Ακόμα ένας ξεχωριστός Έλληνας που οδηγήθηκε στην αυτοκτονία από το σκοτεινό κατεστημένο του τόπου – Οι ξένοι τον συνέκριναν με τον Κοραή, οι δικοί τον κυνήγησαν

Ήταν ακόμα ένας ξεχωριστός Έλληνας, ένα λαμπρό μυαλό, που οδηγήθηκε στην αυτοκτονία από το ερεβώδες κατεστημένο αυτού του τόπου – Οι ξένοι τον συνέκριναν με τον Κοραή, οι δικοί του τον κυνήγησαν

Μια μέρα σαν σήμερα, 21 Σεπτεμβρίου του 1937, ανακαλύπτεται νεκρός, στο δωμάτιο ξενοδοχείου όπου είχε καταλύσει, ο Ιωάννης Συκουτρής· δεν είχε κλείσει καν τα 36 χρόνια του και είχε οδηγηθεί στην αυτοκτονία· εκείνος ο σπουδαίος φιλόλογος, ο καθηγητής, ο δάσκαλος που λατρεύτηκε από τους μαθητές του, μισήθηκε από μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας και κυνηγήθηκε (τι περίεργο…) από το αειθαλές σκοτεινό κατεστημένο του τόπου και την Ιερά σύνοδο!

Ένας από τους σπουδαίους καθηγητές του Συκουτρή, ο Γερμανός λόγιος Paul Maas (καθηγητής στο Βερολίνο και στην Οξφόρδη) είχε γράψει γι’ αυτόν: «…οξύνους κριτικός του ελληνικού πεζού λόγου, που παρήγαγε το ελληνικό έθνος, μετά τον Κοραή»!
Ο Ιωάννης Συκουτρής έμεινε ζωντανός στη μνήμη των «ολίγων» για το έργο του, την μετάφραση του «Συμποσίου» του Πλάτωνα, την «Ποιητική» του Αριστοτέλη και άλλα· για τους πολλούς το όνομά του Συκουτρή ήταν και παραμένει άγνωστο…

«Ο ηρωικός Άνθρωπος αποτελεί ο ίδιος κέντρον του εαυτού του, ελεύθερος εις την απομόνωσίν του, αριστοκρατικός με την απόστασιν εις την οποίαν κρατεί τους άλλους, απτόητος με το θάρρος της προσωπικής του γνώμης και της προσωπικής του ευθύνης, υπερήφανος μέσα εις το άβατον τέμενος της μοναξιάς του. Δι' αυτό δεν καταδέχεται να φθονεί, μήτε να παραβγαίνει με τους άλλους· δεν χρειάζεται να βεβαιώνει εις τον εαυτό του μ’ αυτό το μέσον, με την εξωτερικήν αναγνώρισίν του δηλαδή, την υπεροχήν του...», έγραφε ο Συκουτρής και ξεδίπλωνε τις αρετές του χαρακτήρα και των γνώσεών του.

Ένας χαρισματικός δάσκαλος

Ο Ιωάννης Συκουτρής ήταν φιλόλογος, διετέλεσε υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών επιδίωξε να γίνει καθηγητής, αλλά οι αέναες σκοτεινές δυνάμεις τούτου του τόπου του το απαγόρευσαν.
«Λεπτοκαμωμένος, με πρόσωπο χλωμό που φωτιζόταν από ένα θερμό χαμόγελο, ανέβαινε στην έδρα κι ασκούσε τη γοητεία του με το στοχαστικό και συναρπαστικό του λόγο. Βασικό στοιχείο της προσωπικότητας του ήταν το πάθος του κατά της ανευθυνότητας, το ίδιο πάθος τον χαρακτήριζε στο στίβο των ιδεών. Η διδασκαλία του συνδύαζε την εμβρίθεια και την έξαρση. Κατάφερνε ακόμη και τα πιο ανιαρά κείμενα να τα μεταμορφώνει σ' εναργές και συναρπαστικό γεγονός. Μέρος του πολυπληθούς ακροατηρίου του ανήκε σε διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους, ωστόσο, στο τέλος της διάλεξης ακολουθούσαν ενθουσιώδεις και θερμές εκδηλώσεις αποδοχής».

Παράλληλα με τη διδασκαλία του, ο Συκουτρής είχε ιδρύσει τον Φιλολογικό Κύκλο που λειτούργησε μεταξύ στενού κύκλου φοιτητών και σχετίζονταν με τη νεοελληνική και ξένη λογοτεχνία και το Επιστημονικό Φροντιστήριο για τη κλασική φιλολογία. Στις διαλέξεις του, αληθινές μυσταγωγίες, δεν περιοριζόταν στα αρχαία κείμενα, αλλά επιχειρούσε να ερμηνεύσει, αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και νεοέλληνες ποιητές.

Συντονισμένες επιθέσεις

Τόσο πλούσια κι αξιοζήλευτη επιστημονική παραγωγή, τόση επιτυχία στις ακαδημαϊκές παραδόσεις, τόση ακτινοβολία στην πνευματική ζωή της Αθήνας, τόσο φως, δεν μπορούσαν παρά να προκαλέσουν το φθόνο. Φοβισμένοι οι αντιδραστικοί πανεπιστημιακοί κύκλοι, πως θα χάσουν οριστικά το παιχνίδι, θορυβημένοι οι ανάξιοι κι οι υποκριτές, πανικόβλητα τα σκοταδιστικά κυκλώματα ενώθηκαν σε μέτωπο και εξαπόλυσαν την επίθεσή τους. Με αφορμή κάποιες προχωρημένες σκέψεις του, καταχωρημένες στα προλεγόμενα και τα σχόλια του «Συμποσίου», ακόνισαν τη γλώσσα και τις πένες τους, κίνησαν τον κίτρινο Τύπο, επιστράτευσαν ακόμα και το «πεζοδρόμιο», για να δυσφημίσουν ό,τι καλύτερο είχε τα χρόνια εκείνα να επιδείξει η ελληνική διανόηση, τον φιλόλογο που υποσχόταν να φανεί αντάξιος του Α. Κοραή. Ακόμη κι η Εκκλησία τον έβαλε στο στόχαστρο της. Απομόνωσε φράσεις από το κείμενό του παρασιωπώντας δολίως τα συμφραζόμενα και παρερμήνευσε (η Εκκλησία) σκόπιμα τις προθέσεις του συγγραφέα ώστε να τον εκθέσει ανεπανόρθωτα στο θρησκευόμενο (!) κοινό.

Το κεφάλαιο της εισαγωγής του «Συμποσίου» που αναφερόταν στις γενετήσιες σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα κι ειδικότερα στη παιδεραστία, προκάλεσε επιθέσεις από ακαδημαϊκούς κι εξωακαδημαϊκούς κύκλους, αρχικά από την εφημερίδα «Επιστημονική Ηχώ» και στη συνέχεια από συλλόγους κι από την Ιερά Σύνοδο· κατατέθηκαν εναντίον του 2 μηνύσεις. Ο Συκουτρής ανέτρεψε όλα τα επιχειρήματα των αντιπάλων με δημοσίευμά του Η εκστρατεία κατά του Συμποσίου. Τα κείμενα και οι κουλουροπώλαι, 1937.

Ο τελευταίος περίπατος στον Ακροκόρινθο

Το 1937 έπειτα από ταξίδι στην Γερμανία του Χίτλερ, ο Συκουτρής ταξίδεψε στην Κόρινθο, ανέβηκε για έναν περίπατο στον Ακροκόρινθο κι έπειτα έβαλε τέλος στη ζωή του πίνοντας μεγάλη ποσότητα βαρβιτουρικών χαπιών. Ο πόλεμος εναντίον του από μια ορισμένη ομάδα στο πανεπιστήμιο κι έξω απ' αυτό ξεπέρασε ακόμη και τα όρια της βιολογικής του παρουσίας.

Ο Συκουτρής είχε γεννηθεί στη Σμύρνη το 1901 και είχε καταγωγή από τα Καρδάμυλα της Χίου. Από μικρός έδειξε ότι είχε κλίση στα φιλολογικά· τελείωσε με άριστα την Ευαγγελική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, αποφοίτησε το 1922 από τη Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Λειψίας· δίδαξε (και) στο Αρσάκειο ενώ διορίστηκε βιβλιοθηκάριος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1930 εξελέγη παμψηφεί υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το 1936, ο Συκουτρής υπέβαλε για 2η φορά υποψηφιότητα για την έδρα καθηγητή της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά συνετρίβη στο τείχος της ζηλοφθονίας των Ελλήνων. Χαρακτηριστική είναι η απάντηση κάποιους ασήμαντου καθηγητή (Εξαρχόπουλος) της Φιλοσοφικής Σχολής: «Γνωρίζομεν ότι είσθε ο κράτιστος των φιλολόγων τους οποίους παρήγαγεν η Ελλάς μετά τον Κοραή, αλλά δε θα γίνετε καθηγητής διότι δεν είσθε ιδικός μας»!

Ο Άγγελος Σικελιανός έγραψε μετά τον θάνατο του Συκουτρή τους στίχους: Στο μυστικόν ανήφορο, τον ύστερο που πήρες,
ψηλά στον Ακροκόρινθο, να ξάστραψαν μπροστά Σου, ως την κορφή της 'Ασκησης, σα νάταν μια, τρεις Μοίρες; Α, πως εχτύπα δυνατά, την ώρ' αυτή, η καρδιά Σου!