Χαλκίδα: Η πόλη που «πατά» στις δυο όχθες του Ευρίπου

Η ΧΑΛΚΙΔΑ, πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Εύβοιας – δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και έκτο της Μεσογείου-, κύριο λιμάνι, είναι κτισμένη στις δύο πλευρές του πορθμού του Ευρίπου, με το ένα μέρος της να καταλαμβάνει τμήμα του νησιού και το άλλο να βρίσκεται στη Στερεά Ελλάδα. Είναι έδρα του δήμου Χαλκιδέων, με πληθυσμό που ξεπερνά πλέον τους 100.000 μόνιμους κατοίκους, δηλαδή το μισό πληθυσμό της Εύβοιας. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αστικό πόλο στην ευρύτερη περιοχή της βορειοανατολικής Αττικής και της Στερεάς Ελλάδας.

Πατρίδα πολλών καλλιτεχνών όπως του Ορέστη  Μακρή, της Ελένης Χατζηαργύρη, της Σωτηρίας Μπέλλου, του Δημήτρη Μυταρά, του Γιάννη Σκαρίμπα κ.ά., με έφεση  στις τέχνες και στα γράμματα, πόλη φιλόξενη και ζωντανή, με ταβέρνες που σερβίρουν φρέσκο ψάρι, με καφέ και μπαράκια, με μια πολύ όμορφη προκυμαία, και σημαντικά αξιοθέατα, αποτελεί ιδανική επιλογή για απόδραση, όλες τις εποχές του χρόνου.

Το κάστρο του Καράμπαμπα

Ενα από τα ωραιότερα αξιοθέατα της Χαλκίδας είναι το κάστρο της Κανήθου ή αλλιώς του Καράμπαμπα, που βρίσκεται στον κατάφυτο λόφο της Φούρκας. Σχεδιάστηκε από τον Εξωμότη Ενετό Γερόλυμο Γκαλότο για λογαριασμό των Οθωμανών λίγο πριν την έναρξη της πολιορκίας της Πόλης από τους Ενετούς, το 1688. Το κάστρο διαθέτει τέσσερις προμαχώνες και ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει αυτός στα δυτικά, καθώς στο εσωτερικό διαμορφώνεται μία κινστέρνα. Μέσα στην περίμετρο των τειχών βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία χτισμένη το 1895.

Εξω από το κάστρο του Καράμπαμπα, βρίσκεται ο τάφος του λογοτέχνη Γιάννη Σκαρίμπα, του «μπάρμπα Γιάννη» όπως τον αποκαλούν οι συντοπίτες του. Είναι χαρακτηριστική η απάντησή του στις προσκλήσεις να ταξιδέψει μακριά από την πόλη: «Γιατί να φύγω. Εκεί που θα πάω θα σκέφτομαι τη Χαλκίδα, το λιμάνι, τα βαπόρια, τα τρένα και πάλι εδώ θα είμαι».

Το κάστρο Καράμπαμπα είναι επισκέψιμο καθημερινά 08.00 – 15.00, εκτός Τρίτης, με δωρεάν είσοδο.

Συνοικία του Κάστρου

Με αφετηρία την παλιά γέφυρα του Ευρίπου, κατεβαίνοντας από το κάστρο, και κοντά στη γέφυρα, από την πλευρά της ηπειρωτικής Ελλάδας, βρίσκεται το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης, με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική, πετρόχτιστο στο ισόγειο, με στοιχεία νεοκλασικά στον πρώτο όροφο και με το ρολόι στη μέση του κτιρίου. Να πούμε ότι ο σταθμός χτίστηκε το 1905 και από το 2000 το κτίριο ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο. Σήμερα, ο σταθμός εξυπηρετείται από την προαστιακή γραμμή Αθήνας και από Οινόη.

Από την ευβοϊκή πλευρά, νοτιοανατολικά, είναι η συνοικία του Κάστρου – η παλιά πόλη της Χαλκίδας-, όπως ονομαζόταν παλιότερα η περιοχή γύρω από το ναό της Αγίας Παρασκευής. Σε μικρή απόσταση από τη γέφυρα επί της πλατείας «Πεσόντων Οπλιτών» θα δείτε το τζαμί του Eμίρ Zαδέ, το μοναδικό από τα τέσσερα τζαμιά της πόλης επί Τουρκοκρατίας, που σώζεται μέχρι σήμερα.

Νότια του Οθωμανικού τεμένους είναι η Οικία Παίδων, αρχοντικό το οποίο χρονολογείται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ενώ λίγο πιο πέρα βρίσκεται η τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Παρασκευής. Απέναντι από την εκκλησία εικάζεται πως ήταν η οικία του Ενετού Βάιλου της Χαλκίδας (σ.σ. Βάιλος ήταν ο τίτλος του εκάστοτε Ενετού διοικητή της Χαλκίδας) ενώ στην περιοχή πίσω από το ναό, μεταξύ άλλων, ήταν και το σπίτι του διεθνούς φήμης Χαλκιδαίου μουσικοσυνθέτη και βιολονίστα Νίκου Σκαλκώτα (1904-1949).

Τόσο ο παλαιοχριστιανικός ναός της Αγίας Παρασκευής μαζί με το τζαμί, αλλά και την Εβραϊκή Συναγωγή υπενθυμίζουν το πολυπολιτισμικό παρελθόν της Χαλκίδας, στην οποία για αρκετούς αιώνες συμβίωναν κοινωνίες τριών διαφορετικών θρησκειών.

Παραλιακά

Με αφετηρία και πάλι τη γέφυρα του Ευρίπου, ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο, στη μέση περίπου της διαδρομής βρίσκεται το δημαρχείο της πόλης, που στεγάζεται στο τριώροφο νεοκλασικό μέγαρο Kότσικα, που κατασκευάστηκε την περίοδο 1904 – 1908 από τον Ποθητό Καμάρα. Εξω από το δημαρχείο, ξεχωρίζει η προτομή του Αριστοτέλη, που στήθηκε προς τιμή του μεγάλου φιλόσοφου, ο οποίος, γεννήθηκε από Χαλκιδαία μητέρα και πέθανε στη Χαλκίδα το 322 π.Χ..

Στο τέλος της παραλιακής στην πλατεία Μάλλιου βρίσκεται το Σπίτι με τα Αγάλματα, εντυπωσιακό διώροφο κτίριο, την όψη του οποίου κοσμούν τέσσερα πήλινα αγάλματα με μορφές δύο γυναικών και δυο ανδρών. Χτίστηκε το 1891 και είχε ιδιοκτήτη το Δημήτριο Μάλλιο. Σήμερα το κτίριο έχει αποκατασταθεί και φιλοξενεί το Λύκειο Ελληνίδων και τα γραφεία της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών.

Λίγα μέτρα βορειότερα, θα δείτε και το Κόκκινο Σπίτι, εμβληματικό κτίριο της πόλης,  αρχοντικό κτισμένο το 1884 από τον μηχανικό Κωνσταντίνο Φλέγκα. Στο Κόκκινο Σπίτι το 1916 διέμεινε για έξι μήνες ο βασιλιάς Πέτρος της Σερβίας με την ακολουθία του, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής στεγάστηκε η γερμανική διοίκηση. Σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία του Δήμου Χαλκιδέων και λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο.

Η Σειρήνα, στο εμπορικό κέντρο της πόλης, είναι κτίσμα του 18ου αιώνα, το 1878 χρησιμοποιήθηκε ως δημοτικό ρολόι, το 1900 ως σεισμολογικός σταθμός, ενώ το 1940 τοποθετήθηκε μία από τις σειρήνες για την αεράμυνα της πόλης.

Στην περιφερειακή οδό, που παρακάμπτει την πόλη συνδέοντας τη Νότια με τη Βόρεια Εύβοια, στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου, υπήρχε κάποτε η θρυλική πηγή της Αρέθουσας ενώ λίγο πιο πάνω, είναι οι Καμάρες,  τμήμα υδραγωγείου Οθωμανικών.

Οι γέφυρες

Οι γέφυρες της Χαλκίδας -η παλιά συρταρωτή τοξωτή γέφυρα του Ευρίπου και η νέα κρεμαστή καλωδιωτή-, τραβούν τα βλέμματα των επισκεπτών, και όχι άδικα.

Τι γίνεται όμως και όλοι λένε για τα «τρελά νερά»; Κάτω από την παλιά γέφυρα του Ευρίπου, τα νερά στις 22-23 ημέρες αλλάζουν φορά κάθε έξι ώρες και ενδιάμεσα (περίπου) παρατηρείται ένα δεκάλεπτο στασιμότητας. Στις υπόλοιπες 6-7 ημέρες του μήνα, το ρεύμα γίνεται τόσο ακανόνιστο που μπορεί να αλλάξει φορά ακόμη και 14 φορές μέσα στο ίδιο 24ωρο!

Είναι η λεγόμενη Παλίρροια του Ευρίπου, σύνθετο μοναδικό φαινόμενο οφειλόμενο στις παλιρροϊκές δυνάμεις που παρατηρείται μόνο στον Πορθμό του Ευρίπου.

Η εξήγηση του συγκεκριμένου φαινομένου του ρεύματος του Ευρίπου έχει απασχολήσει και τους αρχαίους Ελληνες και ειδικότερα τον μεγάλο Ελληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη καθώς και τον μαθηματικό, αστρονόμο, ιστορικό Ερατοσθένη και άλλους επιστήμονες. Αυτή που έχει δοθεί και έχει γίνει σήμερα αποδεκτή για το συγκεκριμένο χώρο είναι ότι το φυσικό παλιρροιακό κύμα στο Αιγαίο φθάνοντας στην Εύβοια ανατολικά, ένα μέρος του εισέρχεται στο Βόρειο Ευβοϊκό (από Β. της Εύβοιας) και ένα άλλο στο Νότιο Ευβοϊκό (από Ν. της Εύβοιας). Λόγω του διαφορετικού μήκους της διαδρομής, το μεν φυσικό παλιρροιακό κύμα που έρχεται από το νότο φθάνει στο δίαυλο του Ευρίπου σε 1 ώρα και 15 λεπτά νωρίτερα του ερχόμενου από βορρά.

Εξ αυτού, φυσικό είναι οι νότιοι εισερχόμενοι υδάτινοι όγκοι να ανεβάζουν εκεί τη στάθμη κατά 30-40 εκατοστά και να δημιουργείται θαλάσσιο ρεύμα από νότια προς βόρεια. Μετά 6 ώρες, καθώς η άμπωτη διαδέχεται την πλημμυρίδα, αντιστρέφονται οι συνθήκες και δημιουργείται αντίθετο ρεύμα, αφού στο βόρειο μέρος έχουν συσσωρευτεί μεγαλύτεροι υδάτινοι όγκοι. Οταν λοιπόν συμβαίνουν συζυγίες, οπότε η ένταση της παλίρροιας είναι μεγάλη, το ρεύμα του Ευρίπου παρουσιάζεται κανονικό. Η διαμόρφωση των ακτών, οι υφιστάμενες καιρικές συνθήκες και άλλα βαρομετρικά αίτια συντελούν ώστε το ρεύμα να παρουσιάζεται ακανόνιστο.

Ο πορθμός

Ο πορθμός, ή κατά τους αρχαίους Eλληνες η «έσω Ευβοίς θάλασσα», και συγκεκριμένα ο δίαυλος του Ευρίπου έχει πλάτος 39 μ., μήκος 40 μ. και βάθος περίπου 8,5 μ. και συνδέει το Βόρειο Ευβοϊκό με τον Νότιο Ευβοϊκό, μεταξύ Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας. 

Οι εργασίες διάνοιξής του διήρκησαν πέντε χρόνια, τα δε εγκαίνια της  χειροκίνητα περιστρεφόμενης γέφυρας έγιναν στις 17 Απριλίου του 1896. Η συρταρωτή γέφυρα έχει μήκος 42 μέτρα και πλάτος 11 μέτρα. Το 1963 και ύστερα από δυόμιση χρόνια εργασιών αντικαταστάθηκε από την ηλεκτροκίνητη γέφυρα που λειτουργεί σήμερα.

Αναμφίβολα, η παλιά γέφυρα, παρά την ύπαρξη της νέας καλωδιωτής, εξακολουθεί να διατηρεί την αίγλη της, καθώς είναι το σήμα κατατεθέν της Χαλκίδας, και κομβικό σημείο που οδηγεί στην καρδιά της κοινωνικής της ζωής.

Νέα γέφυρα

Από το 1993 ενώνει το νησί της Εύβοιας με την υπόλοιπη Ελλάδα, είναι κρεμαστή-καλωδιωτή, μήκους 694,5 μ. από τα οποία τα 215 αιωρούνται σε ύψος 35,5 μέτρων.

Οι πυλώνες της νέας γέφυρας φτάνουν σε ύψος 90 μ. και το οδόστρωμά της στηρίζεται σε 144 συρματόσχοινα. Η κατασκευή του έργου της νέας γέφυρας ξεκίνησε το Μάιο του 1985 και ολοκληρώθηκε το 1993. Τα εγκαίνιά της τελέστηκαν στις 9 Ιουλίου 1993.

Αποτελεί τμήμα της οδικής παράκαμψης της Χαλκίδας και ενώνει τη βοιωτική ακτή κοντά στο εργοστάσιο τσιμέντων με την ευβοϊκή στο λόφο Μπαταριά, μέσω του Αυτοκινητοδρόμου Σχηματαρίου-Χαλκίδας.

Ειδικά τις βραδινές ώρες που φωτίζεται η Υψηλή Γέφυρα Ευρίπου - η Νέα Γέφυρα Χαλκίδας- είναι πραγματικά εντυπωσιακή.

*ΝΗΣΟΣ ΕΥΒΟΙΑ ΡΕΓΚΑΤΑ 2019, ονομάζεται ο ιστιοπλοϊκός αγώνας, πρώτη πανελλήνια οργάνωση, που διοργανώνεται με αφορμή το άρθρο του National Geographic που περιλαμβάνει την Εύβοια στους 10 καλύτερους ιστιοπλοϊκούς προορισμούς στον κόσμο. Ο αγώνας ξεκίνησε χθες, Κυριακή 4 Αυγούστου, από την Χαλκίδα, με πρώτο προορισμό το λιμάνι της Λίμνης (22 ν.μ.). Σήμερα, Δευτέρα 5/8 θα έχει ελεύθερη πλεύση προς το λιμάνι Ωρεών, inshore ιστιοδρομία στη θαλάσσια περιοχή των Ωρεών (6/8), την Πέμπτη 8/8 η 3^η ιστιοδρομία προς το λιμάνι Ψαροπούλι (20 ν.μ.), 4^η ιστιοδρομία Ψαροπούλι – Κύμη (50 ν.μ.) την Παρασκευή 9/8 και το Σάββατο 10/8 απονομή επάθλων και τελετή λήξης της Ρεγκάτα (www.eviaregatta.gr).

Info

-Πώς θα πάτε: Η οδική πρόσβαση για Χαλκίδα γίνεται μέσω της ΠΑΘΕ στον κόμβο Σχηματαρίου, από την οποία εισέρχεστε στο νέο κλειστό αυτοκινητόδρομο Σχηματάρι – Χαλκίδα που εξασφαλίζει την ασφαλή, γρήγορη και άνετη πρόσβαση στην πόλη της Χαλκίδας. Από Αθήνα θα διανύσετε 78 χλμ., ταξίδι 1 ώρας. Επίσης, υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση, από το Σταθμό Λαρίσης, περίπου ανά μία ώρα, και η διαδρομή διαρκεί 1 ώρα και 20 λεπτά (www.trainose.gr). Από Θεσσαλονίκη θα διανύσετε 454 χλμ.

-Πού θα μείνετε: Ξενοδοχεία μέσα στην πόλη και λίγο έξω από αυτήν, ενοικιαζόμενα και στούντιο προσφέρουν ευχάριστη και άνετη διαμονή.

Tips

-Αρχαιολογικό Μουσείο: Βρίσκεται επί της οδού Βενιζέλου και φιλοξενεί ευρήματα από διάφορες χρονολογικές περιόδους της αρχαιότητας. Στον προαύλιο χώρο του κτιρίου εκτίθενται ταφικά μνημεία, επιγραφές καθώς και χαρακτηριστικά έργα πλαστικής. Μεταξύ των εκθεμάτων ιδιαίτερης ιστορικής σημασίας είναι δύο χρυσά στεφάνια των ελληνιστικών χρόνων, η νομισματική συλλογή του μουσείου κ.ά. (σ.σ. τα δύο κεφάλια Κούρου και Κόρης (6ου αι. π.X.) θα εκτεθούν στο νέο αρχαιολογικό μουσείο «Αρέθουσα»). Ωρες λειτουργίας καθημερινά 08.30 – 16.00, εκτός Τρίτης (τηλ. 22210 25131).

-Αρχαιολογικό μουσείο «Αρέθουσα»: Στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου, στο βιομηχανικό κτίριο Αρέθουσα, το οποίο κτίστηκε το 1882, ανήκε στους αδελφούς Ζάχου από την Κάρυστο, και λειτούργησε κυρίως ως οινοπνευματοποιείο - ποτοποιείο, αλλά και ως παγοποιείο, στεγάζεται το αρχαιολογικό μουσείο «Αρέθουσα». Προς το παρόν, λειτουργεί μία αίθουσα με εκθέματα, μωσαϊκά ενώ υπάρχει και αφιέρωμα για την ιστορία του κτιρίου. Ανοιχτά Κυριακή, 08.00 – 15.00, με ελεύθερη είσοδο.

-Παραλίες: Βραβευμένες με «Γαλάζια Σημαία» οι παραλίες Αστέρια στην καρδιά της πόλης – η πιο ιστορική παραλία της Χαλκίδας με καφέ και εστιατόριο, Αλυκές Δροσιάς (ή Ιππόκαμπος) οργανωμένη με άμμο, ρηχά νερά και beach bars, και το δημοφιλές Λευκαντί. Αλλες παραλίες, Κουρέντι οργανωμένη μέσα στην πόλη, προτιμάται από τους ντόπιους, Αγιος Μηνάς με ταβέρνες, Παπαθανασίου, Λιανή Αμμος με το χαρακτηριστικό φαινόμενο της παλίρροιας κ.ά.

-Πολιτιστικές βραδιές: Την Τετάρτη 7/8 «Η Ωραία Κοιμωμένη» σε σκηνοθεσία Γιούλης Ηλιοπούλου, ενώ τη Δευτέρα 12/8 «Οι Γαμπροί της Ευτυχίας» στις 21.30, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μπέζου κτλ.

-Κινητή γέφυρα του Ευρίπου: Σ’ ότι αφορά τις ώρες λειτουργίας της κινητής γέφυρας του Ευρίπου ποικίλουν λόγω ύπαρξης ακατάστατων ρευμάτων. Κάθε μέρα υπάρχει η πρόβλεψη για την πιθανή ώρα ανοίγματος της συρταρωτής γέφυρας για να περάσουν ιστιοφόρα, γιοτ, φορτηγά πλοία που το ύψος τους είναι απαγορευτικό για να περάσουν κάτω από την κλειστή γέφυρα. (www.olne.gr, τηλ. 22210 22275).