Πάτμος: Το ιερό νησί της Αποκάλυψης (pics)

Η ΠΑΤΜΟΣ, το βορειοδυτικότερο νησί από τα Δωδεκάνησα, νότια της Σάμου, νοτιοανατολικά της Ικαρίας και βορειοδυτικά της Λέρου, σε απόσταση 25 μιλίων από τις ακτές της Τουρκίας, έχει μέγιστο μήκος 16 χλμ. και μέγιστο πλάτος 9,6 χλμ., η δε ακτογραμμή της αριθμεί 62,4 χλμ. Η έκτασή της είναι 34,14 τετρ. χλμ., οι μόνιμοι κάτοικοι είναι περί τις 3.000, και ο δήμος αποτελείται από την ίδια την Πάτμο, το σύμπλεγμα των Αρκιών, τη νησίδα του Μαραθίου και βραχονησίδες όπως το Χιλιομόδι, το Τραγονήσι, την Αγία Θέκλα και τον Αη-Γιώργη.

Η Σκάλα – το λιμάνι και πιο πολυσύχναστο σημείο της Πάτμου- διαθέτει αξιόλογη τουριστική υποδομή, με ταβέρνες, εστιατόρια και μεζεδοπωλεία, ταχυφαγεία, καφέ και ζαχαροπλαστεία, φούρνους όπου μεταξύ άλλων, θα γευτείτε την πατινιώτικη τυρόπιτα (σε σχήμα τάρτας), μάρκετ, κρεοπωλείο, μαγαζάκια με είδη λαϊκής τέχνης, με καλόγουστα διακοσμητικά και καλοκαιρινά ενδύματα κτλ.

Μπροστά στο λιμάνι, στην κεντρική πλατεία, την προσοχή τραβάει το Ιταλικό Κτήριο (σ.σ. κτίστηκε το 1932 με εντολή τού Ιταλού κυβερνήτη Mario Lago για να στεγάσει τον στρατώνα της Χωροφυλακής και της Τελωνοφυλακής και αποτελεί χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό μνημείο της εποχής της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα 1912-1943), που μεταξύ άλλων, στεγάζεται το τελωνείο, το ταχυδρομείο, το αστυνομικό τμήμα, το γραφείο τουριστικών πληροφοριών που λειτουργεί  Δευτέρα – Σάββατο 9.30 – 14.00 & 18.00 – 21.00 (εκτός Τετάρτης σ’ ότι αφορά τα απογεύματα). Επίσης, τις Κυριακές, λειτουργεί 11.00 – 14.00, εκτός της Κυριακής 11/8 (τηλ. 22470 31666).

Στη Σκάλα βρίσκεται και το Πάτμιον Πνευματικό Κέντρο καθώς και το δημοτικό σχολείο Σκάλας, δυο χώροι, μεταξύ των οποίων, επί έξι μέρες, φιλοξένησαν το 9^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου, προβάλλοντας 86 συνολικά ταινίες (35 ντοκιμαντέρ, 9 ταινίες μεγάλου μήκους fiction, 42 ταινίες μικρού μήκους) εκ των οποίων οι 57 ήταν πρεμιέρες.

«Είναι μεγάλη η χαρά να φτάνεις, για άλλη μια χρονιά, στο τέλος μιας τόσο δύσκολης διαδρομής, που είναι η οργάνωση και πραγματοποίηση ενός κινηματογραφικού φεστιβάλ σε δυο νησιά του Αιγαίου και μάλιστα τον Ιούλιο. Το να παρατηρούμε τον κόσμο να βυθίζεται στις ιστορίες των ταινιών και να αλληλεπιδρά μαζί τους είναι η μεγαλύτερη ανταπόδοση, και αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίζουμε» αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο Μπάμπης Τσούτσας διευθυντής του Φεστιβάλ.

Η Χώρα

Η Χώρα (4 χλμ. από Σκάλα, 3 χλμ. από Γροίκο) αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1999, βρίσκεται στο νότιο κεντρικό τμήμα του νησιού, έχει περί τους 540 μόνιμους κατοίκους, και εκεί είναι και το δημαρχείο. Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του νησιού, και ξεχωρίζει με τα στενά σοκάκια, τα καλόγουστα μαγαζιά, τα φημισμένα μπαράκια, τις δυο πλατείες, τις εκκλησιές (μεταξύ των οποίων η Μεγάλη Παναγία, η Παναγία Διασώζουσα του 1559 με τη θαυματουργή εικόνα κ.ά.), τα αρχοντικά όπως του Νικολαΐδη που περιλαμβάνει αρχαιολογικά ευρήματα (τηλ. 22470 32704), του Σημαντήρι με λαογραφική συλλογή κτλ.

«Στην Χώρα τα σπίτια πωλούνται πιο ακριβά και από την παραλία της Θεσσαλονίκης» αναφέρει χαρακτηριστικά στο «ΕτΚ» ο διευθυντής πεντάστερης ξενοδοχειακής μονάδας στο νησί, Χρήστος Πατάκος, προσθέτοντας, ότι Ιταλοί κυρίως και Γάλλοι, αλλά και Ελληνες, έχουν αγορασμένα σπίτια, τα οποία είχαν ‘προλάβει’  και αγόρασαν πριν αρκετά χρόνια σε καλές τιμές. Μοναδική η θέα από την Χώρα, είτε προς τη Σκάλα, είτε προς τον όρμο Σταυρός με τις Αλυκές, είτε προς τον Προφήτη Ηλία.

Μοναδική η θέα και από τους τρεις ανεμόμυλους, ανατολικά της ιεράς μονής Πάτμου, οι οποίοι και έδωσαν το όνομά τους στη γειτονική συνοικία των Μύλων, αποκαταστάθηκαν το 2010, ενώ δυο χρόνια αργότερα -το 2012-, η Πάτμος απέσπασε βραβείο στην κατηγορία «συντήρηση», από την Europa Nostra την πανευρωπαϊκή ομοσπονδία οργανώσεων πολιτισμικής κληρονομιάς για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Οι δύο ανεμόμυλοι κατασκευάστηκαν το 1588 και ο τρίτος το 1863. Ωρες λειτουργίας Μάιο – Σεπτέμβριο, Δευτέρα, Πέμπτη, Παρασκευή 09.30 – 13.30, Τρίτη, Σάββατο 17.00 – 21.00, Κυριακή, Τετάρτη κλειστά. 

Το Καστρομονάστηρο

Είτε το αντικρίσεις μέρα, είτε νύχτα, είναι το ίδιο εντυπωσιακό! Το καστρομονάστηρο της ιεράς μονής του Ιωάννη του Θεολόγου γαντζωμένο στην κορυφή της Χώρας, επιβλέπει τα πάντα’ το Αιγαίο, τη Σκάλα – το λιμάνι του νησιού- τους απάνεμους όρμους, τα γύρω νησάκια, την ίδια την Χώρα. Αρχισε να κτίζεται το 1088 από τον Οσιο Χριστόδουλο, στον οποίο ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Α’ Κομνηνός, χάρισε με χρυσόβουλο όλο το νησί της Πάτμου. Στο καθολικό της μονής εντυπωσιάζει το σκαλιστό τέμπλο (1820) με παραστάσεις από την Αγία Γραφή, οι τοιχογραφίες του 17^ου αιώνα, η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου κ.ά., αλλά και η παλιά τράπεζα με τα μαρμάρινα τραπέζια, τα παρεκκλήσια (σ.σ. της Παναγίας «Κυρίας των Αγγέλων» είναι το αρχαιότερο της μονής), το μουσείο κτλ.

Το οποίο μουσείο (είσοδος 2 ευρώ) φιλοξενεί αμύθητους θησαυρούς μεταξύ των οποίων τον «Πορφυρό Κώδικα του 6^ου αιώνα» αποτελείται από 33 φύλλα με αποσπάσματα από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, το χρυσόβουλο του Αλέξιου Α’ Κομνηνού, Απρίλιος 1088, με την πρωτότυπη υπογραφή του με κιννάβαρη (κόκκινη μελάνη που υπέγραφαν μόνο οι αυτοκράτορες ), την εικόνα του Χριστού Ελκόμενου έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο) του 1500, την εικόνα του Αγίου Νικολάου (11^ος αιώνας) που οι μικροσκοπικές ψηφίδες είναι από χρυσό και σμάλτο κ.ά. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται και η Βιβλιοθήκη της μονής, η οποία μονή υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ωρες λειτουργίας, καθημερινά 8.00 – 13.30, Τρίτη και απόγευμα 16.00 – 19.00, Σάββατο και 17.00 – 20.00, Κυριακή και 16.00 – 18.00. Υπάρχει είσοδος 4 ευρώ, μονάχα για τους ξένους (τηλ. 22470 20800).

Παραλίες

Διαδοχικοί απάνεμοι κολπίσκοι, παραλίες οργανωμένες με ξαπλώστρες, ομπρέλες, beach bars και ταβερνάκια πάνω στην άμμο, ή παραλίες πιο ήσυχες με βότσαλα ή άμμο, και ίσκιος από τα αλμυρίκια.

Στη ΣΚΑΛΑ – το λιμάνι του νησιού – είναι η παραλία Αγιος Θεολόγος που καταλήγει στο Βαφτιστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Υπάρχουν καφέ, ταβέρνες και εστιατόρια, μάρκετ, φούρνοι κτλ. Με βόρεια κατεύθυνση από τη Σκάλα, ευθεία πηγαίνει προς Μελόι (1,2 χλμ.) μικρή παραλία με άμμο και αλμυρίκια για σκιά, μικρό λιμανάκι, ταβέρνα και λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Σε απόσταση 500 μ. από τη Μελόι, είναι η Ασπρη, κολπίσκος με αλμυρίκια, θέα στην Χώρα ενώ λειτουργεί και ταβέρνα, μικρή ξενοδοχειακή μονάδα και λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Από Σκάλα κινούμενοι βόρεια, και μετά τη μαρίνα και τα καρνάγια, κατευθύνεστε αριστερά, προς Αγριολίβαδο, Κάμπο, Βαγιά, Λάμπη. Σε απόσταση  1,3 χλμ. από τα καρνάγια στρίβετε δεξιά για Αγριολίβαδο (+ 1 χλμ.), οργανωμένη παραλία, με άμμο, αλμυρίκια, νεανική ατμόσφαιρα, beach bar, εστιατόριο, περίπτερο. Εχει θέα προς το νησάκι της Αγίας Θέκλας.

Στα 800 μ. από Αγριολίβαδο βγαίνετε και πάλι στον κεντρικό δρόμο όπου δεξιά πηγαίνει προς Κάμπο (0,5 μ.) και αριστερά προς Σκάλα (4 χλμ.), Χώρα (8 χλμ.).

Οι Λεύκες, στον ομώνυμο όρμο, δυτικά της Πάτμου, απέχει 5 χλμ. από τη Σκάλα (1,7 χλμ. σε δρόμο ανάμεσα σε αγροτικό τοπίο, όπου τα τελευταία 500 μ. είναι χωματόδρομος). Η παραλία δεν προστατεύεται από τα μελτέμια, προσφέρει ίσκιο από τα αλμυρίκια ενώ λειτουργεί καντίνα, ιδιαίτερα καλόγουστη, με καναπεδάκια και όμορφη διακόσμηση. Η παραλία προσφέρεται για το ηλιοβασίλεμα.

Η παραλία του Κάμπου (5,5 χλμ. από Σκάλα, 1 χλμ. από Κάμπο) είναι η πιο πολυσύχναστη στο  νησί, με άμμο και χαλικάκι, ρηχά νερά, οργανωμένη, με δυνατότητα για θαλάσσια σπορ, beach bars, ταβερνάκια, ενοικιαζόμενα, μάρκετ, περίπτερο.

Στην άκρη της παραλίας του Κάμπου, δεξιά ο δρόμος πηγαίνει για Βαγιά, κολπίσκος με αλμυρίκια για ίσκιο, για Λιγγίνου (ή Δίδυμες) συνεχόμενοι ορμίσκοι με θέα στην Χώρα και την ιερά μονή, με seaside καφέ εστιατόριο, στούντιο και καντίνα που φημίζεται για τις σπιτικές πίτες της Κατερίνας, Λιβάδι Γερανού (+400 μ.) μεγάλος κόλπος με αλμυρίκια, απέναντι το νησάκι του Αη  Γιώργη με το ομώνυμο εκκλησάκι, και ταβέρνα στην αρχή της παραλίας.

Από τη διασταύρωση της παραλίας του Κάμπου, αριστερά ο δρόμος οδηγεί στην παραλία Λάμπη (2,2 χλμ.), αφού περάσει το Κουμαρό όπου λειτουργεί ταβέρνα με θέα (700 μ. από Λάμπη). «Απαγορεύεται αυστηρά η λήψη βοτσάλων» σας προειδοποιεί η σχετική πινακίδα και όπως καταλαβαίνετε, η παραλία απαρτίζεται από χρωματιστά βότσαλα, αλμυρίκια, ταβερνάκι πάνω στην παραλία και κάτω από τον ίσκιο, και δίπλα beach bar και ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Είναι και η παραλία Καλόγηρων (3 χλμ. από Κάμπο, 7,5 χλμ. από Σκάλα) απόμερη με καντίνα, ενώ από τον όρμο του Μέρικα και Χοχλακά έχετε τέλειο ηλιοβασίλεμα. Μάλιστα στο δρόμο μεταξύ Σκάλας – Αγριολίβαδου, πάνω σε στροφή έχει παγκάκι απ’ όπου θα απολαύσετε τον ήλιο να βυθίζεται στη θάλασσα. 

Νότιες παραλίες

Από Σκάλα (2,5 χλμ. + 300 μ.) κατευθυνόμενοι νότια είναι ο γαλήνιος κολπίσκος με τα καϊκάκια Σάψιλα, μεταξύ Σκάλας και Γροίκου, μικρή παραλία με αλμυρίκια και ένα εκκλησάκι.

Ο Γροίκος, παραθαλάσσιος οικισμός, με πανέμορφο κολπίσκο, ο οποίος έχει ενταχθεί στους ομορφότερους κόλπους του κόσμου, με το Τραγονήσι απέναντι, και τον εντυπωσιακό βράχο Καλλικατσού ή αλλιώς Πέτρα. Στο Γροίκο λειτουργεί πεντάστερη ξενοδοχειακή μονάδα (σε πρώην Ξενία), δωμάτια που ανήκουν στην ίδια επιχείρηση, ταβερνάκια πάνω στην άμμο, υπάρχει λιμανάκι που δένουν μικρά σκάφη, ενοικιαζόμενα και κάνα δυο ταβερνάκια και καφέ.

Η Πέτρα είναι παραλία με άμμο και βότσαλα, αλμυρίκια και δυο ταβερνάκια, πιο κάτω, στο πίσω μέρος του βράχου, υπάρχει beach bar και η παραλία είναι με βότσαλα, ενώ λίγο πιο πέρα είναι η ακτή Πλακί που την προτιμούν οι γυμνιστές.

Στην Πέτρα και το αγροοικολογικό κτήμα «ΠΑΤΟΙΝΟΣ», αμπελώνας 20 στρ., με τις ποικιλίες Ασύρτικο και Μαυροθήρικο, και επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης (τηλ. 6945 814398).

Οι Αλυκές (5 χλμ. από Γροίκο) είναι βόρεια του όρμου Σταυρού (από εκεί συγκέντρωναν οι μοναχοί το αλάτι), στη συνέχεια στο Διακόφτι (6,5 χλμ.) το πιο στενό μέρος του νησιού, λειτουργεί ταβερνάκι, ενώ στο τέλος του δρόμου (+ 200 μ.) ξεκινάει το μονοπάτι για την Ψιλή Αμμο.

*ΨΙΛΗ ΑΜΜΟΣ, παραλία με άμμο, λίγα αλμυρίκια, που της προσδίδουν μια ελευθερία, μια ανεμελιά. Από το τέλος του δρόμου στο Διακόφτι, ανοίγετε την πόρτα (την ξανακλείνετε) και συνεχίζετε στο μονοπάτι (αρχικά λίγο ανηφορικό, στη συνέχεια βατό και μετά κατηφορικό). Θα κάνετε 20 λεπτά (η πινακίδα λέει 30 λεπτά), η εικόνα που θα αντικρύσετε είναι πανέμορφη, λειτουργεί και ταβερνάκι που μαγειρεύουν η κυρία Ουρανία και η κόρη της Διασώζουσα. Φημίζεται για το ντόπιο κατσικάκι και όχι μόνο. Ανοιχτά μέχρι τις 17.00. Εάν δεν θέλετε να περπατήσετε, αναχωρεί και καραβάκι από τη Σκάλα, στις 10.15 το πρωί, με επιστροφή στις 16.00, και κόστος 20 ευρώ/άτομο.

Ευχαριστούμε  την οργανωτική επιτροπή του 9^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου και το «Patmos Aktis Suites & Spa» (τηλ. 22470 32800) για την άψογη φιλοξενία καθώς και για τη βοήθεια που μας παρείχε για το οδοιπορικό μας στο νησί. 

*ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, διεξήχθη για 9^η συνεχή χρονιά, στην Πάτμο, από 16 έως 21 Ιουλίου, κατά τη διάρκεια του οποίου, κινηματογραφιστές, παραγωγοί, σκηνοθέτες και εμπλεκόμενοι του σινεμά, συμμετείχαν με τις ταινίες τους και διαγωνίστηκαν για τα καλύτερα στην κατηγορία τους. Εντυπωσιακή ήταν η βραδιά με το pop up cinema στο «Patmos Aktis Suites & Spa» του Ομίλου Divine Hotels, στον Γροίκο, όπου το ξενοδοχείο μεταμορφώθηκε για 2 ώρες σε θερινό κινηματογράφο και οι παρευρισκόμενοι απόλαυσαν ταινία, κάτω από τον έναστρο ουρανό της Πάτμου, δίπλα στο κύμα, με θέα το Αιγαίο. Για δεύτερη χρονιά φέτος, το φεστιβάλ διήρκησε συνολικά 12 μέρες, έχοντας ως αφετηρία του την Πάρο (9-14/7). Το 10^ο επετειακό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αιγαίου θα διεξαχθεί 14-19/7 και 21-26 Ιουλίου 2020, αντίστοιχα σε Πάρο και Πάτμο (www.aegeanff.com).

Info

-Πώς θα πάτε: Αεροπορικώς από Αθήνα και Θεσσαλονίκη προς τα αεροδρόμια είτε της Κω είτε της Σάμου, και στη συνέχεια ακτοπλοϊκώς. Αεροδρόμιο υπάρχει και στη Λέρο. Το ταξίδι από Κω διαρκεί με καταμαράν 2 -2,30 ώρες ανάλογα τα νησιά που «πιάνει». Αντίστοιχα, από Σάμο 1,3 – 2,3 ώρες έως 4,3 ανάλογα το πλοίο και τα νησιά που «πιάνει». Από Πειραιά ακτοπλοϊκώς με το ταξίδι να διαρκεί 7-8 ώρες (www.12ne.gr, www.bluestarferries.com) και από Καβάλα κάθε Κυριακή στις 01.00 π.μ. με το ταξίδι να διαρκεί 24 ώρες. Επίσης, από Κάλυμνο με αναχώρηση στις 6 το πρωί και άφιξη στην Πάτμο στις 09.45 (www.anekalymnou.gr). Σύνδεση υπάρχει και με Λειψούς καθημερινά, Λέρο (Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή) με το «Patmos Star», όπου μπορείτε να πάτε αυθημερόν (www.patmos-star.com).

-Πού θα μείνετε: Στη Σκάλα, στον Γροίκο, στην παραλία του Κάμπου και σε άλλους παραθαλάσσιους οικισμούς και σε παραλίες λειτουργούν ξενοδοχεία, στούντιο, ενοικιαζόμενα που προσφέρουν ευχάριστη διαμονή. Επίσης, τόσο στην Χώρα όσο και στο υπόλοιπο νησί νοικιάζονται σπίτια και βίλες.

-Μετακίνηση στο νησί: Για τη μετακίνησή σας στο νησί υπάρχουν δρομολόγια με το λεωφορεία, Σκάλα – Χώρα – Σκάλα, Σκάλα – Γροίκο – Σκάλα, Χώρα – Γροίκο – Χώρα, Σκάλα – Κάμπο- Σκάλα. Το εισιτήριο κοστίζει 1,80 ευρώ/άτομο ανά διαδρομή (www.patmosbus.gr). Ο σταθμός ταξί είναι μπροστά στο λιμάνι (τηλ. 22470 31225). Επίσης, υπάρχουν γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών.

Tips 

-Ημερήσιες κρουαζιέρες: Καθημερινά από τη Σκάλα αναχωρούν τουριστικά πλοιάρια που σας μεταφέρουν στα κοντινά νησάκια και σε θαλάσσια σημεία με γαλαζοπράσινα κρυστάλλινα νερά. Στο Μακρονήσι με τις σπηλιές, στο Ασπρονήσι, στα Τηγανάκια, αλλά και στο Μαράθι με τις δυο ταβέρνες, και στους Αρκιούς με τον όμορφο οικισμό του, αναχωρείτε το πρωί στις 10.15 και επιστρέφετε κατά τις 18.30. Κόστος με φαγητό πάνω στο σκάφος 20-25 ευρώ/άτομο.

- Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης: Το σπήλαιο αποτέλεσε το καταφύγιο του αγαπημένου Μαθητή του Ιησού, Ιωάννη, το 95 μ.Χ. , όταν ο αυτοκράτορας Δομιτιανός τον εξόρισε στην Πάτμο, τιμωρώντας τον για την κήρυξη του λόγου του Θεού στην Εφεσο. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, κατά τη διάρκεια της διαμονής του Ιωάννη στο σπήλαιο, σκίστηκε ο βράχος, και μέσα από τρεις μικρότερες σχισμές, που συμβολίζουν την Αγία Τριάδα, ακούστηκε η φωνή του Θεού, που υπαγόρεψε στον Ιωάννη το Ιερό Βιβλίο της Αποκάλυψης. Το 1999 κηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO μαζί με τη μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Ωρες λειτουργίας, καθημερινά 8.00 – 13.30, Τρίτη και απόγευμα 16.00 – 19.00, Σάββατο και 17.00 – 20.00, Κυριακή και 16.00 – 18.00. Υπάρχει είσοδος 2 ευρώ, μονάχα για τους ξένους. 

-Βαπτιστήριο Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου: Στην παραλία της Σκάλας και δίπλα στο ναό διατηρούνται τα ερείπια των κτισμάτων, τα οποία κατά την πρώιμη χριστιανική εποχή χρησιμοποιούνταν ως «βαπτιστήριο». Η παράδοση αναφέρει ότι εκεί βάπτιζε τους Πατμίους ο Αγιος Ιωάννης ο Θεολόγος.

-Μονές/Ιερά Καθίσματα: Μονή Καλογραιών του Ευαγγελισμού πίσω από την Χώρα, Μονή Ζωοδόχου Πηγής δυτικά της Χώρας, Μονή «Αγία των Αγίων» δυτικά της Χώρας, όλες γυναικείες μονές. Ιερά Καθίσματα είναι τα ασκηταριά που ιδρύονταν από τους ίδιους τους μοναχούς. Το αρχαιότερο βρίσκεται στην Πέτρα, στο βράχο Καλικατσού. Αλλα ιερά καθίσματα του Απόλλου ή Απόλλω, της Παναγίας του Γαβρά, της Παναγίας Κουμάνας, της Παναγίας του Κύκκου, του Οσιου Χριστόδουλου Αλυκών κ.ά. Η δε Πατμιάδα Σχολή, από το 1713, αποτελούσε το πνευματικό κέντρο του νησιού, και θεωρείται η «Κοινή του γένους σχολή».