Ταξιδεύοντας στο Μεσολόγγι – Η αναπάντεχη ομορφιά της λιμνοθάλασσας

Ταυτισμένο κυρίως με τον Αγώνα του 1821, τη συγκλονιστική Έξοδο και τον Κήπο των Ηρώων, το Μεσολόγγι εκπλήσσει ευχάριστα τον επισκέπτη με τις μοναδικές εμπειρίες οικοτουρισμού και εναλλακτικού τουρισμού που ξετυλίγει σε ένα τοπίο απρόσμενο και εκπληκτικά ποιητικό. Εμπειρίες που σχετίζονται τόσο με τη ζωή των ντόπιων και την ιστορική τους σχέση με το ψάρεμα και την παραγωγή αλατιού, όσο και με την παρατήρηση των πουλιών (τουλάχιστον 60 προστατευόμενα είδη συναντιούνται εδώ, ανάμεσα στα σχεδόν 300 του οικοσυστήματος).

Στα χνάρια των ψαράδων και των αλυκάριων

Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, η μεγαλύτερη της Ελλάδας, αποτελεί ταυτόχρονα έναν από τους πιο μεγάλους υδροβιότοπους της Μεσογείου και προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ. Απλώνεται εκεί όπου ο Πατραϊκός Κόλπος συναντά το Ιόνιο Πέλαγος και εκβάλλουν οι ποταμοί Εύηνος και Αχελώος. Εκτείνεται από τους πρόποδες της Βαράσοβας μέχρι τον κόλπο του Αστακού, σε ένα παραλιακό μέτωπο 50 χλμ. Τούτος ο ιδιαίτερος τόπος πρωτοεμφανίστηκε σαν ψαράδικος οικισμός Δαλματών κουρσάρων στα τέλη του 15ου αιώνα με αρχές του 16ου αιώνα και καθ'όλη τη διάρκεια της πλούσιας ιστορίας του ζούσε κυρίως από την αλιεία και τις αλυκές. Γενιές ψαράδων και αλυκάριων μεγάλωσαν εδώ δημιουργώντας ένα ξεχωριστό «μικροσύμπαν» από διβάρια, πελάδες, γαΐτες και πριάρια, σταφνοκάρια και «τηγάνια», που περιμένει τους ταξιδιώτες τού σήμερα να το ανακαλύψουν.

Μοναδικές ταξιδιωτικές εμπειρίες που μπορείς να ζήσεις στο Μεσολόγγι

Με την πολύτιμη συμβολή της ομάδας Messolonghi by Locals, που δουλεύει για τη διάδοση της τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας του Μεσολογγίου μέσα από τη δημιουργία εμπειριών και πολιτιστικών διαδρομών για ντόπιους και επισκέπτες, μπορείς να ανακαλύψεις τους οικοτόπους της αλμύρας, τα πουλιά και την αλιευτική παράδοση. Αλλά και να περιηγηθείς σε αρχαιολογικούς χώρους και σημεία κορυφαίου ενδιαφέροντος από την άποψη της τέχνης και της ιστορίας.

1. Να κάνεις βαρκάδα στην Κλείσοβα

Η περιήγηση στη λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας είναι εμπειρία μοναδική. Να πλέεις με γαΐτες και πριάρια -βάρκες από τα βάθη του χρόνου, χωρίς καρίνα, ειδικά φτιαγμένες για τα αβαθή, γαλήνια νερά- «στη θάλασσα εκεί τη ρηχή και την ήμερη», που λέει και ο εθνικός μας ποιητής, είναι από μόνο του μαγεία. Με ντόπιους ξεναγούς, όπως η γεωλόγος-περιβαλλοντολόγος Σισία Ρούσση κατανοείς ωστόσο καλύτερα το σπάνιο οικοσύστημα που σε περιβάλλει και μαθαίνεις για τα προστατευόμενα και ενδημικά πουλιά, τον φυσικό πλούτο, τους μύθους, την ιστορικότητα και την ιδιαιτερότητα της ζωής των ψαράδων της λιμνοθάλασσας μέσα σε ένα τοπίο ανείπωτης ποιητικότητας.

2. Να μάθεις για το ψάρεμα στα διβάρια, την παραγωγή του αυγοτάραχου και τη ζωή στις πελάδες

Με οδηγούς ντόπιους ψαράδες μυείσαι στα μυστικά του ψαρέματος στα διαβάρια (οριοθετημένες θαλασσινές εκτάσεις που χρησιμοποιούν οι αλιείς σα φυσικά ιχθυοτροφεία) και πίνεις ένα ουζάκι στις πελάδες, τα χαρακτηριστικά ξύλινα σπιτάκια των ψαράδων που πολλά από αυτά είναι χτισμένα σε πασάλους μέσα στο νερό συνθέτοντας μια ονειρεμένη εικόνα. Ανακαλύπτεις την καθημερινότητά τους και γεύεσαι μαζί τους τα προϊόντα που αποτελούν σήμα κατατεθέν του τόπου, όπως τα παστά και το αυγοτάραχο.

Κατά τη δική μας επίσκεψη στην πελάδα της Κλείσοβας, του Αλιευτικού Συνεταιρισμού «Αναγέννηση», του μόνου που έχει το δικαίωμα να παράγει Αυγοτάραχο Μεσολογγίου ΠΟΠ, ο πρόεδρός του Αριστείδης Μαντζουράτος μας έδειξε πώς αφαιρούν τα αυγά της μπάφας (του θυληκού κέφαλου) για να φτιάξουν το λεγόμενο «ελληνικό χαβιάρι», αλλά και την τέχνη του φιλεταρίσματος και του παστώματος. Ο Συνεταιρισμός έχει μαγαζί τόσο στο Μεσολόγγι, που δουλεύει αποκλειστικά με ψάρια δικά του και αυγοτάραχο ΠΟΠ Μεσολογγίου, όσο και στην Πάτρα. 

3. Να κάνεις αλιευτικό τουρισμό 

Στο λιμάνι Μεσολογγίου από φέτος το αλιευτικό σκάφος «ΛΑΜΠΡΙΝΗ» της οικογένειας Καπουρδέλη υπόσχεται μοναδικές εμπειρίες θαλάσσιας βόλτας, ψαρέματος με δίχτυα, επίσκεψης σε ενδιαφέρουσες νησίδες (όπως το Βασιλάδι και ο Άγιος Σώστης με το φάρο του), και μαγειρέματος της ψαριάς. Εκτός από τηγανητά, τα ολόφρεσκα ψάρια η Λαμπρινή, που μεγάλωσε μέσα στο νερό και είναι επαγγελματίας ψαράς όπως ο πατέρας της, τα φτιάχνει και παραδοσιακό σαβόρο (τα τηγανισμένα ψάρια σερβίρονται με μια σάλτσα από ελαιόλαδο αρωματισμένο με σκόρδο όπου έχει προστεθεί πελτές και έχουν σβηστεί με ξίδι).

4. Να επισκεφτείς τις αλυκές και το Μουσείο Αλατιού

Το Μουσείο Άλατος Μεσολογγίου βρίσκεται κοντά στον οικισμό της Τουρλίδας, δίπλα στις αλυκές, περίπου 5,5 χλμ. από την πόλη. Στεγάζεται σε ιστορικό κτίριο, που ονομαζόταν «Θάλαμος», χτισμένο στο πρώτο μισό του 20ού. Αρχικά χρησίμευε ως χώρος διαμονής των αλυκάριων που έρχονταν είτε από το Μεσολόγγι είτε από τα Ιόνια Νησιά για να δουλέψουν στην καλλιέργεια και τη συγκομιδή του αλατιού. Την περίοδο 1970-1982 το κτίριο μεταβλήθηκε σε αποθήκη άχυρων για την τροφή των αλόγων που «έσερναν» τα βαγονέτα μεταφοράς του άλατος. Από το '83 και μετά, που οι ντιζελομηχανές αντικατέστησαν τα ζώα, το κτίριο εγκαταλείφθηκε στην τύχη του μέχρι που ο Νίκος Κορδόσης και η οικογένειά του με την υποστήριξη του δήμου, συνεργατών και φίλων κατόρθωσαν να ανοίξουν το πρώτο Μουσείο Αλατιού της χώρας. Εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 2020. Στο μουσείο εκτός από την ιστορία των αλυκών του Μεσολογγίου και των ανθρώπων που δούλεψαν σε αυτές, βλέπει κανείς πολύχρωμους κρύσταλλους αλατιού από όλο τον κόσμο, μαθαίνει για την καταγωγή τους, αλλά και για τις 14.000 εντυπωσιακές χρήσεις του αλατιού στην καθημερινότητά μας και θαυμάζει τη συλλογή 1.500 αλατιέρων από το 1800 έως σήμερα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να οργανώσουν την επίσκεψή τους πατώντας εδώ.

5. Να πας στον Κήπο των Ηρώων

Ένα συγκλονιστικό κοιμητήριο γενναίων με μοναδικά έργα τέχνης σε περιμένει στην καρδιά της πόλης του Μεσολογγίου, μια εξαιρετικά φορτισμένη σε συναισθήματα, σκέψεις και αναστοχασμό έκταση 14 στρεμάτων, όπου θάφτηκαν μαχητές της φρουράς της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Αξίζει να θυμάται κανείς ότι η ηρωική έξοδος των πολιορκημένων τον Απρίλιο του 1826 υπήρξε μοναδικό γεγονός στην παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας -τέτοιας αδιανόητης έκτασης συλλογική, οικειοθελής αυτοθυσία- και ο λόγος που το Μεσολόγγι ανακηρύχθηκε Ιερή Πόλη με διάταγμα του 1937. Στο κέντρο του Κήπου των Ηρώων δεσπόζουν το μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη, με την Κόρη της Ελλάδος ή Παιδούλα πιστό αντίγραφο του Γεωργίου Μπονάκου από το πρωτότυπο του Γάλλου γλύπτη David d’Angers (το πρωτότυπο εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο) και ο ανδριάντας του Άγγλου φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα έργο του Γεωργίου Βιτάλη.Η επίσκεψη θα αλλάξει επίπεδο, αν έχεις μαζί σου έναν καλό, διπλωματούχο ξεναγό, όπως ο άξιος Γεώργιος Αποστολάκος, να σε βοηθάει να αξιολογείς ορθότερα όσα αντικρίζεις και να τα εντάσσεις στο ιστορικό ή καλλιτεχνικό τους πλαίσιο, καθώς ο Κήπος με τα 70 μνημεία του, εκτός από πραγματικό νεκροταφείο ηρώων είναι και υπαίθρια γλυπτοθήκη. 

6. Να ανέβεις στην Αρχαία Πλευρώνα

Αρχαίο μνημείο ελάχιστα προβλημένο, η Αρχαία Πλευρώνα με το εντυπωσιακό κυκλώπειο τείχος της βρίσκεται σκαρφαλωμένη σε ύψωμα 200 μέτρων βορειοδυτικά της πόλης του Μεσολογγίου. Κάποτε αποτελούσε μία από τις μεγαλύτερες αιτωλικές πόλεις. Σε ξεχωριστή θέση και σε επαφή με το τείχος βρίσκεται το μικρό αρχαίο θέατρο, το οποίο αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί ως βουλευτήριο, και το οποίο αποκαταστάθηκε πολύ πρόσφατα (τα εγκαίνια έγιναν στις 31 Αυγούστου 2023). Από το σημείο του αρχαιολογικού χώρου έχεις μοναδική, πανοραμική θέα προς τη λιμνοθάλασσα, τις απέναντι ακτές της Πελοποννήσου και τις εκβολές του Αχελώου.

Παραλειπόμενα ενός ταξιδιού

• Γνωρίσαμε το Μεσολόγγι με αφετηρία το Socrates Organic Village Wild Olive βιολογικό αγρόκτημα με ελιές, στην Αγριλιά Μεσολογγίου, 3 χλμ. από την ιστορική πόλη του Μεσολογγίου.
• Ανακαλύψαμε τα πολλαπλά πρόσωπα του Μεσολογγίου μέσα από τη δραστήρια συλλογικότητα Messolonghi by Locals, μη κερδοσκοπικό οργανισμό που σχεδιάζει και υλοποιεί εξαιρετικές ταξιδιωτικές εμπειρίες σε άμεση συνεργασία με ντόπιους επαγγελματίες, φορείς και επιχειρήσεις με γνώμονα την ήπια ανάπτυξη και την ανάδειξη της άυλης και υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Στον όμορφο χώρο τους, μας παρουσίασαν και τη δραστηριότητά τους «Χαράσσοντας τη ζωή του ψαρά», η οποία μέσα από μια σειρά εργαστηρίων, οικοπεριηγήσεων και δράσεων με ντόπιους ψαράδες στοχεύει στη βιωματική διασύνδεση με την παραδοσιακή αλιεία της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού.
• Φάγαμε απίστευτα μεγάλους και φρέσκους κέφαλους στην ψαροταβέρνα Τουρλίδα μπροστά στη λιμνοθάλασσα και αποχαιρετήσαμε το μεσολόγγι με ένα γεύμα στην «Αλατιέρα» στο Λιμάνι.

• Δεν προλάβαμε να επισκεφτούμε το Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο, που στεγάζεται σε ιστορικό κτίριο με νεοκλασικά χαρακτηριστικά, σε κεντρικό σημείο της πόλης, «χαρακτηριστικό δείγμα σχολικού κτηρίου του τέλους του 19ου αιώνα».
  Αποτελεί το κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής, στο οποίο παρουσιάζεται ο ξεχωριστός αρχαιολογικός πλούτος και η πολιτιστική της κληρονομιά. Στην επόμενη επίσκεψή μας, που δεν θα αργήσει.