Ο εμβληματικός Στρατηγός του Ισραήλ, ο νικητής του Πολέμου των 6 Ημερών, που στιγματίστηκε μετά θάνατον για παράνομες ανασκαφές και κατοχή αρχαιοτήτων

Μια μέρα σαν σήμερα, 16 Οκτωβρίου του 1981 πεθαίνει ο Μοσέ Νταγιάν. Ποιος ήταν ο Ισραηλινός Στρατηγός, ο νικητής του Πολέμου των 6 Ημερών, που ο θάνατός του είναι περισσότερο επίκαιρος από άλλες χρονιές, στους τόπους όπου ο θάνατος είναι – εδώ και 10 μέρες – καθημερινή είδηση.

Ήταν το 1956, όταν ομάδα ένοπλων Παλαιστινίων και Αιγυπτίων έστησε ενέδρα σε έναν νεαρό ισραηλινό αξιωματικό στα χωράφια στο νότιο Ισραήλ, κοντά στα σύνορα με τη Λωρίδα της Γάζας· τον σκότωσαν, έσυραν τη σορό του στους χωμάτινους δρόμους της Γάζας και μετά το επέστρεψαν, ακρωτηριασμένο, στο Ισραήλ.

Την επόμενη μέρα, ο Μοσέ Νταγιάν, ο αρχηγός του Επιτελείου του ισραηλινού στρατού, εκφώνησε μια σύντομη αλλά πύρινη ομιλία, όρθιος πάνω από τον τάφο του αξιωματικού: «Η ησυχία ενός ανοιξιάτικου πρωινού τον τύφλωσε και δεν είδε τους κυνηγούς της ψυχής του», είπε ο Νταγιάν και κάνοντας αναφορά στη βιβλική ιστορία του Σαμψών, πρόσθεσε: «Έχουμε ξεχάσει ότι αυτή η ομάδα νέων που κατοικεί στο Ναχάλ Οζ φέρει στους ώμους της τις βαριές πύλες της Γάζας;»… Ο Νταγιάν είχε γίνει τότε (και) ο πνευματικός ταγός των στρατιωτών του!

Ο Μοσέ Νταγιάν, ο ισχνός αξιωματικός με το κάλυμμα στο μάτι, σαν εκείνο των παλιών πειρατών, έγραψε την δική του ιστορία στην δεκαετία του ’60 ως επικεφαλής των Ισραηλινών Δυνάμεων στον Πόλεμο των 6 Ημερών.

Ο Νταγιάν είχε γεννηθεί το 1915 και μεγάλωσε σε κιμπούτς· άρχισε την στρατιωτική του σταδιοδρομία το 1937 με δάσκαλο στον ανταρτοπόλεμο τον βρετανό βετεράνο αξιωματικό Όρντε Γουινγκέιτ. Πεπεισμένος ότι οι Εβραίοι θα έπρεπε να πολεμήσουν για την κυριαρχία τους στη Μέση Ανατολή, ο Νταγιάν προσχώρησε στους Haganah (εβραϊκά σημαίνει «άμυνα» και ήταν παράνομη στρατιωτική οργάνωση, που έδρασε στην Παλαιστίνη από το 1920 μέχρι το 1948), συνελήφθη και φυλακίστηκε από τις βρετανικές αρχές, που κατείχαν τον τόπο. Μετά την απελευθέρωσή του, ο Μοσέ Νταγιάν οδήγησε παλαιστινιακές και εβραϊκές δυνάμεις εναντίον των Γάλλων του Βισί στη Συρία, όπου σε μια μάχη έχασε το αριστερό του μάτι.

Στον πόλεμο της ανεξαρτησίας του Ισραήλ το 1948, ο Νταγιάν ήταν διοικητής της περιοχής της Ιερουσαλήμ και το 1949 συμμετείχε σε διαπραγματεύσεις ανακωχής μεταξύ της Ιορδανίας και του Ισραήλ· ήταν επικεφαλής του επιτελείου των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων από το 1953μέχρι το '58, διάστημα στο οποίο σχεδίασε και ηγήθηκε της εισβολής στη χερσόνησο του Σινά· αυτή η σύγκρουση με την Αίγυπτο καθιέρωσε τον Νταγιάν ως στρατιωτική ιδιοφυία.
Το 1959 ο Νταγιάν εξελέγη στο Κοινοβούλιο (Κνεσέτ) μέλος του Mapai, κόμματος που αποτελούσε μέρος του συνασπισμού του Εργατικού Κόμματος του Ισραήλ και διορίστηκε υπουργός Γεωργίας από τον μέντορά του, πρώτο πρωθυπουργό του Ισραήλ, Ντέιβιντ Μπεν-Γκουριόν. Ο Νταγιάν έμεινε στη θέση του μέχρι το 1964, όταν παραιτήθηκε.

Η αποθέωση του Στρατηγού

Την 1η Ιουνίου του 1967, όταν πύκνωναν τα σύννεφα του πολέμου με τους Άραβες γείτονες του Ισραήλ , ο Νταγιάν διορίστηκε υπουργός Άμυνας· μαζί με τον επιτελάρχη, Γιτζάκ Ράμπιν, διηύθυνε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του Πόλεμος των Έξι ημερών (5–10 Ιουνίου 1967) και αργότερα ανέλαβε τη διοίκηση στα εδάφη που είχε καταλάβει το Ισραήλ.
Ο Νταγιάν απέκτησε φήμη στο Ισραήλ για την διαχείριση των εξωτερικών υποθέσεων στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, αλλά όταν η Αίγυπτος και η Συρία επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στο Ισραήλ στις 6 Οκτωβρίου του 1973 (Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ), ο Νταγιάν αμφισβητήθηκε λόγω έλλειψης ετοιμότητας της χώρας.
Όταν ο Γιτζάκ Ράμπιν διαδέχθηκε την Γκόλντα Μέιρ στην πρωθυπουργία, τον Ιούνιο του 1974, απέλυσε τον Νταγιάν από το υπουργικό συμβούλιο· επανήλθε τέσσερα χρόνια αργότερα, ως υπουργός Εξωτερικών υπό τον πρωθυπουργό Μεναχέμ Μπέγκιν και ήταν ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες των Συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ.

Στη συνέχεια, ο Μοσέ Νταγιάν δυσαρεστημένος από το σχέδιο του Μπέγκιν να επιμείνει στην ισραηλινή κυριαρχία στην κατεχόμενη περιοχή της Δυτικής Όχθης, η οποία νομικά ανήκε στην Ιορδανία, παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 1979· το 1981 ίδρυσε νέο κόμμα, το Telem, το οποίο υποστήριζε τη μονομερή ισραηλινή αποδέσμευση από τα κατεχόμενα εδάφη.
Ο Νταγιάν πάσχοντας από καρκίνο του παχέος εντέρου, πέθανε το 1981 από έμφραγμα του μυοκαρδίου, σε ηλικία 66 χρονών.
Μετά το θάνατο του Νταγιάν, προέκυψε διαμάχη σχετικά με την μεγάλη ιδιωτική συλλογή αρχαιοτήτων που κατείχε, μέρος της οποίας είχε συσσωρεύσει μέσω μη εξουσιοδοτημένων και αντιεπιστημονικών ανασκαφών. Η συλλογή του Στρατηγού τελικά πουλήθηκε από τη δεύτερη σύζυγό του στο Μουσείο του Ισραήλ για 1 εκατομμύριο δολάρια, τα περισσότερα από τα οποία δώρισε ο νεοϋορκέζος επιχειρηματίας Lawrence Tisch.