Πάσχα στη στεριά: Οι λάκκοι, ο Ιούδας και ο χορός των γερόντων

ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ

Περιφορά του Επιτάφιου σε βυζαντινά καλντερίμια

Στη βυζαντινή Καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, το «πέτρινο καράβι» του Γιάννη Ρίτσου, στο νοτιοανατολικό άκρο της Λακωνικής γης, το Πάσχα είναι ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό και κατανυχτικό.

Τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί, πανηγυρίζει ο μητροπολιτικός ναός του Ελκόμενου Χριστού -είναι η παλαιότερη εκκλησία του κάστρου, ενώ το σημαντικότερο κειμήλιο του ναού είναι η περίφημη μεγάλη εικόνα του Ελκόμενου, η οποία χρονολογείται στον 14ο αιώνα- , που είναι αφιερωμένος στον Χριστό που σύρεται (Ελκόμενος) στο μαρτύριο.  Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι του ποιητή Γιάννη Ρίτσου: «Ναι, αλήθεια, ο Ελκόμενος έχει δυο χέρια, τόσο λυπημένα μέσα στη θηλιά τους, όμως το φρύδι του σαλεύει σαν το βράχο που όλο πάει να ξεκολλήσει πάνου απ’ το πικρό του μάτι».

Από τον Ελκόμενο Χριστό, ξεκινάει τη Μεγάλη Παρασκευή η περιφορά του Επιταφίου, ανάμεσα στα στενά λιθόστρωτα δρομάκια της Καστροπολιτείας, φτάνοντας ως την Παναγία την Χρυσαφίτισσα, πολιούχου της Μονεμβασιάς, η μνήμη της οποίας, γιορτάζεται την επομένη της Κυριακής του Θωμά με ιδιαίτερη λαμπρότητα. 

Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ, οι επισκέπτες συγκεντρώνονται στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού για να ακούσουν τον παπά να ψάλλει το «Χριστός Ανέστη», ενώ το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα παρακολουθούνε το  εντυπωσιακό έθιμο με το κάψιμο του Ιούδα, που τα τελευταία χρόνια, πραγματοποιείται στην πλατεία της Παναγίας Χρυσαφίτισσας.

ΑΡΑΧΩΒΑ

Το «Πανηγυράκι» του Αγίου Γεωργίου

Στην κοσμοπολίτικη Αράχοβα, κωμόπολη χτισμένη στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού, σε υψόμετρο 950 μ., γιορτάζουν με κατάνυξη τις ημέρες του Πάσχα. Ωστόσο, αυτό που ξεχωρίζει στην ορεινή κωμόπολη είναι το έθιμο το «Πανηγυράκι», γιορτή, κατά βάση, θρησκευτική, αφιερωμένη στον προστάτη και πολιούχο της Αράχοβας, Αγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο.

Η έναρξη του πανηγυριού γίνεται ανήμερα του Πάσχα 28 Απριλίου (παραμονή του Αγίου Γεωργίου) με κανονιοβολισμούς και κωδωνοκρουσίες, ακολουθεί ο «χορός των γερόντων», ο πανηγυρικός εσπερινός, η λιτάνευση της ιερής εικόνας η οποία συνοδεύεται τουλάχιστον από 1500 – 1800 Αραχοβίτες και Αραχοβίτισσες, ντυμένοι με φουστανέλες και σιγκούνια (τοπικές ρουμελιώτικες φορεσιές) και στη συνέχεια η μέρα ολοκληρώνεται με χορούς στις πλατείες της Αράχοβας.

«Εμείς, οι Αραχοβίτες αισθανόμαστε μια ιδιαίτερη έξαρση αυτές τις ημέρες» αναφέρει στο «ΕτΚ» ο δήμαρχος Διστόμου Αράχωβας Αντικύρας Ιωάννης Γεωργακός αναφερόμενος σ’ αυτό το μοναδικό έθιμο που διατηρούν στον τόπο, πριν την Μάχη της Αράχοβας που είχε γίνει το Νοέμβριο του 1826.

Οπως αναφέρει ο δήμαρχος το τετραήμερο πανηγύρι συνοδεύεται από λιτανείες, τοπικούς χορούς, αθλήματα, μουσικές, ρουμελιώτικες γεύσεις.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται την Πρωτομαγιά με τα αγωνιστικά έθιμα και τον τελετουργικό χορό, το «Χάλασμα» του πανηγυριού, όπου στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου ψήνουν αρνιά, και προσφέρουν σ’ όλον τον κόσμο, συνοδευόμενα με φέτα, κόκκινα αυγά και άφθονο κρασί (σ.σ. αφιέρωμα για το έθιμο στο «ΤΑΞΙΔΙ» στις 27/4).

ΠΗΛΙΟ

Ανάσταση στις γραφικές πλατείες των χωριών

Στο πανέμορφο Πήλιο, στο νομό Μαγνησίας, προορισμός για όλες τις εποχές του χρόνου, έχετε να επιλέξετε ανάμεσα σε 24 γραφικά χωριά, είτε κοντά στη θάλασσα είτε στο βουνό με θέα τη θάλασσα! Η Πορταριά και η Μακρινίτσα, οι Μηλιές και η Βυζίτσα, ο Αγιος Λαυρέντιος και ο Αγιος Γεώργιος Νηλείας, στο Ανατολικό Πήλιο η Ζαγορά, Τσαγκαράδα, το Μούρεσι, ο Κισσός, στο Νότιο το Χόρτο και η Μηλίνα, το Προμύρι μέχρι τον Κατηγιώργη, και άλλες επιλογές, σας υπόσχονται όμορφες πασχαλιάτικες στιγμές.

Τη Μεγάλη Πέμπτη στις εκκλησίες των πηλιορείτικων χωριών ακούγεται το «Μοιρολόγι της Παναγιάς» από τα αγόρια, οι νοικοκυρές προετοιμάζουν τα σπιτικά τους, ενώ οι βραδινές ιερές ακολουθίες προσθέτουν τη δική τους κατάνυξη στην ατμόσφαιρα. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά των επιταφίων στα λιθόστρωτα καλντερίμια με τη συμμετοχή του κόσμου, ντόπιων και επισκεπτών να ακολουθούν την πομπή, κρατώντας αναμμένα κεριά.

Οι οβελίες, τα φαγοπότια, οι χοροί της Λαμπρής και τα τραγούδια ανήμερα του Πάσχα υπογράφουν την αυθεντικότητα της ημέρας, στις πλατείες και τις ταβέρνες των χωριών, στα σπίτια και στις αυλές.

ΛΙΒΑΔΕΙΑ

Το έθιμο του «λάκκου»

Στην πρωτεύουσα της Βοιωτίας, την αρχόντισσα της Ρούμελης, τη Λιβαδειά, η ατμόσφαιρα το Πάσχα είναι εορταστική, αποτελεί δε αφορμή για αντάμωμα οικογενειών και φίλων. Η παράδοση του Ρουμελιώτικου Πάσχα συνεχίζεται και διατηρείται και κάθε χρόνο ζωντανεύει ακόμα περισσότερο, μιας και οι νεώτεροι συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι στο έθιμο του «λάκκου». Οι προετοιμασίες για το γλέντι που στήνεται ανήμερα την Κυριακή του Πάσχα αποτελούν ιεροτελεστία, ιδιαιτέρως στην πόλη της Λιβαδειάς.

Τη Μεγάλη Πέμπτη όλοι οι κάτοικοι προμηθεύονται το αρνί και οι παρέες κάνουν τον σχεδιασμό τους για το στήσιμο του «λάκκου».

Το Μεγάλο Σάββατο γίνεται η επιλογή του μέρους (κήπος, αλάνα, δρόμος κλπ.) όπου θα στήσουν τον «λάκκο». Ο λάκκος είναι η κοινή ψησταριά, το μέρος του κήπου, της αυλής ή της γειτονικής πλατείας, που θα συγκεντρωθούν όλοι οι γείτονες, για το ψήσιμο των αρνιών και το πασχαλινό γλέντι. Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας κάνει τον σταυρό του και ανάβει τη φωτιά σε σωρό από κλήματα ή κάρβουνα, που έχουν συγκεντρώσει από τις παραμονές, με την λαμπάδα της Αναστάσεως. Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά, η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά, αλλά και κοκορέτσια, κοντοσούβλια, συκώτια. Το ψήσιμο και το γλέντι κρατούν μέχρι αργά το απόγευμα, συνοδεία εδεσμάτων (ορεκτικά, χειροποίητες πίτες, σαλάτες, γλυκά κ.ά.) τοπικής μουσικής και φυσικά άφθονου κρασιού.

Οι περαστικοί και οι επισκέπτες της πόλης, όταν περνούν δίπλα από «λάκκο» δέχονται τις ευχές και τα κεράσματα της κάθε παρέας. Κάθε περαστικός καλείται μ’ ευγένεια να τσουγκρίσει κόκκινο αυγό, να δοκιμάσει έναν από τους μεζέδες και να πιει ένα ποτήρι κρασί με σταυρωτό κέρασμα.

Σ’ ότι αφορά τον «λάκκο» του Δήμου Λεβαδέων στήνεται στο ειδυλλιακό τοπίο στην περιοχή των Πηγών της Κρύας, μία περιοχή γεμάτη νερά, πλατάνια και παραδοσιακά πέτρινα αναπαλαιωμένα κτίρια, τα οποία αποτελούν σήμερα χώρους αναψυχής. Στους επισκέπτες και στους παρευρισκομένους προσφέρονται δωρεάν μεζέδες, ψητό αρνί, και κρασί. Στον όλον εορτασμό συμμετέχουν και παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα. Οι εκδηλώσεις του Δήμου Λεβαδέων συνεχίζονται και τις πρώτες βραδινές ώρες στην κεντρική πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως και στην πλατεία Λάμπρου Κατσώνη, όπου καταξιωμένοι καλλιτέχνες και τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι ψυχαγωγούν τους δημότες και τους επισκέπτες. Το βράδυ καίγονται βεγγαλικά. Εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στην κεντρική πλατεία και τη Δεύτερη ημέρα του Πάσχα.