Άγιοι Ασώματοι Πεντέλης: Η γοητεία της βυζαντινής τέχνης

Ίσως από τα λιγότερο γνωστά εκκλησάκια στην Αττική, οι Άγιοι Ασώματοι βρίσκονται στη ζώνη των λατομείων του Πεντελικού όρους, στη θέση Καμάρι, σε υψόμετρο περίπου 800 μέτρων.

Τα δύο δωμάτια του «καταφυγίου» κατασκευάστηκαν το 1937 από τον Μόσχου, ιδιοκτήτη λατομείου εκεί κοντά, σαν χώρος αναψυχής για τους λατόμους του που εκκλησιαζόντουσαν στο εκκλησάκι. Η σκήτη των κατά καιρούς ασκητών, ήταν τα δυο δωμάτια πάνω από τον πλάτανο, δεξιά της πόρτας του Ναού. Αυτά, μαζί με τον προθάλαμο που είναι και το ασκόλιο, χώρος χωρίς τοιχογραφίες, πιθανότατα είναι του 14ου αιώνα. Ο κύριος Ναός εκτιμάται ότι είναι του 11ου αιώνα.

Τα μαρμάρινα τραπέζια και όλα τα πέτρινα τοιχία αντιστήριξης/πάγκους καθισμάτων, μέσα έξω, περιμετρικά τα κατασκεύασε ο ΣΠΑΠ (Σύνδεσμος Προστασίας Ανάπλασης Πεντελικού που αποτελείται από όλους του Δήμους περιφερειακά όλου του Πεντελικού όρους) με τους εθελοντές του, το 2017/2018. 

Ιστορικά στοιχεία

Πρόκειται για υστεροβυζαντινό μνημείο που χρονολογείται τον 14ο-15ο αιώνα και πιο συγκεκριμένα για μία μικρή βασιλική με «τυφλό» τρούλλο, η οποία καταλήγει ανατολικά σε φαρδιά ημιεξαγωνική αψίδα. Του κυρίως ναού, προηγείται νάρθηκας με θόλο στη μορφή ασπίδας. Στη βόρεια πλευρά του νάρθηκα, υπάρχει μικρή κόγχη/προεξοχή που ενδέχεται να φιλοξενούσε κάποιο μνήμα ή σαρκοφάγο. Δύο δωμάτια, κατοικία του ασκητή που διέμενε στους Ασώματους, είναι προσαρτημένα στη νότια πλευρά του ναού. Η οροφή καλύπτεται με γκρίζους σχιστόλιθους. Οι τοιχογραφίες μοναδικές ξεχωρίζουν η σύναξη των Αρχαγγέλων που κρατούν εντός ενός μεταλλίου την εικόνα του Ιησού Χριστού, και οι εικόνες των Άγιο Δημητρίου και Αγίου Γεωργίου, αναφέρει το wind up team.

Κάτω από την Ωραία Πύλη και προς το Ιερό Βήμα, δυο βυζαντινοί μαρμάρινοι κίονες άριστης τέχνης, με εξίσου κομψά κιονόκρανα, υποδηλώνουν κατά τον Αναστάσιο Ορλάνδο, καθηγητή της Βυζαντινής Ναοδομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών -που πρώτος περιέγραψε το μνημείο- ότι ολόκληρο το αρχικό τέμπλο ήταν μαρμάρινο, άποψη που αμφισβητείται.

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του ναού είναι οι εξαιρετικής ποιότητας τοιχογραφίες του, που σώζονται σχεδόν άθικτες, με εξαίρεση τους εξορυγμένους οφθαλμούς στα πρόσωπα των Αγίων. Στον βόρειο τοίχο, παρατηρείται η Σύναξη των Αρχαγγέλων που κρατούν εντός μεταλλίου την εικόνα του Ιησού Χριστού, καθώς και καβαλάρηδες, παράλληλους ο ένας στον άλλο, τους Αγίους Δημήτριο και Γεώργιο. Στον νότιο τοίχο, διακρίνουμε τις απεικονίσεις του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ενός ηλικιωμένου Αγίου του οποίου το όνομα δεν σώζεται, καθώς και των αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Οι τοιχογραφίες αυτές σώζονταν μέχρι το 1933, όπου έκανε και την περιγραφή ο Αναστάσιος Ορλάνδος.

Η συνηθέστερη διαδρομή πρόσβασης στους Αγίους Ασώματους είναι από τον δρόμο που οδηγεί από τον Άγιο Πέτρο στην πλατεία παλαιάς Πεντέλης, ακολουθώντας την πινακίδα. Πρόσβαση υπάρχει και από άλλους χωματόδρομους από διάφορες πλευρές της Πεντέλης. Πρόκειται για μία κλασσική πεντελική διαδρομή, με πολλές καμένες και αναδασωμένες εκτάσεις. Ειδικά στην περιοχή της εκκλησίας, όταν τα δέντρα δεν έχουν ρίξει τα φύλλα τους, το πράσινο είναι αρκετά έντονο. Ένα μεγάλο πλατάνι ζωντανεύει το τοπίο με την πρασινάδα του. Το εκκλησάκι έχει και λειτουργία καταφυγίου, καθώς υπάρχουν δύο δωμάτια με τζάκι.