Γουμένισσα: Γιορτάζοντας τον προστάτη των αμπελουργών

ΣΤΗ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ, στο νομό Κιλκίς, γραφική κωμόπολη στους πρόποδες του όρους Πάικου, με πλούσια παράδοση και ιστορία στην αμπελοκαλλιέργειά της, κάθε χρόνο, ανήμερα, του Αγίου Τρύφωνα, 1^η Φεβρουαρίου, αναβιώνει το έθιμο «Κουρμπάνι», η θυσία μοσχαριού, με μεγάλο πανηγύρι, το μεγαλύτερο -τέτοια εποχή- στη Βόρεια Ελλάδα.

Η 1^η μέρα του Φεβρουαρίου, αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Τρύφωνα – αγίου προστάτη των αμπελουργών και των γεωργών-, συμπίπτει με την περίοδο, κατά την οποία ξεκινάει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα, που είναι το κλάδεμα. Οι κάτοικοι, πολλοί από αυτούς πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία, τηρώντας την παράδοση, δεν κλαδεύουν ποτέ πριν την 1^η Φεβρουαρίου. Το πρώτο κλάδεμα γίνεται μετά τη λειτουργία. Με το αγιασμένο νερό ραντίζουν οι γεωργοί τα κτήματά τους επικαλούμενοι τη βοήθεια για τη συνδρομή του Αγίου, για να δώσουν πολύ καρπό και να μείνουν για πάντα γερά.

«Οι παππούδες που ήρθαν το 1924 από την Ανατολική Ρωμυλία, και συγκεκριμένα από τα Ανω Βοδενά, έφεραν μαζί τους, την ιστορία, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα» εξηγεί στο «ΕτΚ» ο πρόεδρος του Επιμορφωτικού Λαογραφικού Πολιτιστικού Συλλόγου «Αγιος Τρύφων» Γουμένισσας, Αστέριος Τάτσης.

Ηταν γεωργοί, και κατά λόγο αμπελουργοί, άνθρωποι που αγαπούσαν και λάτρευαν τη μάνα γη. Ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα, κάθε χρόνο, στη γραφική κωμόπολη, οι πρόσφυγες τιμούσαν τη μνήμη του Αγίου, πραγματοποιώντας την τελετουργία του κουρμπανιού. «Αρχικά γινόταν σε κάθε διασταύρωση του συνοικισμού που ζουν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία» αναφέρει ο κ. Τάτσης προσθέτοντας ότι τα πρώτα χρόνια θυσίαζαν περιστέρια, στη συνέχεια κατσίκια και πρόβατα, ενώ μετά το ’50, καθιερώθηκε η θυσία του μοσχαριού, το οποίο αγοράζεται με προσφορές των κατοίκων της κωμόπολης.

Με το πέρασμα των χρόνων, όταν χτίστηκε το παρεκκλήσι του Αγ. Τρύφωνα, το 1960, στο ψηλότερο σημείο του συνοικισμού, το πανηγύρι μεταφέρθηκε εκεί.

Το έθιμο

Τουλάχιστον 2.000 – 3.000 κόσμος δίνει το ‘παρών’ ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα, 1 Φεβρουαρίου, στην όμορφη Γουμένισσα, με αφορμή το έθιμο «Κουρμπάνι», το οποίο οργανώνεται από τον Σύλλογο «Αγιος Τρύφων» από το 1979.

Πεντακόσια – εξακόσια κιλά κρέας μοσχάρι μαγειρεύεται σε 10 καζάνια, από τα πρωί της εορτής, το οποίο, μετά τον αγιασμό, διαβάζεται και στη συνέχεια μοιράζεται στους προσκυνητές. Το πανηγύρι ξεκινάει, υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής και με τη συνοδεία των τοπικών λαϊκών μουσικών οργάνων και τη συμμετοχή χορευτικών συγκροτημάτων. Και βεβαίως, με άφθονο κρασί, που εκείνη την ημέρα, όπως λένε στο «ΕτΚ» καταναλώνονται περίπου 500 κιλά.

«Κατά τη διάρκεια της ημέρας γίνεται και δημοπρασία της μοσχαροκεφαλής, με τα έσοδα της οποίας ενισχύεται ο Σύλλογος» αναφέρει ο πρόεδρος του Συλλόγου «Αγιος Τρύφων» κ. Τάτσης. Το ίδιο βράδυ, εκείνος που θα κερδίσει τη μοσχαροκεφαλή, με τα Χάλκινα, το ΔΣ του Συλλόγου και όλους τους συντελεστές συνεχίζουν το γλέντι σε κάποια ταβέρνα της Γουμένισσας.

Επίσης, γίνεται λαχειοφόρος αγορά, με αντικείμενα που σχετίζονται με το αμπέλι, όπως χειροποίητο κλαδευτήρι, πριόνι, σβανάς, ψαλίδι, χαλί.

Αμπέλια και ποικιλλίες

Η Γουμένισσα, μεταξύ άλλων, αποτελεί κέντρο μιας περιοχής που φημίζεται εδώ και αιώνες για το ποιοτικό της κρασί. Στην περιοχή καλλιεργούνται οι ντόπιες ποικιλίες Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα, και οι οίνοι που παράγονται φέρουν την ένδειξη Ο.Π.Α.Π. Γουμένισσα (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας).

«Μονάχα το 20 – 25% της παραγωγής είναι Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα» αναφέρει στο «ΕτΚ» ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Εύφορη Γη» και της Ομάδας Παραγωγών «Αμπελώνες Γουμένισσας» Αντώνης Ρήτος προσθέτοντας ότι από τα 500 στρέμματα Νεγκόσκα στο νομό Κιλκίς, τα 480 στρ. βρίσκονται στη Γουμένισσα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στην περιοχή, καλλιεργούνται κι άλλες ποικιλίες, «από λευκές Sauvignon, Chardonnay, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο’ τελευταία επενδύουμε πολύ στο Ασύρτικο, είναι μια ποικιλία, που είτε ως μονοποικιλιακή είτε ως blend ‘τραβάει’ στο εξωτερικό» εξηγεί στο «ΕτΚ» ο κ. Ρήτος.

Από ερυθρές ποικιλίες καλλιεργούν, εκτός βεβαίως, από το Ξινόμαυρο και τη Νεγκόσκα, Syrah, Merlot, Cabernet, και όλες οι παραπάνω ποικιλίες είναι «Προστατευόμενη Γεωργική Ενδειξη Πλαγιές Πάικου».

Οι αμπελουργοί της περιοχής εστιάζουν στην ποιότητα, και όχι στην ποσότητα, οι δε αμπελοκαλλιέργειες εκτείνονται σε 2.500 στρέμματα. Η ετήσια παραγωγή ανέρχεται στους 2.200 τόνους ετησίως, στην Ομάδα Παραγωγών «Αμπελώνες Γουμένισσας» συμμετέχουν 22 παραγωγοί, «παίρνουμε όμως σταφύλια από τουλάχιστον 60 παραγωγούς που δραστηριοποιούνται στη Ζώνη της Γουμένισσας» αναφέρει ο κ. Ρήτος.

*40^ο ΚΟΥΡΜΠΑΝΙ, με τις εκδηλώσεις να ξεκινούν την Πέμπτη 31/1 με τον Μέγα Πανηγυρικό Εσπερινό (16.30) και την περιφορά της εικόνας του Αγίου Τρύφωνα (17.15). Ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα, Παρασκευή 1 Φεβρουαρίου, Ορθρος και Θεία Λειτουργία στις 07.00 π.μ., παρέλαση χορευτικών τμημάτων από το Σύλλογο προς το εκκλησάκι του Αγίου Τρύφωνα (12.30), αγιασμός (13.00), χορευτικά, λαϊκό γλέντι στις 13.30 (www.goumenissa.eu/blog).

Info

-Πώς θα πάτε: Από Αθήνα ακολουθείτε την εθνική οδό για Θεσσαλονίκη, και αφού περάσετε τα διόδια των Μαλγάρων, θα συνεχίσετε για Ευζώνους (Σκόπια). Βγαίνετε στην έξοδο για Πολύκαστρο Κιλκίς, με κατεύθυνση τον τελικό σας προορισμό. Συνολικά θα διανύσετε περίπου 540 χλμ., ταξίδι 5 ωρών. Από Θεσσαλονίκη, η Γουμένισσα απέχει περίπου 70 χιλιόμετρα. Ακολουθείτε το δρόμο για Εδεσσα, έξοδος για Πολύκαστρο και στη συνέχεια για Αξιούπολη και Γουμένισσα.

-Διαμονή: Στη Γουμένισσα λειτουργεί ο παραδοσιακός ξενώνας «Δημοσθένης» (τηλ. 24340 41302), το ξενοδοχείο «Παρυφές» (τηλ. 24340 42615) στη Γρίβα (3 χλμ. από Γουμένισσα), ο ξενώνας «Αρωμα Πάικου» (τηλ. 23430 41512) στην Καστανερή (7 χλμ.) και ο ξενώνας «Μοσχόπολις» (τηλ. 24340 25392, 6944 434711) στα Μεγάλα Λιβάδια (21 χλμ.). 

Tips

-Οινοποιεία: Πέντε οινοποιεία δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Είναι το Κτήμα Χατζηβαρύτη, το Κτήμα Τάτση, του Χρήστου Αϊδαρίνη, το οινοποιείο Μπουτάρη (σ.σ. την παραγωγή παίρνει ο Στέλλιος Μπουτάρης του Κτήματος Κυρ Γιάννη), του εκλιπόντος Τίτου Ευτυχίδη που πρόσφατα εξαγοράστηκε από τους γνωστούς οινοπαραγωγούς Βαγγέλη Γεροβασιλείου του ομώνυμου Κτήματος και Βασίλη Τσακτσαρλή του Κτήματος «Βιβλία Χώρα».

-Αξιοθέατα: Eκκλησία της Παναγίας Γουμένισσας με το εξαιρετικό τέμπλο, η μεγάλη κρήνη (1918) στην κεντρική πλατεία, το λαογραφικό μουσείο, η τοποθεσία «Δυο Ποτάμια» με πλατάνια, ξύλινα γεφυράκια και μικρούς καταρράκτες, το μοναστήρι των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης στη Γρίβα, το μοναστήρι (Ιερό Κοινόβιο) του Οσίου Νικόδημου του Αγιορείτη, μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Ορους  στον Πεντάλοφο κτλ.

Ακολουθήστε το ethnos.gr στο Instagram