Αμφίπολη: Οι Καρυάτιδες, ο Λέων και οι «Εννέα Οδοί»

Η Αμφίπολη, νότια του νομού Σερρών, στους πρόποδες του Παγγαίου όρους και στις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα, ξεχωρίζει αφενός με τη μακραίωνη ιστορία της και την αρχαία πόλη, αφετέρου με τον περίφημο τύμβο Καστά, το μεγαλύτερο αρχαιολογικό ταφικό μνημείο που ήρθε στο φως τον Αύγουστο του 2014, από την αρχαιολόγο, υπεύθυνη των ανασκαφών, Κατερίνα Περιστέρη. Μάλιστα, το διοικητικό συμβούλιο του Κέντρου Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης περιοχής Αμφίπολης-Δυτικού Παγγαίου «Ωδή Αμφιπόλεως», ανακήρυξε την αρχαιολόγο  ως επίτιμο μέλος του Συλλόγου. 

Οι πρώτες ανασκαφές στον τύμβο Καστά είχαν ξεκινήσει κατά την δεκαετία του 1960 από τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη, όπου βρέθηκαν αρκετοί τάφοι. Το 2009 έγινε επανέναρξη των ανασκαφών υπό την εποπτεία της Αικατερίνης Περιστέρη και τον Αύγουστο του 2014 έγινε η ανακάλυψη της εισόδου στον τύμβο στη νότια πλευρά του, ενώ παράλληλα άρχισαν να γίνονται οι πρώτες αποκαλύψεις των ευρημάτων.

Ανακαλύφθηκαν τρεις θάλαμοι και συνολικά τέσσερις χώροι συνυπολογίζοντας την είσοδο και τα σκαλιά προς το εσωτερικό του τάφου. Η ανασκαφή αποκάλυψε την είσοδο του τύμβου, όπου βρέθηκε θύρα πάνω από την οποία υπάρχουν δύο ολόγλυφες Σφίγγες, από θασίτικο μάρμαρο, από τις οποίες λείπουν τα κεφάλια και τα φτερά. Στο εσωτερικό του τύμβου, πάνω σε πεσσούς, βρέθηκαν σκαλισμένες δύο μαρμάρινες Καρυάτιδες, με ίχνη μπλε και κόκκινου χρώματος. Πίσω από τις Καρυάτιδες αποκαλύφθηκε βοτσαλωτό δάπεδο, το οποίο απεικονίζει την Αρπαγή της Περσεφόνης από τον Αδη. 

Η ίδρυση της πόλης

Η αρχαία πόλη της Αμφίπολης ιδρύθηκε το 438/7 π.Χ., στην εποχή του Περικλή, από τον Αθηναίο στρατηγό Aγνωνα, στη θέση της παλαιότερης πόλης της Ηδωνίδας «Εννέα οδοί». Η ίδρυση της πόλης υπήρξε μεγάλη επιτυχία για τους Αθηναίους, των οποίων μόνιμος στόχος ήταν η εξασφάλιση του ελέγχου της πλούσιας ενδοχώρας του Στρυμόνα και των μεταλλείων του Παγγαίου.

Ωστόσο, στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του Πελοποννησιακού Πολέμου (422 π.Χ.) η Αμφίπολη αποσκίρτησε από την μητρόπολη Αθήνα και παρέμεινε αυτόνομη πόλη ως την ένταξή της στο Βασίλειο της Μακεδονίας από τον Φίλιππο Β΄ (357 π.Χ.). Η έντονη εμπορική ζωή της πόλης αντικατοπτρίζεται στις πλούσιες σειρές νομισμάτων της και την εγκατάσταση σ’ αυτήν βασιλικού νομισματοκοπείου στην εποχή των Μακεδόνων.

Από εκεί πέρασε – μέσω της Εγνατίας Οδού (Via Egnatia)- ο Απόστολος Παύλος το 49/50 μ.Χ., πηγαίνοντας από τους Φιλίππους στη Θεσσαλονίκη.

Σ’ ότι αφορά την ονομασία «Εννέα Οδοί», το πήρε από τις εννέα οδούς που έφθαναν σ’ αυτήν από διάφορες κατευθύνσεις, καθιστώντας την σταυροδρόμι εμπορίου και ταξιδιωτών. Το 492 π.Χ όταν ο στρατηγός του Δαρείου Μαρδόνιος εκστράτευσε κατά της Ελλάδος, ο στόλος του καταστράφηκε στον Αθω, ο δε στρατός του αποδεκατίστηκε με αιφνιδιαστική επίθεση στην Βισαλτία. Δύο χρόνια αργότερα, το 490 με την ένδοξη νίκη του Μαραθώνα έληξε η εκστρατεία του Δαρείου (ο Α΄ Περσικός πόλεμος), ενώ δέκα χρόνια αργότερα, στην μεγάλη εκστρατεία του Ξέρξη το 480 π.Χ., (Β΄ Περσικός πόλεμος) κατασκευάσθηκαν αποθήκες ανεφοδιασμού του περσικού στρατού στις εκβολές του Στρυμόνα και στήθηκαν δύο μεγάλες γέφυρες. Πριν περάσει ο στρατός του Ξέρξη, ο Πέρσης στρατηγός φοβούμενος μην πάθει τα δεινά του Μαρδονίου αποφάσισε να προσφέρει θυσία στους θεούς του, και σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, έθαψε ζωντανούς εννέα νέους και εννέα νέες από την Αμφίπολη, «εναρμονιζόμενος συμβολικά» με το όνομα της πόλης που ακόμα ήταν Εννέα Οδοί.

Αργότερα η πόλη πήρε την σημερινή ονομασία «Αμφίπολη», επειδή ήταν περίβλεπτη και από ξηρά και από θάλασσα. Η αρχαία Αμφίπολη έγινε αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου. Στα 424 π.Χ. ο Λακεδαιμόνιος στρατηγός Βρασίδας την κατακτά από τους Αθηναίους, ενώ το 358 π.Χ. η Αμφίπολη κατελήφθη από τον Φίλιππο της Μακεδονίας.

Δρόμοι της Ορθοδοξίας

Τέσσερα μοναστήρια, δυο αγιάσματα και η διαδρομή του Αποστόλου Παύλου προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών και για θρησκευτικό τουρισμό στην περιοχή.

Ξεκινώντας από τη διαδρομή του Αποστόλου Παύλου, η Αμφίπολη αποτέλεσε σημείο στάσης του, ο οποίος το 49 μΧ. πηγαίνοντας από τους Φιλίππους προς τη Θεσσαλονίκη, πέρασε από την Αμφίπολη και κήρυξε τον Χριστιανισμό. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο λόφος Τουπόλο (του Πάολο) πήρε το όνομά του, από το πέρασμα που έκανε από το Ροδολίβος και από την παρακείμενη Εγνατία Οδό. Δίπλα στον λόφο υπάρχουν ερείπια παλαιοβυζαντινού ναού και το μέρος καλείται «Εκκλησούδες».

Ενα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Μακεδονίας είναι η ιερά μονή της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας, σε μια κατάφυτη τοποθεσία, σε υψόμετρο 753 μ., στην εθνική οδό Καβάλας – Σερρών, αμέσως μετά τον οικισμό Κορμίστα (18 χλμ. από Ροδολίβος). Στο μοναστήρι ξεχωρίζει, μεταξύ άλλων, η «αχειροποίητο» θαυματουργή εικόνα της, η οποία βρίσκεται στο ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο του Καθολικού. Το Ιερό Βήμα σώζεται από τον 11^ο αιώνα. Η ιερά μονή βρίσκεται γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, 14 Σεπτεμβρίου και 21 Νοεμβρίου. Σήμερα ζουν περίπου 25 μοναχές.

Για την ιερά μονή της Αναλήψεως θα ακολουθήσετε τον ανηφορικό δρόμο από την Πρώτη. Η προσφορά της μονής προς την εκκλησία και την πατρίδα είναι πολύ σημαντική κατά την τουρκοκρατία και μετέπειτα. Για το λόγο αυτό επανειλημμένα λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε. Στο μοναστήρι φυλάσσονται τα λείψανα των Αγίων Χρυσοστόμου και Αρσενίου του Καππαδόκου. Στο κέντρο της Πρώτης είναι και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με τη θαυματουργή εικόνα και το Αγίασμα του, τριάντα δύο σκαλοπάτια βαθιά μέσα στη γη. Σύμφωνα με την παράδοση, η ανεύρεση της ιερής εικόνας και του αγιάσματος του αγίου, έγιναν από ευλαβή χριστιανή, στην οποία ο Αγιος Γεώργιος παρουσιαζόταν επίμονα.

Στην περιοχή της Αμφιπόλεως, είναι και η ιερά μονή της Αγίας Παρασκευής, με κειμήλια, τα λείψανα του Τιμίου  Προδρόμου, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Ιγνατίου και άλλων αγίων. Ιδρύθηκε πριν το 1345, καταστράφηκε και ανοικοδομήθηκε πολλές φορές.  

Η ιερά μονή Αγίας Κυριακής, 2 χλμ. από την Αλιστράτη, διαθέτει έγγραφα, που αναφέρουν ότι μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης και την εξάπλωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το μοναστήρι έγινε έδρα και κατοικία του Τούρκου διοικητή-μπέη μέχρι το 1855. Κατά την ημέρα της εορτής της Αγίας Κυριακής 7 Ιουλίου, γινόταν μεγάλη και επιβλητική θρησκευτική πανήγυρης, η οποία συνεχίζεται και σήμερα.

Τέλος, μέσα στο ιερό του παρεκκλησίου της Αγίας Φωτεινής έξω από την Αμφίπολη, υπάρχει πηγάδι που αναβλύζει αγίασμα. Το παρεκκλήσι βρίσκεται σε τοποθεσία που ήταν χτισμένο το μετόχι της Μονής Παντοκράτορος του Αγίου Ορους, στην οποία ανήκε και ο Βυζαντινός Πύργος Μαρμαρίου.   

*ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΛΙΣΤΡΑΤΗΣ, στη θέση «Πετρωτό» (6 χλμ. από το κέντρο της Αλιστράτης), ένα από τα μεγαλύτερα και ομορφότερα σπήλαια της Ελλάδας. Στο εσωτερικό του θα θαυμάσετε τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες σε διάφορες μορφές και αποχρώσεις. Από τον προθάλαμο ξεκινούν στοές που οδηγούν σε μεγαλύτερους θαλάμους γεμάτους σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Οι διάδρομοι του σπηλαίου είναι επίπεδοι και το συνολικό τους μήκος ανέρχεται στα 3 χλμ. Ωρες λειτουργίας καθημερινά 09.00 – 17.00, είσοδος 8 ευρώ/ενήλικες, 6 ευρώ/άνεργοι, ΑμεΑ, πολύτεκνοι (τηλ. 23240 82045, www.alistraticave.gr). Η Αλιστράτη απέχει 25 χλμ. από Ροδολίβος, 50 χλμ. από Σέρρες, 25 χλμ. από Δράμα, 130 χλμ. από Θεσσαλονίκη.

Tips

-Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης/Αρχαιολογικός Χώρος: Θα δείτε την ιστορία της πόλης από τη Νεολιθική έως τη Βυζαντινή Εποχή. Στον προθάλαμο της έκθεσης εκτίθενται η ασημένια λειψανοθήκη και το χρυσό στεφάνι από φύλλα ελιάς που βρέθηκαν σε κιβωτιόσχημο τάφο, στο σημείο που είναι τώρα κτισμένο το μουσείο. Στον ημιώροφο υπάρχουν δυο ενότητες, ο Ελληνικός αποικισμός στις εκβολές του Στρυμόνα και η μακεδονική πόλη Αμφίπολη. Ο αρχαιολογικός χώρος της Αμφίπολης με το βόρειο τείχος, το Γυμνάσιο, τις Βασιλικές κτλ. είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης. Ωρες λειτουργίας καθημερινά 08.30 – 15.30, εισιτήριο 3 ευρώ (τηλ. 23220 32474).

-Λέων της Αμφίπολης: Στη δυτική όχθη του Στρυμόνα, κοντά στην παλιά γέφυρα, περίπου 4 χλμ. από το αρχαιολογικό μουσείο, στέκει επιβλητικός ο Λέων της Αμφίπολης, μαρμάρινο γλυπτό, ύψους 5,20 μ., που απεικονίζει λιοντάρι σε στάση καθισμένου αίλουρου με όρθια τα μπροστινά του πόδια. Η κατασκευή του τοποθετείται στα τέλη του 4^ου αι., αρχές του 3^ου αιώνα π.Χ.

-Ζωολογικός Κήπος: Σε απόσταση 2 χλμ. από την Αλιστράτη, στο λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου, λειτουργεί δημοτικό πάρκο και ζωολογικός κήπος με στρουθοκαμήλους, λάμα, ελάφια, παγόνια, φασιανούς, πέρδικες κτλ. Υπάρχει και αναψυκτήριο. Είναι και το Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής με διαμορφωμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων σε 6 στρ.