Χολομώντας: Η άλλη όψη της Χαλκιδικής

Στο κέντρο της Χαλκιδικής, και βόρεια του νομού, δεσπόζει ο ορεινός όγκος του Χολομώντα, περιοχή κατάφυτη με απίστευτη ομορφιά και υπέροχη θέα προς κάθε κατεύθυνση. Η ψηλότερη κορυφή του φτάνει τα 1.165 μέτρα, το δε βουνό, είναι γνωστό από την αρχαιότητα λόγω της ξυλείας του, η οποία ήταν περιζήτητη από τους ναυπηγούς. Ονομάζεται και Υψίζωνος, δηλαδή ότι το βουνό «ζώνεται» από βλάστηση έως την κορυφή του.

Φημισμένα είναι τα έλατα Χολομώντα που καλλιεργούνται στην περιοχή και διατίθενται από τους ελατοπαραγωγούς την περίοδο των Χριστουγέννων. Το βουνό βρίθει και από μανιτάρια, αρωματικά φυτά και βότανα, ενώ πλούσια είναι και η πανίδα του με πολλά είδη άγριων ζώων και πουλιών.

Στην περιοχή του Χολομώντα υπήρχαν μικροί οικισμοί, σκορπισμένοι σ’ όλο το βουνό, που είχαν δημιουργήσει οι υλοτόμοι και οι κτηνοτρόφοι της περιοχής. Στον Χολομώντα γνωστό είναι το χωριό Ταξιάρχης, όπου η πλατεία του πλαισιώνεται από καφενεία – ταβέρνες. Εκεί και το άγαλμα του Γιάννη Παρλιάρη οπλαρχηγού Μακεδονομάχου, το Ηρώο, το κοινοτικό κατάστημα, το δημοτικό σχολείο, το ιατρείο, ενώ πιο κάτω θα δείτε την εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ, που γιορτάζει στις 8 Νοεμβρίου. Η εκκλησία πυρπολήθηκε το 1821 από την επιδρομή των Τούρκων, η εικόνα δε του αγίου, διεσώθη χάρη στους κατοίκους που πριν εγκαταλείψουν το χωριό φρόντισαν και την έκρυψαν σε μια τοποθεσία. Σήμερα βρίσκεται σε ξυλόγλυπτο εικονοστάσι και πολλοί προσκυνητές την επισκέπτονται για να προσευχηθούν.

Ορεινές διαδρομές

Ποικίλες οι διαδρομές που μπορείτε να ακολουθήσετε στον Χολομώντα, είτε με όχημα είτε πεζοπορώντας.

«Ο Χολομώντας, η Αρναία και οι γύρω οικισμοί διαθέτουν αναρίθμητους δασικούς δρόμους, οι οποίοι συνθέτουν ένα περιπατητικό δίκτυο με πολλά brands και πολλές δυνατότητες μετεξέλιξής τους σε κορυφαίο προορισμό» επισημαίνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Επαγγελματιών Αρναίας Αγγελος Γκαγκάνης. Ο ίδιος αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην περιπατητική διαδρομή από την «Απολυμένη Πέτρα» του Ταξιάρχη μέχρι την Αρναία - «η διαδρομή του ελάτου», όπως ονομάζεται, συνδέοντας τον Χολομώντα με την Αρναία. «Αναδεικνύει τους μανιταρότοπους του βουνού αλλά και την ελατοπαραγωγή του Χολομώντα» λέει ο κ. Γκαγκάνης. Να πούμε ότι η διαδρομή είναι 17 χλμ. και η διάρκεια της κυμαίνεται περίπου στις 4 ώρες.

Πανέμορφη είναι η ορεινή διαδρομή από Ταξιάρχη προς Αρναία (ή αντίστροφα), απόσταση 16 χλμ., σε ασφαλτόδρομο, που όποια εποχή κι αν την διασχίσετε, θα σας καταπλήξει το τοπίο με τις οξιές, τα έλατα, τα πεύκα κτλ.

Παραδοσιακός οικισμός

Χτισμένη στους πρόποδες του Χολομώντα, σε υψόμετρο 600 μ., η Αρναία, χαρακτηρισμένη ως «Ιστορικός τόπος» και «Παραδοσιακός οικισμός», ήδη, από το 1987 από το υπουργείο Πολιτισμού, εκπλήσσει ευχάριστα τον επισκέπτη από την πρώτη στιγμή. Πανέμορφα τα παραδοσιακά σπίτια, τα αρχοντικά με τα χαγιάτια, τα ξύλινα παραθύρια, τις πέτρινες προσόψεις τους με τα πιθάρια μπροστά γεμάτα λουλούδια, με τους τοίχους βαμμένους στις αποχρώσεις του λουλακί, της ώχρας και του κεραμιδί. Μπλεχτείτε ανάμεσα στα στενά πλακόστρωτα σοκάκια, απολαύστε τη βόλτα σας, ξαποστάστε στις μικρές πλατείες.

Πυρήνας του χωριού είναι η κεντρική πλατεία, το «παζάρι» όπως ονομάζεται, εκεί όπου βρίσκονται καφενεία, ταβερνούλες, μαγαζάκια που πουλάνε τοπικά προϊόντα. Είναι οι δημόσιες υπηρεσίες και ένας μεγάλος πλάτανος μέσα από τον οποίο κυλά πόσιμο νερό. Ενα δρομάκι πάνω από την πλατεία, οδηγεί προς το αρχοντικό Γιατράδικο, εκεί όπου στεγάζεται το Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο.

Το  αρχοντικό βρίσκεται στη συνοικία της Γαννούδενας, όπου είναι συγκεντρωμένα τα πιο αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής της Αρναίας. Το Γιατράδικο είναι το πιο παλαιό διατηρημένο σπίτι της Χαλκιδικής, από το 1750-1755, διώροφο, μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής με πύργο και χαγιάτι. Στο ισόγειο του Λαογραφικού εκτίθενται γεωργικά αντικείμενα, φωτογραφίες από τις χρονολογίες 1880-1950, αντικείμενα από τον καθημερινό βίο των κατοίκων όπως επίσης και μελισσοκομικά, οικοδομικά, ζυμωτικά κ.ά. Στον ημιώροφο υπάρχουν εργαλεία επεξεργασίας ξύλου, αντικείμενα καφενείου ενώ στον πάνω όροφο θα δείτε έναν αργαλειό, ρόκες και λανάρια, μια παλιά πυροσβεστική αντλία, τοπικές φορεσιές, είδη για τα ζώα κ.ά. Για επίσκεψη, κατόπιν συνεννόησης με τη δημοτική ενότητα Αρναίας στο τηλ. 23723 50121 ή με το Αριστοτέλειο Πνευματικό Κέντρο στο τηλ. 23770 21121 (σ.σ. Το ίδιο ισχύει και για το μουσείο Υφαντικής).

Στο Χοροστάσι

Επιστρέφοντας στην πλατεία, ο κεντρικός δρόμος οδηγεί προς τη θέση χοροστάσι, περιοχή όπου παλιά ήταν το κέντρο του χωριού. Εκεί βρίσκεται το παλιό σχολειό του χωριού του 1871 -η λεγόμενη «Αστική σχολή Λιαριγκόβης»- που από το 1990 στεγάζει το δημαρχείο (σ.σ. σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, η Αρναία αποτελεί ιστορική έδρα του δήμου Αριστοτέλη, ενώ η έδρα είναι στην Ιερισσό).

Δίπλα είναι η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, η οποία χτίστηκε το 1812, κάηκε κατά την επανάσταση του 1821 και όταν οι κάτοικοι επέστρεψαν στο χωριό βρήκαν μονάχα τους τοίχους όρθιους. Το καμπαναριό της χτίστηκε το 1889 και οι Αρναιώτες όταν απελευθερώθηκαν από τον τούρκικο ζυγό κρέμασαν ένα ιστορικό ρολόι, που οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει από το χωριό Τεπαλήδες, όταν κατέστρεψαν τη Λιαρίγκοβη το 1821.

Η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου είναι η μεγαλύτερη της Χαλκιδικής σε χώρο και ύψος, τρίκλιτη  βασιλική. Είναι κτισμένη πάνω σε σημαντικές αρχαιότητες ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, οι οποίες στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι ορατές. Μια μεγάλη πυρκαγιά, το βράδυ της 5ης Σεπτεμβρίου του 2005 ξέσπασε στο εσωτερικό του ναού και τον κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά. Η αιτία της παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα και άφησε πίσω της άθικτη μόνο την πετρόκτιστη τοιχοποιία.

Η στέγη κατέρρευσε. Οτιδήποτε βρισκόταν εντός του ναού -εικόνες, βιβλία, κειμήλια και αντικείμενα ανεκτίμητης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, το μοναδικής τεχνοτροπίας επαργυρωμένο και επιχρυσωμένο ξύλινο τέμπλο, ο περίτεχνος ξυλόγλυπτος δεσποτικός θρόνος-, μετατράπηκαν σε στάχτες. Αμέσως, το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ξεκίνησε το ηράκλειο έργο της αποκατάστασης. Κατά τη διάρκεια των εργασιών ανακατασκευής και ανακαίνισης, στο εσωτερικό του ναού διαπιστώθηκε η ύπαρξη τριών παλαιότερων κτιρίων ενώ συγχρόνως, ήρθαν στο φως πολυάριθμα ευρήματα από την παλαιοχριστιανική εποχή έως και την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Στις μέρες μας στο ανακαινισμένο δάπεδο του ναού, οι επισκέπτες στέκονται πάνω στα ειδικά διαφανή «πάνελ», όπου μπορούν να δουν τον ειδικά διαμορφωμένο αρχαιολογικό χώρο και τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν κάτω από το ναό.

Απέναντι από το παλιό σχολείο, στο Χοροστάσι βρίσκεται η οικία Αλεξάνδρου η οποία κατασκευάστηκε το 1812 ταυτόχρονα με την ανέγερση του ιερού ναού Αγίου Στεφάνου. Υπήρξε παλιό χάνι και σημείο διανυκτέρευσης των ταξιδιωτών προς το Αγιο Ορος, ωστόσο αποκαταστάθηκε από τους ιδιοκτήτες της και λειτουργεί ως παραδοσιακός ξενώνας. Ακριβώς πλάι, ένα ακόμη πέτρινο διώροφο αρχοντικό του 1896, της οικογένειας Κοκκαλιάρη, αναπαλαιώθηκε διατηρώντας τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, και λειτουργεί τα τελευταία 4 χρόνια, και αυτό ως ξενώνας.

Από το χοροστάσι ο δρόμος αριστερά οδηγεί προς την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και την κάτω γειτονιά της Αρναίας ενώ δεξιά προς το Νεοχώρι, το Παλαιοχώρι, τη Βαρβάρα, τα Στάγειρα, τα Πυργαδίκια, την Ουρανούπολη, το Αγιο Ορος.

Ιστορία Αρναίας

Η Αρναία επί τουρκοκρατίας ονομαζόταν Λιαρίγκοβη. Αρνη, Αρναι και Αυγαία ήταν οι αρχαίες ονομασίες της, ενώ η σημερινή της προέκυψε το 1928 από τα τρία πρώτα γράμματα του ονόματος Αρνη και τα τρία τελευταία του Αυγαία. Το 1821 ήταν ένα από τα 42 συνολικά χωριά που κάηκαν ολοσχερώς από τον Μπαϊράμ πασά. Υπήρξε κεφαλοχώρι και ένα από τα 12 Μαντεμοχώρια της περιοχής, όπου συγκέντρωνε πολλούς εμπόρους και επαγγελματίες.

Η Αρναία απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 2 Νοεμβρίου του 1912. Το 1932 ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Βόρειας Χαλκιδικής με πληθυσμό 3000 κατοίκων, οι οποίοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία, την υλοτομία, την κατασκευή παπουτσιών - μάλιστα υπήρχαν 50 περίπου συντεχνίες πρωτομαστόρων και καλφάδων-, την υφαντική τέχνη και τα μεταλλεία.  Σήμερα ο πληθυσμός της ανέρχεται περίπου σε 2.500 κατοίκους.  

*

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ, περιμετρική διαδρομή της Αρναίας, που περιλαμβάνει δύο καταπληκτικές θέσεις θέας. Από την πρώτη βλέπετε τη λίμνη Βόλβη και την οροσειρά των Κερδυλλίων, και από τη δεύτερη (λίγα μέτρα πριν τη μονή) απολαμβάνετε τις τρεις χερσονήσου της Χαλκιδικής. Επίσης, είναι και η περιπατητική διαδρομή του «Αλέξη Ζορμπά» που συνδέει την Αρναία με το Παλαιοχώρι. Το μονοπάτι συντηρήθηκε και σηματοδοτήθηκε το 2017.

Info

-Πώς θα πάτε: Από Αθήνα φτάνετε Θεσσαλονίκη (500 χλμ.) και συνεχίζετε ακολουθώντας το δρόμο για Πολύγυρο. Στο ύψος του Αγίου Προδρόμου (50 χλμ. από Θεσσαλονίκη) στρίβετε αριστερά, διασχίζετε το χωριό το οποίο φημίζεται για τα σουβλάκια του, και συνεχίζετε για Αρναία, διανύοντας συνολικά 75 χλμ. από Θεσσαλονίκη ή 575 χλμ. από Αθήνα. Για Ταξιάρχη ακολουθείτε τη διαδρομή για Πολύγυρο, στρίβετε στο ύψος του Παλαιόκαστρου (55 χλμ. από Θεσσαλονίκη) και συνεχίζετε στον ορεινό δρόμο για άλλα 17 χλμ.

-Πού θα μείνετε: Παραδοσιακούς ξενώνες θα βρείτε στην Αρναία, στο κέντρο του χωριού και λίγο πιο έξω απ’ αυτό. Επίσης, στη Μεγάλη Παναγιά, στον Ταξιάρχη, στον ορεινό όγκο του Χολομώντα μέσα στο ελατόδασος, στη Βαρβάρα, στο δρόμο για Βαρβάρα κτλ.

Tips

-Αλσος Αγίας Παρασκευής: Πανέμορφο δασύλλιο ανάμεσα σε πανύψηλες βελανιδιές με το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής χτισμένο το 1907-1908. Στη θέση αυτή πριν την ανέγερση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε ένας ξύλινος ναΐσκος. Εορτάζεται στις 26 Ιουλίου όπου γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Το άλσος βρίσκεται στην είσοδο/έξοδο της Αρναίας, 800 μ. βόρεια του χωριού, και εκεί λειτουργεί εστιατόριο.

-Μουσείο Υφαντικής:  Στεγάζεται σε πέτρινο διώροφο κτίριο, χρονολογείται στο 1870, και μια εσωτερική σκάλα συνδέει το ισόγειο με τον όροφο. Αποτελούσε ιδιωτική κατοικία και είναι γνωστό ως οικία Γιαννούδενας. Τα υφαντά και τα αντικείμενα που εκτίθενται προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη συλλογή της υφάντρας και εμπόρισσας της Αρναίας Χαρίκλειας Δημητρακούδη (1913 – 2003).

-Ξωκλήσι Προφήτη Ηλία: Απέχει δυόμισι χιλιόμετρα από το κέντρο της Αρναίας, βρίσκεται σε λόφο και έχει πανοραμική θέα το χωριό. Θεωρείται η ακρόπολη των αρχαίων Αρνών που αναφέρει ο Θουκυδίδης στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Στον Προφήτη Ηλία, την τρίτη μέρα του Πάσχα αναβιώνει το έθιμο με έφιππους άντρες όπου κατεβαίνουν από εκεί προς την Αγία Παρασκευή και διοργανώνουν αγώνες.

-Μοναστήρι του Αγίου Κοσμά: Ο Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός λατρεύεται και τιμάται στην Αρναία λόγω ότι πέρασε από εκεί διερχόμενος από το Αγιο Ορος. Επί τουρκοκρατίας ενίσχυσε την πίστη, την παιδεία και το εθνικό φρόνημα των σκλαβωμένων. Ενας αρχιμανδρίτης, ο πατήρ Χρυσόστομος, είχε ως τάμα να φτιάξει το μοναστήρι του Αγίου Κοσμά, και έτσι το όνειρο του έγινε πραγματικότητα στις 22 Αυγούστου 1999, όταν θεμελιώθηκε το μοναστήρι στη θέση Γκόμπελος.

-Οινοποιεία: Δυο οινοποιεία υπάρχουν στην περιοχή, το «Κτήμα Κλαούντια Παπαγιάννη» στην Αρναία (τηλ. 23720 23120) και η νέα άφιξη στη Μεγάλη Παναγιά, το «Akrathos Winery». Στη Μεγάλη Παναγιά υπάρχουν και τρία καζάνια για την απόσταξη τσίπουρου. Καζάνι θα βρείτε και στο Γομάτι.

-Τοπικά προϊόντα/γεύσεις: Μέλι, μελισσοκερί, βασιλικός πολτός, τσίπουρο από μέλι - η ονομαστή μουντοβίνα-, γαλακτοκομικά (ντόπια φέτα, γιαούρτι κτλ.) από παραγωγούς της περιοχής, λάδι, ελιές, κρασί, γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, λουκουμάδες, μανιτάρια, ντόπια κρέατα, βότανα, πασπαλόπιτα (κολοκυθόπιτα), κατσικάκι γεμιστό, αγριογούρουνο, μανιταρόπιτα κ.ά.