Πάσχα στο νησί: Κούνιες και πανηγύρια

ΠΑΡΟΣ

Αναπαράσταση των Παθών

Μοναδικό το Πάσχα στο κυκλαδίτικο νησί, με τις αναπαραστάσεις των Παθών του Χριστού, στα Κάτω χωριά, στα Μάρμαρα, τον Πρόδρομο, τις Λεύκες και κυρίως στο κεφαλοχώρι  τη Μάρπησσα. Η Μεγάλη Παρασκευή στην Πάρο, ξεκινάει το μεσημέρι με την Αποκαθήλωση, στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στη Λαγκάδα, χτισμένο πάνω σε λόφο με πανοραμική θέα στη Μάρπησσα και το Πίσω Λιβάδι και τα γύρω κυκλαδονήσια. Η μέρα συνεχίζεται με κέρασμα της παραδοσιακής ρεβυθάδας στον Πρόδρομο, η οποία ρεβυθάδα, τόσο κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής όσο και τη Μεγάλη Εβδομάδα, έχει την τιμητική της. «Κάθε Κυριακή, τρώμε ρεβυθάδα, αφού, τη φουρνίζουμε σε πήλινο τσουκάλι, από την προηγούμενη» ενημερώνει το «ΕτΚ» η Στεφανία Κορτιάνου, κάτοικος της Νάουσας, που ασχολείται με τα κοινά του τόπου.

Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ, κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, μέσα στα σοκάκια, παιδιά και κάτοικοι των χωριών συμμετέχουν στις αναπαραστάσεις της ζωής και των παθών του Ιησού, αναπαριστώντας με μοναδικό τρόπο σκηνές από την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Ορος των Ελαιών, τη Σταύρωση και την Ανάσταση.

Επίσης, τη Μεγάλη Παρασκευή, στην Χώρα της Πάρου, την Παροικιά, συναντιούνται οι επιτάφιοι από τις τρεις ενορίες.

Την Κυριακή του Πάσχα, στη Νάουσα, γίνεται η Δεύτερη Ανάσταση, με κροτίδες και αυτοσχέδια βαρελότα, κατά την περιφορά της εικόνας από τις δυο ενορίες, της Κοίμησης της Θεοτόκου και της Παντάνασσας, και στη συνέχεια στο λιμανάκι οι επαγγελματίες της Νάουσας διοργανώνουν εκδήλωση με τραγούδια και μουσική. Επίσης, στη Μάρπησσα αναβιώνει το έθιμο της «κούνιας».

ΣΚΟΠΕΛΟΣ

Συνάντηση Επιταφίων από τέσσερις ενορίες

Στο γραφικό νησί των Σποράδων, τη Μεγάλη Πέμπτη, οι νοικοκυρές βάφουν τα αυγά και πλάθουν τα κουλούρια ενώ το βράδυ στους τέσσερις ενοριακούς ναούς της Χώρας, διαβάζονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια.

Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, γύρω στις 15.00, γίνεται περιφορά του Επιταφίου, στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου (7,1 χλμ. – τα 1,1 χλμ. χωματόδρομος), η οποία ολοκληρώνεται γύρω στις 17.00 – 17.30.

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, η περιφορά των Επιταφίων στα ασβεστωμένα δρομάκια δημιουργούν μία ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Η περιφορά ξεκινάει από την εκκλησία του Χριστού (η εκκλησία που είναι πάνω από τον ‘Πλάτανο’), συναντάει τον Επιτάφιο των Τριών Ιεραρχών, συνεχίζουν για την Παναγία Παπαμελετίου φτάνοντας στην Παναγία Φανερωμένη, όπου όλοι οι Επιτάφιοι κατεβαίνουν στον παραλιακό δρόμο της Χώρας της Σκοπέλου, επιστρέφοντας στη συνέχεια ο καθένας στην ενορία του.  Ο Επιτάφιος της Παναγίας Φανερωμένης, κατά την επιστροφή του, περνάει και από τις εκκλησίες των Τριών Ιεραρχών και της Παναγίας Παπαμελετίου.

Σημαντικά μοναστήρια, που βρίσκονται στην πλαγιά του όρους Παλούκι, είναι της Ευαγγελίστριας (3,7 χλμ. από Χώρα – τα 1,6 χλμ. χωματόδρομος) όπου μένει μία μοναχή, της Αγίας Βαρβάρας – το πιο παλιό της Σκοπέλου το οποίο όμως είναι κλειστό-, του Σωτήρος αγιορείτικη μονή, του Αγίου Ρηγίνου (4 χλμ.) – πολιούχου του νησιού κ.ά. Επίσης, το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη Καστρί (29 χλμ. από Χώρα) βόρεια του νησιού, σκαρφαλωμένο στο βράχο (σ.σ. εκεί πραγματοποιήθηκαν γυρίσματα από την κινηματογραφική ταινία «Mamma Mia» και θα χρειαστεί να ανεβείτε περίπου τα 120 σκαλοπάτια).

Χαρακτηριστικό είναι και το εκκλησάκι στην άκρη του λιμανιού, χτισμένο πάνω στο βράχο. Πρόκειται για την Παναγία του Κάστρου – η αποκαλούμενη Παναγίτσα- και από κει πάνω θα απολαύσετε την πανοραμική θέα. Συνεχίζοντας, μέσα από τα ασβεστωμένα σοκάκια, φτάνετε στο Κάστρο.

ΣΥΡΟΣ

Εορτασμός του Πάσχα από Ορθόδοξους και Καθολικούς

Το Πάσχα στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, τη Σύρο, - όπως και σ’ όλη την Ελλάδα, γιορτάζεται ταυτόχρονα από Ορθόδοξους και Καθολικούς (ανεξάρτητα από την κανονική ημερομηνία του καθολικού Πάσχα, που φέτος είναι σήμερα, Κυριακή 21 Απριλίου).

Επιβλητικές οι εκκλησίες του νησιού, με το ναό του Αγίου Νικολάου (του πλουσίου) στη συνοικία «Βαπόρια», να σας ‘καλωσορίζει’ πλησιάζοντας με το πλοίο στο λιμάνι. Ο ναός της Ανάστασης του Σωτήρος στο λόφο της Ερμούπολης και αντικριστά ο ναός του Αγίου Γεωργίου γνωστός και ως «Σαν Τζώρτζης» (σ.σ. είναι η Μητρόπολη των Καθολικών της Σύρου) στο λόφο της Ανω Σύρου, επίσης θα σας καθηλώσουν.

Τη Μεγάλη Παρασκευή το απόγευμα, στο μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας στο χωριό Κίνι, γίνεται λειτουργία και περιφορά του Επιτάφιου σε κατανυχτική ατμόσφαιρα, έξω από το μοναστήρι.

Ο συγχρονισμός του καθολικού με το ορθόδοξο Πάσχα στη Σύρο, προσδίδει μοναδική μεγαλοπρέπεια. Στην Ανω Σύρο, γίνεται η περιφορά των καθολικών επιταφίων από τους ναούς του Αγίου Γεωργίου (Σαν Τζώρτζη) και του Αγίου Σεβαστιανού και καθώς η ώρα περνάει, στην πλατεία Μιαούλη, στην Ερμούπολη, συναντιούνται οι Επιτάφιοι από τις τρεις Ορθόδοξες εκκλησίες (Αγ. Νικόλαος, Κοίμηση της Θεοτόκου, Μεταμόρφωση του Σωτήρος - Μητρόπολη), υπό τους ύμνους της χορωδίας του Αγίου Νικολάου και της μπάντας του Δήμου.

Η Πρώτη Ανάσταση σημαίνει το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, ενώ το ίδιο βράδυ, την ώρα της Ανάστασης, η Ερμούπολη φωτίζεται από τα βεγγαλικά και τα πυροτεχνήματα που εκτοξεύονται από τον λόφο της Αναστάσεως και το λόφο της Ανω Σύρου.

Την Κυριακή του Πάσχα, στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης, στην Ερμούπολη, ψάλλεται ο Εσπερινός της Αγάπης και ακολουθεί το ευαγγελικό μήνυμα της Ανάστασης, το οποίο διαβάζεται σε 12 γλώσσες.
Επίσης, κοντά στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου όπου φιλοξενείται η εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου, έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), μετά τον Εσπερινό, καίνε τον Ιούδα.

ΚΥΘΝΟΣ

Το έθιμο της «Κούνιας της Λαμπρής»

Στο κυκλαδίτικο νησί, οι προετοιμασίες για το Πάσχα ξεκινούν τη Μεγάλη Πέμπτη με τη βαφή των αβγών και το ψήσιμο των Λαμπριάτικων κουλουριών, καθώς και το άσπρισμα σε όλα τα σοκάκια του χωριού.

Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στην Χώρα, στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας, στη Δρυοπίδα όπου οι δυο επιτάφιοι – του Αγίου Μηνά και των Αγίων Αποστόλων- συναντιούνται στο κέντρο του χωριού και περιφέρονται στα σοκάκια, στο Μέριχα, στην Παναγία Κανάλα με τη θαυματουργή εικόνα και στα Λουτρά.

Το Μεγάλο Σάββατο, οι νοικοκυρές του νησιού φτιάχνουν κουλούρια και τις Θερμιώτικες πίτες, όπου στη μεν Δρυοπίδα φτιάχνουν γλυκές πίτες ενώ στην Χώρα αλμυρές με ντόπιο τυρί. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την Ανάσταση, και αφότου τελειώσει η θεία λειτουργία, στην Χώρα, μοιράζεται στους πιστούς το «συγχώριο», ψητό στο φούρνο, που ετοιμάζουν όσοι θέλουν να συγχωρέσουν την ψυχή ανθρώπων που έχουν χαθεί.

Τη Δευτέρα του Πάσχα αναβιώνει το έθιμο της «Κούνιας της Λαμπρής», στα Λουτρά περίπου στις 13.00 και στη συνέχεια στην Χώρα, όπου στήνεται μια μεγάλη κούνια, και σ’ αυτήν κουνιούνται νέοι και νέες φορώντας παραδοσιακές στολές. Οποιο ζευγάρι ανεβεί στην κούνια δεσμεύεται ενώπιον Θεού για τον γάμο του. Ακολουθεί κέρασμα με εδέσματα και ποτά και παραδοσιακοί χοροί.

Επίσης, 2-5 Μαΐου, πραγματοποιείται το 3^ο Φεστιβάλ «Η Κούνια της Λαμπρής», με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Χώρας Κύθνου. Θα συμμετέχουν πολιτιστικοί σύλλογοι με τα χορευτικά τους από Φλώρινα, Μυτιλήνη, Σίφνο, Κρήτη, Πάρο και Πόντο και θα αναβιώσει το «πανηγύρι».

ΚΑΡΠΑΘΟΣ

Ανάσταση την Κυριακή του Πάσχα

Στο δεύτερο σε έκταση μεγαλύτερο νησί της Δωδεκανήσου, την Κάρπαθο, οι ημέρες του Πάσχα, ακολουθούν την δική τους παράδοση. Ειδικά, στην Ολυμπο ή Ελυμπο, στο βορειότερο τμήμα της Καρπάθου, μοσχοβολούν τα δρομάκια του χωριού τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα. Οι παραδοσιακοί ξυλόφουρνοι ψήνουν το ζυμωτό ψωμί, τις κρίθινες κουλούρες, και ανήμερα του Πάσχα, το οφτό - κατσικάκι γεμιστό με ρύζι και συκωτάκια.

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου ο κόσμος συγκεντρώνεται στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, με το εξαιρετικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1742. Ομως, οι κάτοικοι της Ολύμπου, την κύρια Ανάσταση την γιορτάζουν την Κυριακή του Πάσχα, το μεσημέρι. Στη συνέχεια, σύμφωνα με το έθιμο, ακολουθεί παραδοσιακός χορός στο προαύλιο της εκκλησίας, το Πλατύ, με τη συνοδεία των παραδοσιακών οργάνων της Καρπάθου, της λύρας, του λαούτου και της τσαμπούνα, και με τραγούδια, συρματικά (δημοτικά) και μαντινάδες.

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα οι Ολυμπίτισσες πηγαίνουν να περιποιηθούν τα οικογενειακά μνήματα ενώ κορυφαία γιορτή για την Ολυμπο, είναι η Τρίτη της Διακαινησίμου (Λαμπρή Τρίτη). Αφού γίνει η λειτουργία το πρωί, ξεκινάει πομπή κρατώντας λάβαρα και τις εικόνες του τέμπλου της Κοίμησης της Θεοτόκου, και κατευθύνεται στο νεκροταφείο για την αναγγελία της Ανάστασης στους νεκρούς. Ακολουθεί λιτάνευση των εικόνων από εξωμονάστηρο σε εξωμονάστηρο και από πηγή σε πηγή «υπέρ υετού». Καταλήγουν στην κεντρική πλατεία της Ολύμπου, θρονιάζουν τις εικόνες στο τέμπλο, η ενορία παραθέτει γεύμα στο γυναικωνίτη για τους ψαλτάδες και τους θρονιαστές και ακολουθεί γλέντι στο Πλατύ μέχρι τα χαράματα.