Παγκόσμια Ημέρα Φάρων: Αγρυπνοι φρουροί στα βάθη των αιώνων

Για τη συμβολή των φάρων στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, στην αξιοποίηση του φαρικού δικτύου ως πολιτιστική κληρονομιά καθώς και την συνεισφορά των φαροφυλάκων στη λειτουργία του εν λόγω δικτύου θα έχετε τη δυνατότητα να ενημερωθείτε, όλοι όσοι επισκεφτείτε, σήμερα, Κυριακή 18 Αυγούστου, έναν – ή και περισσότερους εάν προλαβαίνετε- φάρο, από τις 10 το πρωί έως τις 8 το βράδυ.

Οι πρώτες αναφορές κατασκευής και λειτουργίας πυρσών στην ελληνική αρχαιότητα, ανήκουν στα Ομηρικά έπη, όπου αναφέρεται ότι σε κορυφές πύργων, λόφων ή τοπικών γήινων εξάρσεων, άναβαν εύφλεκτες ύλες προς διευκόλυνση της ναυσιπλοΐας, δηλαδή δημιουργούσαν «πρωτογενείς» φάρους.

Επισκέψιμοι φάροι

Οι φάροι που έχετε τη δυνατότητα να επισκεφτείτε σήμερα, από τις 10.00 π.μ. έως τις 20.00, είναι οι ακόλουθοι: Αγ. Νικόλαο – Κέα, Ακρωτήρι – Θήρα, Αρκίτσα – Φθιώτιδα, Μουδάρι – Κύθηρα, Βρυσάκι – Λαύριο, Φισκάρδο – Κεφαλονιά, Γουρούνι – Σκόπελος, Δρέπανο – Αχαΐας, Δρέπανο – Χανίων, Κασσάνδρα – Χαλκιδικής, Κατάκολο – Ηλείας, Σκινάρι – Ζάκυνθος, Κρανάη – Γύθειο, Μεγάλο Eμβολο – Θεσσαλονίκης, Μελαγκάβι – Λουτρακίου, Πλάκα – Λήμνος, Κόρακα – Πάρου, Κοκκινόπουλο – Ψαρά, Αλεξανδρούπολη – Αλεξανδρούπολης, Ταίναρο – Λακωνίας, Κόπραινα – Aρτας, Κακή Κεφαλή – Χαλκίδας, Μονεμβασιά – Λακωνίας,  Λάκκα – Παξών, Βασιλίνα –Ευβοίας, Πάππα–Ικαρία, Σπαθί–Σερίφου και Δουκάτο – Λευκάδας.

Από το Λαύριο στην…Κέα

Σε απόσταση 7 χλμ. περίπου από το Λαύριο, σε ασφαλτόδρομο, βρίσκεται ο φάρος Βρυσάκι στο Λαύριο. Ο τελευταίος οικισμός  που θα συναντήσετε πριν το φάρο, είναι το Σύρι που απέχει 800 μ., και είναι χωματόδρομος σε καλή κατάσταση. Ο εν λόγω φάρος πρωτολειτούργησε το 1892 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο, με χαρακτηριστικό σκαρδαμύσσων λευκό με έναν τομέα πράσινο και φωτοβολία 14 ν.μ. για το λευκό και 8 ν.μ. για το πράσινο. Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο φάρος παρέμεινε σβηστός. Το 1943, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το 1983 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε, αντικαταστάθηκαν τα φωτιστικά μηχανήματα και λειτούργησε με πηγή ενέργειας το ηλεκτρικό ρεύμα. Να σημειώσουμε, ότι η κοντινότερη παραλία που είναι κατάλληλη και για παιδιά είναι  η Αγ. Μαρίνα (4 χλμ.).

Και αφού επισκεφτήκατε τον φάρο στο Λαύριο, ώρα να κατευθυνθείτε στο λιμάνι, να επιβιβαστείτε στο πλοίο και να περάσετε στην Κέα – τη Τζιά-, η οποία απέχει μόλις 16 ν.μ., δηλαδή ταξίδι μίας ώρας.

Στην Κέα επισκέψιμος φάρος είναι του Αγίου Νικολάου, ο οποίος απέχει 3,5 χλμ. από το λιμάνι, την Κορησσία, με τα τελευταία 100 μ. να είναι χωματόδρομος και στη συνέχεια σε βατό μονοπάτι 500 μ. έως το φάρο.

Πρωτολειτούργησε το 1860 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο, με χαρακτηριστικό σταθερό ερυθρό και φωτοβολία 10 ν.μ.. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο φάρος παρέμεινε σβηστός και στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε το 1945 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το  1986 αντικαταστάθηκαν τα μηχανήματα πετρελαίου, ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε και λειτούργησε ως επιτηρούμενος ηλεκτρικός. Να σημειώσουμε, ότι υπάρχουν παραλίες με άμμο, σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από το φάρο’ είναι ο Οτζιάς – η μεγαλύτερη σε μήκος παραλία του νησιού-, η Λαδού που φτάνετε από μονοπάτι από Οτζιά, η Κορησσία στο λιμάνι κτλ.

Δρέπανο Αχαΐας και Χανίων

Δυο φάροι με την ίδια ονομασία, το Δρέπανο στην Αχαΐα, στην Πάτρα, και το Δρέπανο στα Χανιά. Για τον φάρο Δρέπανο Αχαΐας, υπάρχει  ασφαλτωμένος δρόμος 1,5 χλμ. περίπου από το χωριό Δρέπανο, με τα τελευταία 200 μ. να είναι χωματόδρομος σε μέτρια κατάσταση. Ο εν λόγω φάρος υπάγεται στην κατηγορία περί προστασίας Αρχαιοτήτων (Νεώτερα Μνημεία), πρωτολειτούργησε το 1880 ενώ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός. Το 1945, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου επαναλειτούργησε με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το 1979 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε και λειτουργεί ως επιτηρούμενος. Να πούμε ότι η παραλία δίπλα στον φάρο είναι με άμμο και είναι κατάλληλη για παιδιά. 

Σ’ ότι αφορά το Δρέπανο στα Χανιά, ανατολικά της πόλης, το κοντινότερο χωριό είναι το Κόκκινο Χωριό το οποίο απέχει 3 χλμ. Υπάρχει  ασφαλτωμένος δρόμος μέχρι το σημείο που θα παρκάρετε και στη συνέχεια μονοπάτι και σκαλοπάτια μήκους 50 μέτρων που οδηγούν στον φάρο. Πρωτολειτούργησε το 1864, όταν η περιοχή ήταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εντάχθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο το 1913 ενώ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι εισβολείς αφαίρεσαν τα φωτιστικά μηχανήματα και παρέμεινε σβηστός μέχρι το 1945, όπου στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε με νέα φωτιστικά μηχανήματα πετρελαίου. Το 1979 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε. Να σημειώσουμε ότι η πλησιέστερη παραλία κατάλληλη για μπάνιο απέχει περίπου 7 χλμ. 

Σε Χαλκιδική και Θεσσαλονίκη

Ο ένας φάρος βρίσκεται στο Ποσείδι της Κασσάνδρας, στη Χαλκιδική, και ο άλλος στο Μεγάλο Eμβολο, στο Αγγελοχώρι, περίπου 30 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, στο δρόμο για τη Νέα Μηχανιώνα.

Αυτός ο φάρος στο Μεγάλο Εμβολο, βρίσκεται εντός του χώρου των φρουρίων του «Μεγάλου Καραμπουρνού», τα οποία έχουν χαρακτηριστεί  ως Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία, και για να φτάσετε υπάρχει  ασφαλτωμένος δρόμος 1,5 χλμ. από το Αγγελοχώρι  με τα τελευταία 300 μ. να είναι χωματόδρομος. Πρωτολειτούργησε το 1864, όταν η περιοχή ήταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εντάχθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο στις 11 Μαρτίου του 1915 ενώ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός μέχρι το 1944 όπου, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, τοποθετήθηκε αυτόματος πυρσός ασετιλίνης. Το 1948 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες επισκευής και προσθήκης νέων δωματίων του φάρου, τοποθετήθηκαν νέα φωτιστικά μηχανήματα και λειτούργησε ως αυτόματος με πηγή ενέργειας την ασετιλίνη. Το 1963 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε. Επίσης, ο φάρος εκτός από τη φωτιστική πηγή διαθέτει και ειδικό σύστημα ηχητικών σημάτων το οποίο τίθεται σε λειτουργία όταν επικρατεί ομίχλη στη περιοχή. Ο φάρος βρίσκεται σε ύψωμα και η παραλία κοντά του δεν ενδείκνυται για κολύμπι. Κοντινές παραλίες είναι στη Νέα Μηχανιώνα, στην Επανομή, στην Αγία Τριάδα, στην Περαία.

Και για εσάς, που απολαμβάνετε τις διακοπές σας στην Χαλκιδική, για τον φάρο της Κασσάνδρας υπάρχει  ασφαλτωμένος δρόμος μέχρι την είσοδό του με τα τελευταία 200 μ. να είναι χωματόδρομος. Ο κοντινότερος οικισμός είναι το Ποσείδι (1 χλμ.) και χωριό η Καλάνδρα (3 χλμ.). Πρωτολειτούργησε το 1864, όταν η περιοχή ήταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εντάχθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο το 1913 ενώ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός και στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε το 1944 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το 1975 φάρος ηλεκτροδοτήθηκε.

Οι πλησιέστερες παραλίες, ιδανικές για μικρούς και μεγάλους είναι το Ποσείδι, τα Αιγαιοπελαγίτικα, η Φούρκα κτλ. 

Ιστορικά διατηρητέα μνημεία

Σ’ ότι αφορά την εξέλιξη του Ελληνικού Φαρικού Δικτύου, σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγές, φάροι υπήρξαν πολύ πριν από το 1650 στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου, στο Μυρτώο και στο Κρητικό πέλαγος και συγκεκριμένα στα σημαντικότερα λιμάνια της εποχής, όπως στη Χίο (1420) Μυτιλήνη (1782), Ρόδο (1490) και στη Μεθώνη. Την εποχή της τουρκοκρατίας, δεν υπήρξαν πυρσοί στις Ελληνικές ακτές. Οι περισσότεροι πυρσοί κατασκευάστηκαν μεταξύ του 1822 και του 1910. Ο πρώτος φανός του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, άναψε το 1829 ή το 1830 στο λιμάνι της Αίγινας, όταν ο Καποδίστριας ανακήρυξε την Αίγινα πρωτεύουσα της Ελληνικής Πολιτείας (εκκλησάκι Αγ. Νικολάου Θαλασσινού). Το 1831, λειτούργησαν δύο ακόμα πυρσοί, ο ένας στη αριστερή πλευρά του λιμένα της Κέας και ο άλλος στις Σπέτσες.

Μέχρι το 1917 λειτουργούσαν στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο, 214 πυρσοί και 38 σταθεροί φανοί. Στα χρόνια του μεσοπολέμου το φαρικό δίκτυο επεκτείνεται και το 1934 αριθμεί 331 πυρσούς. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος ήταν πλήρως καταστρεπτικός για το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο. Από τους 388 πυρσούς (206 φάροι και 182 φανοί), απομένουν το 1945 να λειτουργούν μόνο 28, εκ των οποίων 19 ήσαν επιτηρούμενοι φάροι. Μετά την απελευθέρωση αρχίζουν οι εργασίες αποκαταστάσεως του κατεστραμμένου Ελληνικού φαρικού δικτύου.

Το 1947 με την προσάρτηση των Δωδεκανήσων προστίθενται 4 ακόμη φάροι (δύο στη Ρόδο, ένας στην Κανδηλούσα και ένας στην Κάλυμνο). Με την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης του Ελληνικού φαρικού δικτύου, στα τέλη του 1953 αριθμούνται 445 πυρσοί, από τους οποίους οι 94 ήταν επιτηρούμενοι.

Μέχρι σήμερα, το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο περιλαμβάνει περισσότερους από 1300 πυρσούς, από τους οποίους οι 120 είναι λιθόκτιστοι φάροι και από αυτούς οι 34 έχουν χαρακτηρισθεί ως Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Σήμερα όλοι οι φωτιστικοί μηχανισμοί των φάρων και των αυτόματων πυρσών του Ελληνικού Φαρικού Δικτύου λειτουργούν με σύγχρονα φωτοβολταϊκά ή ηλεκτρικά φωτιστικά συστήματα.

*

Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας Αιγύπτου, ήταν ο πλέον φημισμένος φάρος της αρχαιότητας και ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Σ’ ότι αφορά την ονομασία «Φάρος», θεωρείται ότι προέρχεται από το όνομα της νησίδας «Φάρος» πλησίον της Αλεξάνδρειας, εκεί όπου τον 3ο π.Χ. αιώνα κατασκευάστηκε ο ομώνυμος φάρος από τον περιώνυμο αρχιτέκτονα Σώστρατο τον Κνίδιο. Το ύψος του πύργου ήταν 156,9 μέτρα και αποτελούσε το υψηλότερο κτίσμα της αρχαιότητος, ενώ η φωτοβολία του ήταν 30 ναυτικά μίλια. Δυστυχώς, μετά από τους τρεις σεισμούς που έλαβαν χώρα το 796 π.Χ., το 1303 μ.Χ. και το 1323 μ.Χ, καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Από τα ερείπια του φάρου αναγέρθηκε στη θέση του το φρούριο Tabiyat Qayt-bay ή Bourdj- az-Zafar.

Info

-Είδη φάρων: Πυρσοί πετρελαίου λειτούργησαν από το 1830 μέχρι το 1995, ήταν όλοι επιτηρούμενοι και έδιναν σταθερό ή αναλαμπών φώς. Ο μηχανισμός ξεκουρδιζόταν με τη βοήθεια ενός βάρους που κινούνταν κάθετα στο πύργο του φάρου και παράλληλα περιέστρεφε το οπτικό. Ηταν τοποθετημένοι κυρίως σε λιμάνια που έδιναν φωτοβολία σε απόσταση 15-25 νμ. Εχουν όλοι καταργηθεί. Πυρσοί ασετυλίνης λειτουργούσαν από το 1915 μέχρι το 2002, ήταν αυτόματοι αναλάμποτες και οι πλέον αξιόπιστοι. Καταργήθηκαν λόγω υψηλού κόστους συντήρησης και λειτουργίας. Πυρσοί ηλεκτρικοί λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα AC από το δίκτυο της ΔΕΗ. Αξιόπιστοι φάροι με δυνατότητες μεγάλη φωτοβολία και πολύ χαμηλό κόστος συντήρησης λειτουργίας. Πυρσοί ηλιακοί, νέας τεχνολογίας που άρχισε να εφαρμόζεται στο φαρικό δίκτυο από το 1980. Αντικατέστησαν κυρίως τους πυρσούς ασετιλίνης. Το μέγεθος της λυχνίας και η ισχύς των ηλιακών γεννητριών καθώς και η χωρητικότητα των συσσωρευτών καθορίζεται από την επιθυμητή φωτοβολία.

-Πέτρινοι φάροι: Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ιστορία του ελληνικού φαρικού δικτύου αποτελούν οι πέτρινοι παραδοσιακοί φάροι και φανοί. Σήμερα είναι καταγεγραμμένοι 144 πέτρινοι παραδοσιακοί φάροι και φανοί, από τους οποίους οι 58 είναι επανδρωμένοι, ή επιτηρούμενοι από φαροφύλακες.

Tips

-Κρανάη – Γύθειο: Χαρακτηρισμένος ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, ο φάρος Κρανάη βρίσκεται 500 μ. από το λιμάνι του Γυθείου, τα περισσότερα σε χωματόδρομο. Πρωτολειτούργησε το 1859, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός και στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε το 1949. Μέχρι το 2002 λειτουργούσε με ασετιλίνη, οπότε και αυτοματοποιήθηκε με ηλιακή ενέργεια.  Το 2004 ηλεκτροδοτήθηκε και λειτουργεί ως επιτηρούμενος.

-Μελαγκάβι – Λουτράκι: Το κτίριο του φάρου χαρακτηρισμένο ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, και για να το προσεγγίσετε υπάρχει ασφαλτωμένος δρόμος που οδηγεί από το Λουτράκι, αφήνετε το όχημά σας και συνεχίζετε σε βατό μονοπάτι 300 μ. Το κοντινότερο χωριό είναι η Περαχώρα που απέχει 10 χλμ. ενώ σε απόσταση αναπνοής είναι η λίμνη Βουλιαγμένης. Πρωτολειτούργησε το 1897 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο και χαρακτηριστικό μία λευκή αναλαμπή ανά 10 δλ. και φωτοβολία 20 ν.μ.. Το 1947, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε ως επιτηρούμενος με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το 1982 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε, αντικαταστάθηκαν τα μηχανήματα πετρελαίου και λειτούργησε ως επιτηρούμενος ηλεκτρικός.

-Κατάκολο – Ηλεία: Χαρακτηρισμένος ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, ο φάρος Κατάκολο στον Πύργο Ηλείας, έχει πολύ καλή πρόσβαση. Πρωτολειτούργησε το 1865, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου  παρέμεινε σβηστός, το 1946, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε ενώ το 1978 ηλεκτροδοτήθηκε και λειτουργεί ως επιτηρούμενος. Η κοντινότερη παραλία βρίσκεται στο Κατάκολο και είναι βραχώδης ενώ καλές παραλίες έχει στον Αγ.Ανδρέα (5χλμ.), στο Παλούκι (15χλμ.), στη Ζαχάρω (30χλμ.) κτλ.

-Ακρωτήρι – Σαντορίνη: Υπάρχει  ασφαλτωμένος δρόμος από το λιμάνι των Φηρών μέχρι την είσοδο του φάρου (πάρκινγκ). Το κοντινότερο χωριό είναι το Ακρωτήρι (5 χλμ. από φάρο). Πρωτολειτούργησε το 1892 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο, με χαρακτηριστικό μία παρατεινόμενη λευκή αναλαμπή ανά 30 δλ. και φωτοβολία 23 ν.μ.. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβηστός και στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε το 1945 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το  1983 ο φάρος ηλεκτροδοτήθηκε  και λειτούργησε ως επιτηρούμενος ηλεκτρικός μέχρι το 1988 οπότε και έγινε πλήρης αυτοματοποίηση του με νέο σύγχρονο μηχάνημα και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η κοντινότερη παραλία είναι  η Κόκκινη Παραλία ενώ η παραλία Περίσσα-Περίβολο έχει πιο εύκολη πρόσβαση και είναι κατάλληλη και για παιδιά.