Το «Πανηγυράκι» της Αράχοβας: Λιτανείες, παραδοσιακοί χοροί και αγωνιστικά έθιμα

ΣΤΗΝ ΑΡΑΧΟΒΑ, ή Ράχωβα, όπως ήταν γνωστή ως τα χρόνια της Επανάστασης, χτισμένη στις νότιες ράχες του Παρνασσού, σε υψόμετρο 1.000 περίπου μέτρων, ο  παραδοσιακός χαρακτήρας, τα ήθη και τα έθιμα, αναβιώνουν, με αποκορύφωμα το ξακουστό «Πανηγυράκι». Μια γνήσια εκδήλωση της αραχωβίτικης ψυχής, με βαθιές ιστορικές ρίζες, μια γιορτή θρησκευτική προς τιμήν του πολιούχου της, τον Αγιο Γεώργιο.

«Πανηγυράκι γίνεται ψηλά στον Αγι Γιώργη…Το πανηγύρι ήταν πολύ κι ο τόπος ήταν λίγος» είναι στίχοι από το ακριτικό τοπικό και συμβολικό τραγούδι, που εκτός αυτού, ονομάζεται έτσι και ο ιδιότυπος Αραχοβίτικος χορός και βεβαίως η τριήμερη εορτή, το ξακουστό «Πανηγυράκι».

Ο προστάτης της Αράχοβας

Η παράδοση με το «Πανηγυράκι» διατηρείται πριν τη Μάχη της Αράχοβας, η οποία έγινε το Νοέμβριο του 1826, λίγα μέτρα πιο πάνω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Ο χώρος, άλλωστε, γύρω από την εκκλησία είναι συνδεδεμένος με την ιστορία του τόπου, εκεί όπου είχε το στρατηγείο του ο στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης, στη Μάχη της Αράχοβας, και θριάμβευσε κατά των Τούρκων κατακτητών, επικαλούμενος τη βοήθεια του Προστάτη του χωριού, Αγίου Γεωργίου.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στην κορυφή του χωριού, στους πρόποδες του Παρνασσού, και τόσο ο ίδιος όσο και ο περίβολος και το παρεκκλήσι του Αγίου Σπυρίδωνος, έχουν χαρακτηριστεί από το 2000, από το υπουργείο Πολιτισμού, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Στο ναό του Αγίου Γεωργίου φτάνετε από τον Εγκάρσιο –τα 264 σκαλοπάτια-, που βρίσκεται στη μέση περίπου της Αράχοβας, και τη χωρίζει σε δυο μέρη. Υπάρχουν και άλλες διαδρομές πρόσβασης στο ναό, οι οποίες είναι μεγαλύτερες αλλά λιγότερο κοπιαστικές. Η δε πρόσβαση με το αυτοκίνητο καλό είναι να αποφεύγεται, ωστόσο είναι εφικτή και υπάρχει μικρός υπαίθριος χώρος στάθμευσης καθώς και ειδική ράμπα για άτομα με ειδικές ανάγκες.

Λιτάνευση της εικόνας

Την Κυριακή του Πάσχα 28 Απριλίου - παραμονή του Αγίου Γεωργίου- στις 6 το απόγευμα- γίνεται η έναρξη του Πανηγυριού, με κανονιοβολισμούς και κωδωνοκρουσίες. Στις 18.15 ακολουθεί ο «Χορός Γερόντων» στο προαύλιο του ιστορικού ναού, και αμέσως μετά, στις 18.30, ο Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός. Στις 20.00 γίνεται η λιτάνευση της ιερής εικόνας του Αγίου Γεωργίου, που συνοδεύεται από τουλάχιστον 2.000 Αραχοβίτες και Αραχοβίτισσες φορώντας τις παραδοσιακές τους φορεσιές, φουστανέλες οι άντρες και σιγκούνια οι γυναίκες, που προηγούνται της Εικόνας του Αγίου.

Σε δυο ζυγούς δεξιά και αριστερά του δρόμου, ο ένας πίσω από τον άλλον χωρίς φωνές και άσκοπες κινήσεις, με μια μοναδική κατάνυξη «ανοίγουν» τον δρόμο στον Αγιο, Αραχοβίτες όλων των ηλικιών, ο καθένας με την στολή του και την πίστη του. Η λιτάνευση διαρκεί περίπου 2 ώρες και επιστρέφει στην εκκλησία κατά τις 21.00. Γίνεται η «απόλυσις» του εσπερινού και μετά ακολουθεί γλέντι στην πλατεία Παπαϊωάννου και στην πλατεία Λάκκα, με πίπιζες και νταούλια

Πρώτη μέρα πανηγυριού

Την επόμενη μέρα, Δευτέρα 29 Απριλίου, πρώτη ημέρα του πανηγυριού, στις 07.30 π.μ. ξεκινούν το σάλπισμα του εωθινού, οι κανονιοβολισμοί και οι κωδωνοκρουσίες και ακολουθεί ο Ορθρος και η Θεία Λειτουργία.

Στις 11 το πρωί είναι τα αγωνιστικά έθιμα με τον ανηφορικό δρόμο νέων, ανδρών και γερόντων με τοπική ενδυμασία στο πεδίο της μάχης του Καραϊσκάκη. Ντόπιοι και ξένοι φορώντας παραδοσιακές στολές αλλά και αθλητικά ρούχα δηλώνουν συμμετοχή σε κάποιο ή περισσότερα από τα αγωνίσματα των ημερών.

Στις 11.30 π.μ. ακολουθεί το έθιμο δρώμενο στη βρύση του Αγίου Γεωργίου. Την ώρα που η πομπή με τους νικητές από τον ανηφορικό δρόμο γερόντων κατευθύνεται προς την εκκλησία, σταματάει έξω από αυτή, στις πέτρινες βρύσες που υπάρχουν εκεί και καθώς τραγουδάει το «Πανηγυράκι» στο σημείο που ο στίχος λέει «Απ’ όλα δράκο μ’ το νερό», τότε οι βρύσες αρχίζουν να τρέχουν νερό που έρχεται κατευθείαν από τις πηγές του Παρνασσού.

Στις 11.45 έχει τοπικούς χορούς στο προαύλιο του ναού με Αραχωβίτικες φορεσιές, ενώ στις 19.30 είναι ο τερματισμός δρόμου 5.000 μ. με τους αθλητές να ξεκινούν από τον Αγιο Μηνά -ξωκλήσι έξω από την Αράχοβα στον δρόμο προς τους Δελφούς- και καταλήγουν στην πλατεία Λάκκα, όπου γίνονται απονομές και ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί στο προαύλιο του Γυμνασίου Λυκείου από το χορευτικό συγκρότημα του Λαογραφικού Ομίλου Αράχοβας.

Τη δεύτερη μέρα, Τρίτη 30 Απριλίου, στις 11 το πρωί, ξεχωρίζουν τα αγωνιστικά έθιμα (άλμα απλούν χωρίς φόρα, άλμα απλούν, τριπλούν, σήκωμα πέτρας με τοπική ενδυμασία, άλμα εις ύψος) στον προαύλιο του Αγίου Γεωργίου, ενώ το βράδυ στις 9 ο κόσμος θα διασκεδάζει με παραδοσιακή δημοτική ορχήστρα στην πλατεία Λάκκα.

*ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΜΕΡΑ, ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ, μετά τον Εωθινό, τους κανονιοβολισμούς, τις κωδωνοκρουσίες, τον Ορθρο και τη Θεία Λειτουργία, την επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο του Γ. Καραϊσκάκη στο προαύλιο του ιερού ναού (10.30 π.μ.), θα λάβουν χώρα τα αγωνιστικά έθιμα (σφαιροβολία, πάλη, διελκυστίνδα, λιθοβολία) στις 10.45 π.μ., ενώ στις 15.00 στο Κοινό τραπέζι θα μετέχουν Αραχοβίτες και επισκέπτες. Το «Χάλασμα» του Πανηγυριού, με τον τελετουργικό χορό γύρω από το ναό θα πραγματοποιηθεί στις 17.30, όπου θα ψήνονται αρνιά, και θα προσφέρονται φέτα, κόκκινα αυγά και κρασί στους επισκέπτες. Θα ακολουθήσουν χοροί στην πλατεία Παπαϊωάννου.