Πώς ένα σκουληκιασμένο κρέας προκάλεσε μια από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις του 20ου αιώνα

Είναι δυνατόν από ένα κρέας σκουληκιασμένο να προκληθεί επανάσταση; Κι όμως, αν είναι σάπια η εξουσία, τα σκουλήκια γίνονται οι θρυαλίδες που οδηγούν στην πυριτιδαποθήκη της αγανάκτησης για να προκαλέσουν την έκρηξη μιας από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις του 20ου αιώνα!

Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι το φυτίλι της Ρωσικής Επανάστασης άναψε ένα καλοκαιριάτικο βράδυ του Ιουνίου, το 1905 στην Οδησσό πάνω σ’ ένα πολεμικό βαπόρι, το θρυλικό πια Θωρηκτό Ποτέμκιν, που ήταν δεμένο στο λιμάνι της (σημερινής) Ουκρανίας· κι όσοι υποστηρίζουν κάτι τέτοιο, έχουν δίκιο, ασφαλώς.

Στο ρωσικό ναυτικό, τη χρονιά της αποτυχημένης επανάστασης του 1905, επικρατούσαν ακόμη οι σκληρές συνθήκες και οι βάναυσες τιμωρίες παλαιότερης εποχής. Το «Ποτέμκιν» ήταν ένα νέο πλοίο του στόλου της Μαύρης Θάλασσας με πλήρωμα 800 ανδρών. Οι περισσότεροι του πληρώματος ψιθύριζαν επαναστατικές ιδέες, και ένας δυναμικός νεαρός υπαξιωματικός που άκουγε στο όνομα Ματιουσένκο τις κραύγαζε κιόλας.

Ήταν τέτοιες μέρες του Ιουνίου, όταν οι μάγειρες παραπονέθηκαν ότι το κρέας για τη σούπα μπορς ήταν γεμάτο σκουλήκια. Ο γιατρός του πλοίου έριξε μια ματιά και… διέγνωσε ότι τα σκουλήκια ήταν μόνο αυγά από μύγες και ότι το κρέας ήταν κατάλληλο προς βρώση!
Και έτσι άρχισε η επανάσταση: αντιπροσωπεία του πληρώματος παραπονέθηκε στον κυβερνήτη για τα σκουλήκια που κολυμπούσαν στη σούπα. Ο αξιωματικός συγκυβερνήτης Γκιλιαρόφσκι πυροβόλησε οργισμένος τον επικεφαλής της αντιπροσωπείας του πληρώματος, τον Βαλεντσούκ και η φωτιά άναψε: ναύτες έπιασαν τον Γκιλιαρόφσκι, τον πυροβόλησαν, τον σκότωσαν και τον πέταξαν στη θάλασσα.
Όλα έγιναν μέσα σε λίγα λεπτά: ο κυβερνήτης, ο γιατρός και πολλοί αξιωματικοί έχασαν τη ζωή τους, ενώ όσοι έμειναν ζωντανοί φυλακίστηκαν στις καμπίνες. Το «Ποτέμκιν» ύψωσε κόκκινη σημαία και «λαϊκή επιτροπή» επιλέχθηκε να αναλάβει διακυβέρνηση. Πρόεδρος ορίστηκε ο Ματιουσένκο.

Η Οδησσός πιάνει «φωτιά»

Το πλοίο έφτασε στο λιμάνι της Οδησσού, όπου οι αναταραχές και οι απεργίες είχαν αρχίσει δύο εβδομάδες πριν, με συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας.
Κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται στην προκυμαία όταν το πλοίο έδεσε στο λιμάνι στις 6 το πρωί. Η σορός του Βαλεντσούκ μεταφέρθηκε στη στεριά από τιμητικό άγημα. Ένα χαρτί καρφωμένο στο στήθος του νεκρού έγραφε: «Αυτό είναι το σώμα του Βαλεντσούκ, που σκοτώθηκε από τον κυβερνήτη επειδή είπε την αλήθεια. Η τιμωρία επιβλήθηκε στον διοικητή».

Οι αγανακτισμένοι πολίτες έφερναν τρόφιμα για τους ναύτες και στόλιζαν με λουλούδια το πλοίο. Καθώς η μέρα περνούσε και η είδηση της άφιξης του «Ποτέμκιν» απλωνόταν στην πόλη, το πλήθος μεγάλωνε. Ακούγονταν επαναστατικά τραγούδια, κάποιοι μιλούσαν για πτώση του Τσάρου και η βότκα έρρεε άφθονη. Τότε ήταν που κάποιοι άρχισαν να λεηλατούν τις αποθήκες και να βάζουν φωτιές. Μεγάλο μέρος της περιοχής του λιμανιού παραδόθηκε στις φλόγες.
Στο μεταξύ, είχε κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος και ο κυβερνήτης της Οδησού είχε λάβει εντολή από τον τσάρο Νικόλαο Β' να φερθεί χωρίς έλεος. Στρατεύματα στάλθηκαν στο λιμάνι το βράδυ και περίπου τα μεσάνυχτα άνοιξαν πυρ κατά του πλήθους, το οποίο δεν είχε δρόμο διαφυγής. Κάποιοι πυροβολήθηκαν και κάποιοι πήδηξαν στο νερό και πνίγηκαν. Οι ναύτες στο «Ποτέμκιν » παρακολουθούσαν αμέτοχοι. Οι απώλειες υπολογίζονται σε 2.000 νεκρούς και 3.000 βαριά τραυματίες.
Η εξέγερση του Θωρηκτού έληξε άδοξα με τη φυγή των στασιαστών στη Ρουμανία. Το «Ποτέμκιν» έπλευσε στην Κωνστάντζα και παραδόθηκε στις ρουμανικές αρχές, οι οποίες παρέδωσαν με τη σειρά τους το πλοίο στους Ρώσους αξιωματικούς του ναυτικού.

Ένα αριστούργημα στη Μεγάλη Οθόνη

Ο απόηχός της στάσης των ναυτικών υπήρξε μεγάλος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, σε βαθμό που θεωρείται προάγγελος της Επανάστασης του 1917. Όμως η πιο ακριβή κληρονομιά που άφησε η όλη ιστορία ήταν η ταινία του Σεργκέι Αϊζενστάιν «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν»
Ο ρώσος σκηνοθέτης γύρισε το 1925 την θρυλική ταινία, (θεωρείται μια από τις 10 καλύτερες όλων των εποχών) η οποία εξιστορεί την ανταρσία που έγινε στο πλοίο το 1905. Προφανώς, ο Αϊζενστάιν παρουσίασε αρκετές αυθαιρεσίες στην ιστορία του, εξυπηρετώντας ένα κομμάτι πολιτικής προπαγάνδας, όμως στο μεγαλύτερο μέρος του το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» είναι εκπληκτικά πιστό στα πραγματικά γεγονότα.
Για την Ιστορία να αναφέρουμε ότι, το εμβληματικό πολεμικό πλοίο, που είχε το όνομα του πρίγκιπα Γκριγκόρι Ποτέμκιν, το 1918 έπεσε στα χέρια των Δυτικών, οι οποίες είχαν εισβάλει μέσω Μαύρης Θάλασσας για να καταπνίξουν τη Ρωσική Επανάσταση· το βύθισαν στο λιμάνι της Σεβαστούπολης τον Απρίλιο του 1919 και το τέλος του ήταν να μετατραπεί σε παλιοσίδερα.