Πρέσπες: Η μαγεία των δυο λιμνών

ΟΙ ΠΡΕΣΠΕΣ, στη Δυτική Μακεδονία, στη βορειοδυτική άκρη της Ελλάδας, και στα σύνορα με την Αλβανία και τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, με τις δυο λίμνες, τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, είναι περιοχή που προστατεύεται από τη συνθήκη Ραμσάρ, ως ένας από τους δέκα Ελληνικούς Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας. Εχει δε ανακηρυχθεί ως Εθνικός Δρυμός από το 1974, με σκοπό τη διαφύλαξη της πλούσιας – και σπάνιας- χλωρίδας και πανίδας της.

Κάποτε οι δυο λίμνες ήταν ενιαία λίμνη, ωστόσο οι εναποθέσεις του ποταμού του Αγίου Γερμανού δημιούργησαν μια στενόμακρη λωρίδα γης που διαχωρίζει τις δυο λίμνες. Στην τοποθεσία Κούλα (στο δρόμο μεταξύ Λαιμού – Αγ. Αχίλλειου) υπάρχει κανάλι που συνδέει τις δυο λίμνες, ρυθμίζοντας τη ροή των υδάτων από τη Μικρή στη Μεγάλη Πρέσπα. Η Μικρή Πρέσπα αποτελείται από 47,4 τετρ. χλμ., εκ των οποίων το 90% ανήκει στην Ελλάδα, η δε Μεγάλη Πρέσπα αποτελείται από 259,4 τετρ. χλμ. και είναι μοιρασμένη μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας, με την τελευταία να κατέχει και το μεγαλύτερο τμήμα με 176,3 τετρ. χλμ.

Η Πρέσπα αποτελεί οικοσύστημα παγκόσμιας σημασίας, με τουλάχιστον 2000 είδη φυτών (σ.σ. όταν στη Μεγάλη Βρετανία παρατηρούνται 1000 είδη), 42 είδη θηλαστικών (αρκούδα, βίδρα, αγριόγιδο κ.ά.), 11 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών, 23 είδη ψαριών, 275 είδη πουλιών!

Σήμερα, η Πρέσπα φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο, που ξεπερνά σε αριθμό τα 1500 ζευγάρια, αλλά και ροδοπελεκάνων, που φτάνουν τα 600 ζευγάρια. Δηλαδή, το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων φωλιάζει στην Πρέσπα! 

Εδρα του Δήμου

Εδρα του Δήμου Πρεσπών είναι ο Λαιμός (48 χλμ. από Φλώρινα) με 188 μόνιμους κατοίκους, από τους 1.500 περίπου, συνολικά, που κατοικούν στα χωριά των Πρεσπών (σ.σ. στο δήμο Πρεσπών ανήκουν 16 χωριά, από το Ανταρτικό μέχρι την Κρυσταλλοπηγή).

Ο Λαιμός είναι χτισμένος σε υψόμετρο 900 μ., και οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια φασολιών και οι υπόλοιποι με την κτηνοτροφία (πρόβατα), την αλιεία, τον τουρισμό και το εμπόριο.

Στη δεκαετία του '60 ο Λαιμός υπήρξε εμπορικό κέντρο της περιοχής λόγω της τελωνειακής σύνδεσης με τη Βόρεια Μακεδονία.

Ο ποταμός Παλιόρεμα, που χωρίζει τον οικισμό, πηγάζει από το όρος Βαρνούντα και εκβάλλει στη Μεγάλη Πρέσπα. Στον Λαιμό υπάρχει Γυμνάσιο και Λύκειο, είναι η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στην πλατεία του χωριού, η οποία χτίστηκε το 1896, υπάρχουν νερόμυλοι κατά μήκος του ποταμού, είναι η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, ενώ από το λόφο του Αγ. Ιωάννη με το ομώνυμο ξωκλήσι έχετε πανοραμική θέα. Καφενεία, ταβέρνες και ξενώνες συμπληρώνουν το σκηνικό της έδρας του Δήμου των Πρεσπών.

Σε κοντινή απόσταση, αξίζει να δείτε και τον οικισμό Μηλιώνα, που χαρακτηρίζεται από τα πλινθόκτιστα σπίτια του, ένας οικισμός που κατοικείται από μόλις τέσσερα άτομα.

Στα ασκηταριά της λίμνης

Από το 14ο ως τον 18ο αιώνα η περιοχή αποτελούσε τόπο ασκητισμού, με αποτέλεσμα τα βράχια και οι σπηλιές της νότιας όχθης της Μεγάλης Πρέσπας να είναι γεμάτα με βυζαντινές εικόνες και ασκηταριά. Για να δείτε τα δημοφιλέστερα, θα απευθυνθείτε σε κάποιον βαρκάρη, στον οικισμό των Ψαράδων (σ.σ. η βαρκάδα στοιχίζει 30 ευρώ και διαρκεί περίπου 50 λεπτά).

Από το λιμανάκι των Ψαράδων, πρώτα θα δείτε τις δυο βραχογραφίες, της Παναγίας Δεξιοκρατούσας και της Παναγίας Βλαχερνίτισσας. Στη συνέχεια είναι το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης (13ος αιώνας) στο οποίο μπορείτε να φτάσετε και από μονοπάτι. Το δεύτερο ασκηταριό στην περιοχή που θα δείτε είναι της Μικρής Ανάληψης (15ος αιώνας) το οποίο κι αυτό βρίσκεται στην εσοχή των βράχων. Η σκάλα έχει αποκοπεί, οπότε η πρόσβαση, την παρούσα φάση, δεν είναι εφικτή.

Ωστόσο, εφικτή είναι η πρόσβαση στο τρίτο και πιο μακρινό ασκηταριό, της Παναγίας Ελεούσας, ή του Αγίου Πέτρου όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι. Το ασκηταριό, στο κοίλωμα ενός βράχου, χρονολογείται από το 14ο αιώνα, και είναι το μοναδικό που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, χωρίς να έχει υποστεί μεταγενέστερες παρεμβάσεις. Για να το επισκεφτείτε, θα χρειαστεί να ανεβείτε τα 170 περίπου σκαλοπάτια, λαξευμένα στο βράχο, ή κτιστά, και ο ναός εσωτερικά και εξωτερικά παρουσιάζει πολύ αξιόλογες αγιογραφίες. Μοναδική και η θέα από εκεί ψηλά!

Νησάκι Αγίου Αχίλλειου

Διασχίζοντας την πλωτή πεζογέφυρα μήκους περίπου 700 μ., φτάνετε στο νησάκι του Αγίου Αχίλλειου, το οποίο βρίσκεται στο βόρειο άκρο της Μικρής Πρέσπας. Ξεκινώντας από τη βόρεια πλευρά, συναντάτε τον μονόχωρο ξυλόστεγο ναό του Αγίου Γεωργίου που χρησιμοποιείται ως κοιμητηριακός ναός.

Σε πολύ μικρή απόσταση, φτάνετε στο σημαντικότατο μνημείο, τη Βασιλική του Αγίου Αχίλλειου, τρίκλιτη ξυλόστεγη του 10ου αιώνα, που χτίστηκε με έξοδα του τσάρου των Βουλγάρων Σαμουήλ, από Λαρισαίους μάστορες. Επτά είσοδοι οδηγούσαν στο ναό, στη δε κόγχη του Ιερού σώζεται το σύνθρονο με τον επισκοπικό θρόνο στο κέντρο. Στη Βασιλική του Αγίου Αχίλλειου πραγματοποιούνται κάθε τέλη Αυγούστου, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις «Πρέσπια».

Στον Αγιο Αχίλλειο είναι και η μονή Παναγίας Πορφύρας με μικρό ναό, τα ερείπια του ναού Αγ. Δημητρίου και της Βασιλικής Αγίων Αποστόλων, ενώ από το σύγχρονο εκκλησάκι του Αγίου Αχίλλειου, στο δρόμο για τη Βασιλική, θα έχετε πανοραμική θέα!

Στο νησάκι του Αγίου Αχίλλειου υπάρχουν 11 σπίτια, ζουν 25 μόνιμοι κάτοικοι, υπάρχει ένας ξενώνας και εστιατόριο και ένα περίπτερο.

Φασόλια Πρεσπών

Πασίγνωστα και πολύ νόστιμα τα φημισμένα φασόλια Πρεσπών, αποτελούν, μεταξύ άλλων, μια από τις κύριες ασχολίες των κατοίκων της περιοχής. Αυτήν την περίοδο, γίνεται η επεξεργασία του εδάφους και ο καθαρισμός των καλαμιών, τα οποία καλάμια, όπως εξηγεί στο «ΕτΚ» ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Φασολοπαραγωγών Εθνικού Δρυμού Πρεσπών «ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ» Κώστας Ναλπαντίδης, έχουν μέσο όρο ζωής τα τρία χρόνια, τα αγοράζουν δε από Αρτα και Αγρίνιο, είναι χοντρά και αντέχουν το βάρος.

«Τέλη Απριλίου – αρχές Μαΐου θα οργώσουμε, θα σπείρουμε και τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου υποστυλώνουμε τα φασόλια» εξηγεί στο «ΕτΚ» ο κ. Ναλπαντίδης. Σ’ ότι αφορά τη συγκομιδή, από 15 Σεπτεμβρίου έως τέλη μαζεύουν τα πλακέ φασόλια, και από Οκτώβριο έως 10 περίπου Νοεμβρίου τους γίγαντες - ελέφαντες.

Τα φασόλια Πρεσπών είναι χαρακτηρισμένα ως Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης (ΠΓΕ) και όπως αναφέρει ο πρόεδρος του συνεταιρισμού, στον οποίο ανήκουν 32 παραγωγοί, η ετήσια παραγωγή φτάνει τους 1.000 τόνους μεικτά, ενώ ο μέσος παραγωγός διαχειρίζεται 60 – 100 στρέμματα. Η έδρα του «ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ» βρίσκεται στο δρόμο για το Λαιμό (τηλ. 23850 51855).

*

ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΕΣΠΩΝ, εδρεύει στα χωριά Αγ. Γερμανός και Λαιμός, από το 1991, με τη συμμετοχή 10 περιβαλλοντικών οργανώσεων, συμβάλει με πολλαπλές δράσεις στην προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη τη λεκάνη της Πρέσπας προωθώντας παράλληλα την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Εχει καταγράψει το δίκτυο «Μονοπάτια της Πρέσπας», έχει αποκαταστήσει και αναδείξει τον παραδοσιακό νερόμυλο στον Αγ. Γερμανό, παρέχει πληροφοριακό υλικό, διοργανώνει ξεναγήσεις κτλ. (τηλ. 23850 51211, www.spp.gr). 

Info

-Πώς θα πάτε: Από Αθήνα ακολουθείτε τη διαδρομή για Καστοριά διανύοντας περίπου 510 χλμ. και στη συνέχεια για Πρέσπα (36 χλμ. μέχρι τη διασταύρωση στο ‘φυλάκιο’). Εναλλακτικά, αεροπορικώς στο αεροδρόμιο «Αριστοτέλης» στο Αργος Ορεστικό (12 χλμ. από Καστοριά) και στη συνέχεια οδικώς. Από Θεσσαλονίκη ακολουθείτε την Εγνατία Οδό για Ιωάννινα, Φλώρινα (190 χλμ.) και στη συνέχεια για Πρέσπες ή το δρόμο για Εδεσσα και στη συνέχεια την παλιά εθνική οδό για Φλώρινα (160 χλμ.). Εναλλακτικά, με τρένο απευθείας από Θεσσαλονίκη για Φλώρινα.

-Πού θα μείνετε: Στην περιοχή της Πρέσπας (Λαιμό, Αγ. Γερμανό, Ψαράδες, Αγ. Αχίλλειο, Βροντερό, Λευκώνα, Πλατύ, Ανταρτικό) θα βρείτε παραδοσιακούς ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια, οικογενειακές ξενοδοχειακές μονάδες και σπίτια.

-Χιλιομετρικές αποστάσεις: Από Φλώρινα μέχρι τη διασταύρωση για Πρέσπες είναι 31 χλμ., στο 36^ο χλμ. αριστερά Οξιά (+2 χλμ.), Μικρολίμνη (+5 χλμ.), ευθεία στο 41ο χλμ. δεξιά Λευκώνας (+200 μ.), Καλλιθέα (+2 χλμ.), ευθεία από τον κεντρικό Πλατύ 44 χλμ. Στο 46^ο διασταύρωση δεξιά για Λαιμό (+2 χλμ.), Αγιο Γερμανό (+4 χλμ.), αριστερά Κούλα (+5 χλμ.), Ψαράδες (+11 χλμ.), Αγ. Αχίλλειος (+7 χλμ.), Πύλη (+10 χλμ.), Βροντερό (+19 χλμ.).

Tips

-Ψαράδες: Είναι ο παραδοσιακός οικισμός χτισμένος μπροστά στη λίμνη της Μεγάλης Πρέσπας, που υπεγράφη η «Συμφωνία των Πρεσπών», ανάμεσα στην Ελληνική Δημοκρατία και τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, στις 17 Ιουνίου 2018, και τέθηκε σε ισχύ στις 12 Φεβρουαρίου 2019. Στον οικισμό λειτουργούν ταβέρνες, ξενώνες, είναι η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, ενώ από το λιμανάκι αναχωρούν οι βάρκες για ξεναγήσεις στα ασκηταριά. Οι Ψαράδες απέχουν 57 χλμ. από τη Φλώρινα και 13 χλμ. από το Λαιμό.

-Αγιος Γερμανός: Διατηρητέος οικισμός, χτισμένος στα 1.050 μ., ξεχωρίζει για την τοπική αρχιτεκτονική των επιβλητικών πέτρινων σπιτιών, εκ των οποίων άλλα είναι κατοικήσιμα και άλλα εγκαταλειμμένα. Στον Αγιο Γερμανό λειτουργεί δημοτικό σχολείο, ενώ στην πλατεία θα επισκεφτείτε την εκκλησία του Αγίου Γερμανού, που διασώζει τμήματα τοιχογραφιών του 11ου και 12ου αιώνα. Στο χωριό λειτουργεί Κέντρο Ενημέρωσης, υπάρχουν ταβέρνες, καφέ και ξενώνες αλλά και ο αναπαλαιωμένος νερόμυλος (επισκέψιμος κάθε Σάββατο 10.00 – 14.00, και επίσημα τριήμερα, τηλ. 23850 51211).

- Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών: Στον Αγιο Γερμανό, ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, μέσω του Κέντρου Ενημέρωσης ενημερώνει το κοινό σχετικά με την περιοχή του Εθνικού Πάρκου, συμμετέχει στην προστασία και διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Πρέσπας, σε περιβαλλοντικές ξεναγήσεις, στην παρατήρηση πουλιών κτλ. Ωρες λειτουργίας Δευτέρα – Σάββατο 09.00 – 17.00 (τηλ. 23850 51870).  

-Τοπικά προϊόντα/γεύσεις: Ψάρια (γριβάδι, πέστροφα, τσιρόνι, πλατίκα κ.ά.), φασόλια Πρεσπών (πλακέ, γίγαντες, ελέφαντες), τσίπουρο, τουρσιά, κρεατικά στη σχάρα, πιπεριές Φλωρίνης, φασολάδα με κόκκινο ξηρό πιπέρι, φασόλια γίγαντες στο φούρνο, φασόλια μαυρομάτικα σαλάτα, τηγανιτά τσιρόνια, γριβάδι στη σχάρα ή πλακί με ντομάτα κ.ά.