Κωνσταντίνος Καβάφης: Το ψάρι που τσίμπησε στην πετονιά του Οδυσσέα Ελύτη και του έδειξε την ποίηση

Κωνσταντίνος Καβάφης, ο σπουδαίος ποιητής που ενέπνευσε τον επίσης σπουδαίο Οδυσσέα Ελύτη να γυρίσει τις αντένες του στην ποίηση.

Γεννήθηκε πριν από 160 χρόνια ακριβώς και πέθανε πριν από 90 χρόνια ακριβώς. Μια μέρα σαν σήμερα, 29 Απριλίου, θα έπρεπε να είναι αφιερωμένη στον μέγιστο ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη.

Ο Κωνσταντίνος Πέτρου Φωτιάδης Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και «έκλεισε τα μάτια του» στις 29 Απριλίου του 1933 στην πόλη που πρωταντίκρισε το φως.

«Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ' ένα σπίτι της οδού Σερίφ· μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα. Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά», έγραφε ο αλεξανδρινός ποιητής αυτοπαρουσιαζόμενος.

Το... ψάρεμα του Ελύτη

«Καταβρόχθιζα τεράστιες ποσότητες ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας - γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στα «Ανοιχτά Χαρτιά» του - νύχτα - μέρα περνούσε από το κρεβάτι μου ένας μικρός σιδηρόδρομος φορτωμένος βιβλία και περιοδικά Νέα Εστία, Ηλύσια, Πνοή, Λόγος, Πρωτοπορία, Ελληνικά Γράμματα, Φιλότεχνος, Αλεξανδρινή Τέχνη. Σκυμμένος ώρες, με υπομονή, έπιανα πολλά ψάρια. Και μονάχα η ποίηση δεν τσιμπούσε. Χρειάστηκε ο Καβάφης για να αισθανθώ το τίναγμα, κάτι πολύ δυνατό· πω πω, τι ήταν αυτό; Παράξενο πράγμα. Με έπιασε βαθιά περιέργεια, που αργότερα έμελλε να γίνει βαθύ ενδιαφέρον, και ακόμη αργότερα βαθύς θαυμασμός».

Αυτός ήταν ο Καβάφης με τις λέξεις του Ελύτη, τακτοποιημένες σαν παλιά βιβλία σε σκονισμένη βιβλιοθήκη: «Παράξενο πράγμα»… Και συνεχίζει ο Νομπελίστας ποιητής: «Στον Καβάφη έβρισκα τη ρυτίδα εκεί που η έμφυτη παρόρμηση μου ήτανε, απεναντίας, να ξορκίσω με κάθε μέσο τα γηρατειά του κόσμου».

Τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη είναι: τα 154 ποιήματα που αναγνώρισε ο ίδιος - «Αναγνωρισμένα» -, τα 37 «Αποκηρυγμένα», ποιήματά του, τα περισσότερα γραμμένα σε νεανική ηλικία και σε γλώσσα ρομαντική - καθαρεύουσα, τα οποία αργότερα αποκήρυξε· τα «Κρυμμένα», τα 75 ποιήματα που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του και τα 30 «Ατελή», που βρέθηκαν στις σημειώσεις του χωρίς την οριστική τους μορφή. Ο ίδιος ο Καβάφης είχε κατατάξει τα ποιήματά του σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά.

Τα πιο δημοφιλή από τα ποιήματά του είναι τα: Ιθάκη, Θερμοπύλες, Τα Τείχη, Τα παράθυρα, Τρώες, Κεριά, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Φωνές, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον.
Το 1932, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ασθενής από καρκίνο του λάρυγγα, ταξίδεψε από την Αλεξάνδρεια για θεραπεία στην Αθήνα, όπου παρέμεινε αρκετό χρόνο, εισπράττοντας αγάπη από το πλήθος των θαυμαστών του. Επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια, η κατάστασή του χειροτέρεψε. Εισήχθη στο Νοσοκομείο της Ελληνικής Κοινότητας, όπου πέθανε την ημέρα των γενεθλίων του.

Διαβάστε και αναθεωρείστε άμεσα...

Για επίλογο; Ένα από τα λιγότερο δημοφιλή ποιήματα του Καβάφη: «Ένας γέρος». Κι όσοι σκέπτεστε «έχουμε καιρό», αναθεωρείστε άμεσα…

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος σκυμμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος? με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.
Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια που είχε και δύναμι, και λόγο, κι εμορφιά.
Ξέρει που γέρασε πολύ? το νιώθει, το κοιτάζει. Κι εντούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει σαν χθες. Τί διάστημα μικρό, τί διάστημα μικρό.
Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα? και πώς την εμπιστεύονταν πάντα — τί τρέλα! —την ψεύτρα που έλεγε? «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό.»
Θυμάται ορμές που βάσταγε? και πόση χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.
…Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.

Με το καλό κι ο Μάιος!