Η ξεχασμένη Ναυμαχία του Ματαπά: Πώς οι Βρετανοί βύθισαν τον ιταλικό στόλο μέσα στο σκοτάδι ανοιχτά του Ταίναρου

Οι Βρετανοί την έχουν καταγράψει στην ιστορία τους ως η Ναυμαχία του Ματαπά, που έγινε μια μέρα σαν σήμερα, 28 Μαρτίου του 1941. Εμείς οι Έλληνες δεν προλάβαμε να μπούμε στη μάχη και να παρακολουθήσουμε τον ιταλικό στόλο να βυθίζεται στ’ ανοιχτά του Ακρωτήριου Ταίναρο.

Ο Μάρτης του ’41 έφευγε να συναντήσει τον σκληρό Απρίλη, που ερχόταν στον κόσμο δίχως ανοιξιάτικα χρώματα· η βαρυχειμωνιά του πολέμου είχε μόλις καθίσει σαν ηφαιστειακή στάχτη πάνω στη Γη και θα περνούσαν χρόνια τέσσερα για να καθαρίσει…

Εκείνον τον Μάρτη, κι ενώ τα βρετανικά πολεμικά καράβια περιπολούσαν στη Μεσόγειο, στο κάστρο του Μπλέτσλι Παρκ, στο Μπάκινγχαμσαϊρ, η Μέιβις Μπάτι, ειδήμων στο «σπάσιμο» κωδικοποιημένων σημάτων αποκρυπτογράφησε ένα σήμα των Ιταλών που έγραφε: «Σήμερα είναι η μέρα μείον τρεις»… Μετά τρεις ημέρες, ένα δεύτερο μήνυμα ανέφερε τον απόπλου ιταλικού στόλου, που περιελάμβανε ένα θωρηκτό, έξι βαριά και δύο ελαφρά καταδρομικά και αντιτορπιλικά, που είχε σκοπό να επιτεθεί σε εμπορικές νηοπομπές που τροφοδοτούσαν τις βρετανικές δυνάμεις.

Οι Βρετανοί δεν αποκάλυψαν ότι μπορούσαν πια να διαβάζουν τα κρυπτογραφημένα μηνύματα των Ιταλών και περίμεναν… Στο μεταξύ, εντελώς τυχαία (δήθεν) ένα βρετανικό υδροπλάνο πέταξε πάνω από τη Μεσόγειο τραβώντας την προσοχή των ιταλικών πολεμικών πλοίων και έτσι για ξεκάρφωμα, που λέμε σήμερα, ο ναύαρχος του στόλου της Μεσογείου, Άντριου Κάνινγκχαμ έπαιζε γκολφ στην Αλεξάνδρεια, μέχρι να πέσει το σκοτάδι, οπότε φεύγοντας από την «πίσω πόρτα» του τερέν έσπευσε να επιβιβαστεί στη ναυαρχίδα του, το θωρηκτό HMS Warspite, όπου θα δινόταν ένα πάρτι (δήθεν πάλι) προς τιμήν του. Όσο έπαιζε γκολφ, ο βρετανός ναύαρχος, απολάμβανε της προσοχής κατασκόπων του Άξονα και του ιάπωνα προξένου.

Βαθιά νυχτωμένοι οι Ιταλοί

Οι Ιταλοί ταξίδευαν με την πεποίθηση ότι, δεν θα βρουν αντίσταση στα νερά της Μεσογείου, αφού είχαν ενημερωθεί - λανθασμένα - από τους Γερμανούς ότι ο βρετανικός στόλος σ’ εκείνες τις θάλασσες διέθετε μόνο ένα θωρηκτό και κανένα αεροπλανοφόρο. Στην πραγματικότητα το Βασιλικό Ναυτικό είχε τρία θωρηκτά, ενώ το κατεστραμμένο βρετανικό αεροπλανοφόρο Illustrious είχε αντικατασταθεί από το HMS Formidable.

Στις 27 Μαρτίου, ο αντιναύαρχος Πρίνταμ Γουίπελ - με τα καταδρομικά Ajax, Gloucester, Orion και Perth και έναν σημαντικό αριθμό αντιτορπιλικών - απέπλευσε από τα ελληνικά ύδατα νότια της Κρήτης. Ο ναύαρχος Κάνινγκχαμ με τα υπόλοιπα πλοία του στόλου απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια την ίδια μέρα.
Ο ιταλικός στόλος εντοπίστηκε από αναγνωριστικό αεροσκάφος στις 12:00 το μεσημέρι, στερώντας από τον ιταλό ναύαρχο Άντζελο Ιακίνο κάθε πλεονέκτημα αιφνιδιασμού. Ο ναύαρχος του Μουσολίνι, έμαθε επίσης ότι το πάνοπλο αεροπλανοφόρο Formidable βρισκόταν κοντά, ωστόσο, αποφάσισε - και με τη σύμφωνη γνώμη του ιταλικού αρχηγείου - να προχωρήσει στην επιχείρηση, για να αποδείξει στους Γερμανούς τη θέλησή τους να πολεμήσουν, αλλά και την ετοιμότητα του στόλου τους.

Την επόμενη ημέρα το πρωί ένα ιταλικό υδροπλάνο εντόπισε τη μοίρα του βρετανικού στόλου νότια της Γαύδου. Οι Ιταλοί με επικεφαλής το θωρηκτό τους Vittorio Veneto, καταδίωξαν τα βρετανικά καράβια, αλλά μετά μιας ώρας καταδίωξη και άστοχων επιθέσεων, παραιτήθηκαν. Στο μεταξύ πλησίαζε και η ναυτική δύναμη υπό τον Κάνιγχαμ.

Το απόβραδο της 28ης Μαρτίου, Βρετανικά και Ιταλικά πλοία αναμετρήθηκαν στα ανοιχτά του Κάβου Ματαπά, του Ακρωτήριου Ταίναρο, δηλαδή. Οι Ιταλοί δίχως εμπειρία σε νυχτερινή μάχη και με τους άνδρες και τα όπλα τους να μην λειτουργούν υπό σκότος, γρήγορα κατάλαβαν ποιος έχει το πάνω χέρι. Τα καταδρομικά Zara και Fiume καταστράφηκαν μέσα σε λίγα λεπτά. Δύο ιταλικά αντιτορπιλικά βυθίστηκαν στα πρώτα πέντε λεπτά των αψιμαχιών και δύο ακόμα με βαριές ζημιές, ανέκρουσαν πρύμναν, μέσα σε προπέτασμα καπνού, για να γλυτώσουν. Ο ναύαρχος Ιακίνο είχε ήδη καταπλεύσει στην ασφάλεια του Τάραντα. Οι Ιταλοί έπαθαν πανωλεθρία!

Στην ναυμαχία του Ματαπά επρόκειτο να συμμετάσχει και στόλος επτά ελληνικών αντιτορπιλικών υπό τον υποναύαρχο Επαμεινώνδα Καββαδία, που δεν χρησιμοποιήθηκε όμως εξαιτίας σφάλματος ενός αγγλικού κρυπτογραφικού σήματος.

Οι Ιταλοί μέτρησαν βαριές απώλειες: 2.303 άνδρες σκοτώθηκαν και 1.015 διασώθηκαν από τους Άγγλους και αιχμαλωτίστηκαν. Οι Βρετανοί είχαν μόνο τρεις άνδρες νεκρούς - το πλήρωμα καταρριφθέντος βομβαρδιστικού. Πέντε πλοία των Ιταλών βυθίστηκαν και δύο έπαθαν σημαντικές ζημιές, ενώ 4 των Βρετανών υπέστησαν ελαφρές ζημιές.

Ο ιστορικός Βίνσεντ Ο’Χάρα περιέγραψε τη Ναυμαχία του Ματαπά ως «τη μεγαλύτερη ήττα της Ιταλίας στη θάλασσα». Το Βασιλικό Ναυτικό της Ιταλίας, η Regia Marina είχε χάσει τρία βαριά καταδρομικά μέσα σε μια νύχτα!

Ο ιταλικός στόλος δεν επανήλθε στην Ανατολική Μεσόγειο μέχρι την κατάκτηση της Κρήτης από τους Γερμανούς δύο μήνες αργότερα. Παρά την εντυπωσιακή νίκη του, ο ναύαρχος Κάνινγκχαμ ήταν απογοητευμένος με την αποτυχία των δυνάμεών να έρθουν σε επαφή με το θωρηκτό Vittorio Veneto. Το γεγονός ότι το ιταλικό πλοίο είχε διαφύγει σχεδόν άθικτο (είχε πληγεί ελαφρά από τορπίλη) ήταν - σύμφωνα με τα λόγια του βρετανού ναυάρχου - «πολύ λυπηρό».

Το Vittorio Veneto όμως έμελλε να έρθει στα χέρια των Βρετανών: ήταν μεταξύ των ιταλικών πλοίων που παραδόθηκαν στους Συμμάχους τον Σεπτέμβριο του 1943 μετά την αποχώρηση της Ιταλίας από τον πόλεμο, και πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια υπό βρετανική διοίκηση στην Αίγυπτο. Μετά τον πόλεμο, το ιταλικό θωρηκτό δόθηκε ως πολεμικό έπαθλο στη Βρετανία.