Θεσσαλονίκη: Ιστορία, πολιτισµός, αρχοντιά και µια παραλία… κόσµηµα

Αφού με έσπειρε µια µοίρα αυτοκρατόρισσα, µήτρα µε γέννησε αρχαία Μακεδόνισσα, µ’ άδεια φαρέτρα πολεµάω το χειµώνα, από το κάστρο στην καρδιά του Πλαταµώνα». Κάπως έτσι ξεκινούν οι στίχοι του Αλέξη Αλεξόπουλου που τραγούδησε ο αείµνηστος ∆ηµήτρης Μητροπάνος για τη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη µεγαλύτερη πόλη της χώρας µας.

Τη Θεσσαλονίκη, η οποία ιδρύθηκε το 316/315 π.Χ. από τον Κάσσανδρο και πήρε το όνοµά της προς τιµήν της συζύγου του, ετεροθαλούς αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου και θυγατέρας του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β’. Τη Θεσσαλονίκη µε τα 15 ιστορικά µνηµεία που συγκαταλέγονται στον Κατάλογο Παγκόσµιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς της UNESCO. Μια πόλη µε ακαδηµαϊκή κοινότητα, πανεπιστήµια και χιλιάδες φοιτητές, µια πόλη µε ιστορία 2.300 χρόνων, µε πλούτο, εξαιρετική γαστρονοµία και παραδόσεις, µια πόλη πολυπολιτισµική. Από την πλατεία Αριστοτέλους στην καρδιά της πόλης, η οποία δηµιουργήθηκε µετά τη µεγάλη πυρκαγιά του 1917 και σχεδιάστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα-πολεοδόµο Ερνέστ Εµπράρ, µέχρι τη Ρωµαϊκή Αγορά (πάνω από την Εγνατία Οδό), όπου υπήρχε µια συστοιχία κιόνων που αποτελούνταν από οκτώ ειδώλια, γνωστά στους Θεσσαλονικείς ως οι «Μαγεµένες» (Las Incantadas στα ισπανοεβραϊκά).

Από τις ιστορικές αγορές τροφίµων -τη Μοδιάνο που χτίστηκε από τον µηχανικό Ελί Μοδιάνο το 1922, και τη Βλάλη (Καπάνι)- µέχρι τα Λουλουδάδικα, το Μπιτ Μπαζάρ µε τα παλαιοπωλεία και τα µεζεδοπωλεία, το Μπεζεστένι, την Αθωνος µε τα λιθόστρωτα δροµάκια, τα µαγαζιά µε τα ψάθινα αντικείµενα και τα ξύλινα µικροέπιπλα, τα καφέ, τα εστιατόρια και τη σκεπαστή µε τα οπωροκηπευτικά, τα βότανα, τα είδη οικιακής χρήσης κ.λπ. Και από την Αψίδα του Γαλερίου (Καµάρα) µέχρι το Τσινάρι στην Ανω Πόλη και άλλα πολλά.

Στον Πύργο τον Λευκό

Σήµα κατατεθέν ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης, ένας οχυρωµατικός πύργος του 15ου αιώνα, ο οποίος χρησιµοποιήθηκε ως κατάλυµα φρουράς Γενίτσαρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Το ύψος του φτάνει τα 34 µ., η περίµετρος τα 70 µ., ενώ διαθέτει και έξι ορόφους – στον τελευταίο όροφο υπάρχει δώµα µε πανοραµική θέα. Στην αρχή ονοµαζόταν Πύργος του Λέοντος, όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή της περιόδου 1535-1536, από τον 17ο αιώνα και µετά ονοµαζόταν ανεπίσηµα Φρούριο της Καλαµαριάς, Πύργος των Γενίτσαρων, Πύργος του Αίµατος (1826). Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσµός συνεχίζει να τον αναφέρει Πύργο του Αίµατος, ενώ ο εβραϊκός υιοθετεί το Toree Blanca, ονοµασία που υιοθετούν και οι Τούρκοι ως Beyaz Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος. Ωρες λειτουργίας καθηµερινά 08.00 – 20.00 (τηλ.: 2310 267832).

Άνω Πόλη (Κάστρα)

Στην Ανω Πόλη -περιοχή που γλίτωσε από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917 που κατέστρεψε ολοσχερώς τη Θεσσαλονίκη- µε τα στενά σοκάκια, τις µονοκατοικίες και τα σπίτια µε ή χωρίς χαγιάτια, µε την πόλη απλωµένη στα πόδια σας, µε τον Πύργο Τριγωνίου και τη µοναδική θέα στον Θερµαϊκό Κόλπο και στον επιβλητικό Ολυµπο, νιώθετε ότι ο χρόνος έχει σταµατήσει σε άλλη εποχή. Στην Ανω Πόλη (Κάστρα) βρίσκεται, µεταξύ άλλων, και η Μονή Βλατάδων, η οποία ανήκει στο Οικουµενικό Πατριαρχείο και σύµφωνα µε την τοπική παράδοση είναι κτισµένη στον τόπο όπου κήρυττε ή διέµενε ο Απόστολος Παύλος κατά τη διαµονή του στην πόλη.

Πιο ψηλά, το Φρούριο του Επταπυργίου, γνωστό και ως Γεντί Κουλέ, στο βορειοανατολικό άκρο των τειχών της Θεσσαλονίκης, εντός της Ακρόπολης, αποτελείται από το βυζαντινό φρούριο και από τα νεότερα κτίσµατα των φυλακών, που έχουν κτιστεί εντός και εκτός του φρουρίου. Γύρω στο 1890 το µνηµείο χρησιµοποιήθηκε ως φυλακές, οι οποίες µεταφέρθηκαν το 1989, και το Επταπύργιο αποδόθηκε στην αρµοδιότητα του υπουργείου Πολιτισµού. Τα δε οχυρωµατικά τείχη, µε τη συνολική περίµετρό τους να φτάνει τα 8 χλµ., κατασκευάστηκαν από τον Θεοδόσιο το Μεγάλο τον 4ο αιώνα και επισκευάστηκαν πολλές φορές για να αντέξουν στις βαρβαρικές επιδροµές.

Φραπές, μεζέδες και... διασκέδαση

Αλήθεια, το γνωρίζατε ότι η Θεσσαλονίκη δεν αποκαλείται τυχαία φραπεδούπολη; Για την ιστορία, η εφεύρεση του φραπέ έγινε τυχαία, στη Θεσσαλονίκη, το 1957, κατά τη διάρκεια της ∆ιεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης, από τον ∆ηµήτρη Βακόνδιο. Τότε χρησιµοποίησε τον στιγµιαίο καφέ, αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό, σκέφτηκε να χρησιµοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του µε κρύο νερό. Εβαλε λοιπόν καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και κάπως έτσι δηµιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας.

Τι να πούµε και για τη γαστρονοµία της Θεσσαλονίκης. Είναι ένας παράδεισος γεύσεων που κατακλύζεται από µεζεδοπωλεία, ουζερί, ταβέρνες και εστιατόρια, µπουγατσατζίδικα, γυράδικα, πατσατζίδικα αλλά και gastro bar, µπιραρίες, bar restaurants και ταχυφαγεία. ∆εν είναι τυχαίο το γεγονός ότι εµβληµατικοί παγκόσµιοι τίτλοι Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης κατατάσσουν τη Θεσσαλονίκη στις top λίστες προορισµών για φαγητό!

Η γαστρονοµία της Θεσσαλονίκης αποτελείται από γεύσεις που εµπλουτίστηκαν από τους πολιτισµούς της και τις συνταγές που έφεραν µαζί τους οι Ελληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Οι παραδοσιακές κλασικές γεύσεις στα εστιατόρια της πόλης συνυπάρχουν µε τις µεσογειακές, τις ευρωπαϊκές, τις ανατολίτικες, τις αραβικές, τις συριακές γεύσεις, τις αρµένικες.

Οσο για τη διασκέδαση της πόλης, αυτή κρατά… 24 ώρες το 24ωρο, από το πρωί µέχρι το βράδυ! Μα θα είναι µε τον καφέ, τον µεζέ και το ουζάκι, τα σουτζουκάκια Θεσσαλονίκης και τη ρετσίνα, το απογευµατινό απεριτίφ, το ποτό, το κρασί, τα µπαράκια, τα κλαµπ, τα µπουζούκια, τον πατσά µετά το ξενύχτι. Αυτόν τον πατσά φτιαγµένο µε ποδαράκι, κοιλιά, στοµάχι, παχύ έντερο, πάγκρεας (τόπι), όλα από µοσχάρι, σερβιρισµένο ψιλοκοµµένο ή χοντροκοµµένο, µε ή χωρίς µπούκοβο, που αναµφίβολα έχει τη δική του ιστορία για τη γαστρονοµία της Θεσσαλονίκης εδώ και περίπου 60 και πλέον χρόνια.

Tips

Ιερός Ναός Αγίου Δηµητρίου

Αφιερωµένος στον προστάτη και πολιούχο της Θεσσαλονίκης, ο ναός του Αγίου Δηµητρίου, πεντάκλιτη βασιλική, ένα από τα σηµαντικότερα βυζαντινά µνηµεία της πόλης, κτίστηκε από τον επίσκοπο Ιωάννη τον 7ο αιώνα στα ερείπια παλαιότερου ναού. Στην κρύπτη βρίσκεται ο χώρος µαρτυρίου του αγίου, ενώ υπάρχουν κατακόµβες κάτω από το έδαφος.

Εορτάζει στις 26 Οκτωβρίου -όπως και όλη η πόλη- µε λαµπρές εκδηλώσεις, παράλληλα και µε την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον τουρκικό ζυγό, στις 26 Οκτωβρίου του 1912 (τηλ.: 2310 270008).

Μουσεία: Αρχαιολογικό µε εκθέµατα που χρονολογούνται από την προϊστορική εποχή µέχρι το τέλος της αρχαιότητας (τηλ.: 2313 310201), Βυζαντινού Πολιτισµού (τηλ.: 2313 306400). Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μονή Λαζαριστών (τηλ.: 2310 589140), Κινηµατογράφου στο Λιµάνι (τηλ.: 2310 508398), Φωτογραφίας στο Λιµάνι, Εβραϊκό (τηλ.: 2310 257696), Πολεµικό (τηλ.: 2310 249803), Ολυµπιακό (τηλ.: 2310 968531), Μακεδονικού Αγώνα (τηλ.: 2310 229778), Κέντρο ∆ιάδοσης Επιστηµών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ (τηλ.: 2310 483000), Τελλόγλειο Ιδρυµα Τεχνών ΑΠΘ (τηλ.: 2310 991610), Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας - Θράκης (τηλ.: 2310 830591), Οικία Κεµάλ Ατατούρκ (τηλ.: 2310 248452) κ.ά.

Εκκλησίες: Αγ. Γρηγορίου του Παλαµά, η µητρόπολη της Θεσσαλονίκης. Ναός Του Θεού Σοφίας, από τις παλαιότερες εκκλησίες της πόλης, η Αγία Σοφία, στην οµώνυµη πλατεία. Παναγίας της Αχειροποιήτου, η παλαιότερη, καλύτερα σωζόµενη βασιλική της Θεσσαλονίκης. Παναγία Χαλκέων, Αγ. Γεώργιος (Ροτόντα), κτίσµα του 4ου αιώνα, ανηγέρθη από τον Καίσαρα Γαλέριο, Αγ. Νικόλαος του Ορφανού, Αγιοι Απόστολοι, Αγ. Παντελεήµονας, Αγ. Αικατερίνη, Οσιος ∆αυίδ, Μεταµόρφωση του Σωτήρος, Προφήτης Ηλίας, βυζαντινό λουτρό µνηµεία Παγκόσµιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς της UNESCO κ.ά.

Λαδάδικα: Στο κέντρο της πόλης, πόλος έλξης για νυχτερινή διασκέδαση, διατηρητέα περιοχή γεµάτη ταβερνάκια, µπαρ, καφέ, κλαµπ κ.ά., τα Λαδάδικα υπήρξαν εµπορική γειτονιά, όπου ήταν εγκατεστηµένα κυρίως καταστήµατα τροφίµων και εµπορίας λαδιού. Γλίτωσαν από την πυρκαγιά του 1917, πολλά από τα καταστήµατα έκλεισαν και στη θέση τους άρχισαν να λειτουργούν οίκοι ανοχής και κακόφηµα µαγαζιά. Μετά τον σεισµό του 1978 αποφασίστηκε η ανάπλαση της περιοχής, που οδήγησε στην εγκατάσταση χώρων διασκέδασης.