περιβάλλον, με πρωσογερμανίδα νταντά, με παπά δάσκαλο και καθηγήτρια πιάνου· τα εφηβικά του χρόνια τα πέρασε εσώκλειστος στην αμερικανική Ροβέρτειο Σχολή της Κωνσταντινούπολης.

Στη συνέχεια ο Κάρολος Κουν έφυγε για σπουδές στη Σορβόνη και το 1929 ακολούθησε την μητέρα του στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση· εργάστηκε ως καθηγητής Αγγλικών στο Κολλέγιο Αθηνών, όπου «έστησε» τις πρώτες θεατρικές παραστάσεις με μαθητές του, σε δικά του μονόπρακτα. Η γνωριμία του Κουν με τον Φώτη Κόντογλου, τον μικρασιάτη λογοτέχνη και αγιογράφο, άλλαξε ριζικά την πορεία της ζωής του: ο Κόντογλου γνώρισε στον Κουν την Ελλάδα! Το 1933, ο Κουν ίδρυσε, μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον δημοσιογράφο Διονύσιο Δεβάρη, τη Λαϊκή Σκηνή.

Λατρεία για το Θέατρο

Το 1938, ο Κουν εγκαταλείπει το Κολέγιο Αθηνών και συνεργάζεται με τους θιάσους της Κυρίας Κατερίνας και της Μαρίκας Κοτοπούλη, όμως ονειρεύεται να δημιουργήσει τη δική του ομάδα, να «βγάλει» ηθοποιούς που να βλέπουν το θέατρο ως λειτούργημα και όχι ως επαγγελματική ενασχόληση… Το 1942 το όνειρο έγινε πραγματικότητα: ίδρυσε το Θέατρο Τέχνης, έναν φάρο στη διάρκεια της σκοτεινής καταιγίδας της κατοχής.

Οι οικονομικές δυσχέρειες ανάγκασαν τον Κουν να αναστείλει τις δραστηριότητες του Θεάτρου Τέχνης το 1950 και προσελήφθη από το Εθνικό Θέατρο. Το Θέατρο Τέχνης επαναλειτούργησε το 1954. Το 1959, ο Κουν παρουσίασε στο Φεστιβάλ Αθηνών τους «Όρνιθες», στο Ηρώδειο, μια παράσταση που προκάλεσε αποδοκιμασίες! Τρία χρόνια μετά στο Φεστιβάλ των Εθνών στο Παρίσι, οι «Όρνιθες» του Κουν πήραν το πρώτο βραβείο!

Τα 2/3 του Ελληνικού Θεάτρου!

Πνευματικά παιδιά του Καρόλου Κουν υπερηφανεύονταν ότι ήταν οι: Βασίλης Διαμαντόπουλος, Ελένη Χατζηαργύρη, Αλέκα Κατσέλη, Λυκούργος Καλλέργης, Παντελής Ζερβός, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Μάγια Λυμπεροπούλου, Γιάννης Φερτής, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Θύμιος Καρακατσάνης, Ρένη Πιττακή, Εύα Κοταμανίδου, Μίμης Χρυσομάλλης, Γιώργος Αρμένης, Γιάννης Γκιωνάκης, Κώστας Καζάκος, Γιώργος Σίσκος, Λιλή Παπαγιάννη, Γκέλη Μαυροπούλου, Βάσος Ανδρονίδης, Μιχάλης Μπούχλης, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Νίκος Βασταρδής, Νόνικα Γαληνέα, Μάρθα Βούρτση. Με λίγα λόγια τα 2/3 του ελληνικού θεάτρου πέρασαν από τα «θρανία» του Θεάτρου Τέχνης!

Ο Κουν συνεργάστηκε στενά με τους Μάριο Πλωρίτη, Μάνο Χατζηδάκι, Γιάννη Τσαρούχη, Κώστα Σταματίου. Από το 1974 μέχρι του 1983 φτιάχτηκε και Β' σκηνή, η «Λαϊκή», που λειτούργησε στο Θέατρο Βεάκη. Το 1984 το ελληνικό κράτος παραχώρησε έναν χώρο στην Πλάκα, για την ανέγερση του Θεάτρου Καρόλου Κουν.

Ο Κάρολος Κουν, κέρδισε την εκτίμηση και την αποδοχή στην Ευρώπη, ενώ στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια της δημιουργικότητάς του εισέπραξε περιφρόνηση και χλεύη! Τι πιο σύνηθες για τον τόπο μας;
Ο Κουν σκηνοθέτησε για το Βασιλικό Σαιξπηρικό θέατρο της Αγγλίας το «Ρωμαίος και Ιουλιέττα». Το θέατρο του Στράτφορντ – γενέτειρα του Σαίξπηρ σπάνια καλούσε ξένους για να σκηνοθετήσουν παραστάσεις του. Στις 8 Φεβρουαρίου του 1987, ο Κάρολος Κουν διακομίστηκε σε νοσοκομείο με έντονους πόνους στο στήθος· άφησε την τελευταία του πνοή το βράδυ της 14ης Φεβρουαρίου.

«Η Τέχνη είναι μεγάλη. Θα την πλησιάσουμε με ευλάβεια και σεβασμό. Δεν έχουμε το δικαίωμα να την κατεβάζουμε στο ανάστημά μας» είχε πει ο Κάρολος Κουν και τότε που το «κατέθεσε» δεν γνώριζε τι θα προκύψει για την Τέχνη από την κυβέρνηση Μητσοτάκη και την υπουργό Πολιτισμού Μενδώνη.

Και στις μέρες μας η Τέχνη βάλλεται ανηλεώς. Ο Κουν «έφυγε» νωρίς και δεν είδε, ευτυχώς.
«Η τέχνη είναι μια μορφή εξουσίας του αισθήματος, ενώ η πολιτική είναι η εξουσία της ψυχρής λογικής». Ποιος θα νικήσει; Η νεκροψία θα δείξει…