Νάξος: Αποκριά με Λαμπαδηφορίες, Μεθυδότεια και Κορδελάδες

Στην καρδιά των Κυκλάδων, οι απόκριες, τόσο στην πόλη της Νάξου όσο και στα χωριά της, σκορπίζουν  χρώμα, κέφι, γέλιο, διασκέδαση. Το Ναξιώτικο καρναβάλι σχετίζεται με διονυσιακούς μύθους, Λαμπαδηφορίες – παρέλαση, ένα κράμα απολλώνιων και διονυσιακών στοιχείων που θυμίζει τις τελετές που πραγματοποιούσαν οι κάτοικοι της Αρχαίας Νάξου προς τιμήν των Ολύμπιων Θεών- αλλά και τοπικά έθιμα.

Με τις εκδηλώσεις να έχουν ξεκινήσει την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου, ημέρα των Ερωτευμένων, τα έθιμα αναβιώνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της Αποκριάς στα χωριά του νησιού.

Οι «Κορδελάτοι» αναβιώνουν την Τετάρτη 19/2 στον Κινίδαρο (16.00), την Κυριακή 23/2 στον Δαμαριώνα, στο πολιτιστικό κέντρο (15.00), το Σάββατο 29/2 στη Γαλήνη (12 το μεσημέρι), την Κυριακή της Τυρινής 1 Μαρτίου στο Αγερσανί (13.00) στην κεντρική πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνα.

Στην Απείρανθο αναβιώνουν οι «Κουδουνάτοι», την Κυριακή της Τυρινής (16.00), όπου ζωσμένοι με κουδούνια και κρατώντας διονυσιακούς φαλλούς, οι Κουδουνάτοι προκαλούν εκκωφαντικό θόρυβο, για να υποδεχθούν την εαρινή περίοδο και να διώξουν τα κακά πνεύματα.

Σάτυροι και μαινάδες

Την Παρασκευή της Αποκριάς 28/2, στην παραλία της Χώρας (21.00) αναβιώνουν τα «Μεθυδότεια», άντρες ντυμένοι Σάτυροι και γυναίκες Μαινάδες, αναπαριστώντας σκηνές από τη ζωή του θεού Διόνυσου. Ο Διόνυσος ο «μεθυδότης» με συνοδεία τον βουκολικό Πάνα, τους ξέφρενους σατύρους και τις εκστασιασμένες μαινάδες, δίνουν το σύνθημα για την έναρξη του εορταστικού τριημέρου.

Σημείο αναφοράς

Σήμα κατατεθέν του Ναξιώτικου καρναβαλιού είναι οι αποκριάτικες Λαμπαδηφορίες, όπου τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της παρέλασης είναι το φως (θεός Απόλλωνας) και η μέθεξη (θεός Διόνυσος). Ενα έθιμο που ξεκίνησε από ένα απλό «τι κάνουμε απόψε;» και το οποίο έφτασε για χρόνια να αποτελεί σημείο αναφοράς του τριημέρου της Αποκριάς για το νησί.

Ετσι, το Σάββατο της Αποκριάς 29/2 θα συγκεντρωθούν στο Κάστρο, στο θέατρο Αγίου Μηνά και στη Σχολή Ουρσουλινών (19.00) όπου οι υποψήφιοι Λαμπαδηφόροι θα βάψουν τα πρόσωπά τους με ασπρόμαυρες μπογιές γύρω από τα μάτια και το στόμα, θα ντυθούν με έναν λευκό σεντόνι, θα τοποθετήσουν στάχυα στα μαλλιά και τη μέση τους και θα κρατούν πυρσούς. Μέσα από τα δρομάκια της Χώρας, υπό τους ήχους των τυμπάνων και με ιαχές θα κατηφορίσουν προς την παραλία, και θα ακολουθήσει παραδοσιακό γλέντι με τσαμπούνες και ντουμπάκια.  

Κορδελάδες και φουστανελάτες

Το έθιμο των Κορδελάτων και των Φουστανελάτων (φουστανελάδων), όπως και τα υπόλοιπα έθιμα της Αποκριάς, αποτελούν ανάμνηση των αρχαίων Διονυσιακών εορτών ενώ και χρονικά συμπίπτει με τα αρχαία Ανθεστήρια. Σύμφωνα με μελετητές της λαϊκής παράδοσης, οι κορδελάτοι και οι φουστανελάτοι, στα χρόνια της Ενετοκρατίας, ήταν ένας τρόπος να επικοινωνούν μεταξύ τους οι ορθόδοξοι, ενώ λέγεται ότι στη διάρκεια της επανάστασης του ’21, έραβαν τριγωνικά τα μαντηλάκια που είχαν στο στήθος τους και εκεί μέσα έκρυβαν μπαρούτι για να το μεταφέρουν στην Πελοπόννησο και αλλού.

Κορδελάδες λέγονται στις Μέλανες, και όπως εξηγεί στο «Εθνος της Κυριακής» ο Γαβρίλης Κονδύλης, ο οποίος είναι κοντά στο έθιμο εδώ και 60 χρόνια και παίζει βιολί 50 χρόνια, οι Κορδελάδες έχουν την πιο πλούσια στολή, εν συγκρίσει των άλλων χωριών, το δε λάβαρο που κρατάει ο μπαϊρακτάρης –ο αρχηγός και παλαιότερος της ομάδας- απεικονίζει τον Μάρκο Μπότσαρη.

Το έθιμο στις Μέλανες διεξάγεται την Τυρινή Δευτέρα 24 και Τρίτη 25 Φεβρουαρίου, όπου και παίζεται ο σκοπός «Τυρινή Δευτέρα» και ο θίασος επισκέπτεται τα άλλα χωριά (Κινίδαρο, Εγγαρές, Γαλήνη). Και εκείνοι με τη σειρά τους ανταποδίδουν την επίσκεψη, συνοδευόμενη από τουφεκιές, βιολί, λαούτο και άφθονο κέφι.

Το έθιμο όπως ανέφερε ο κ. Κονδύλης, στον Κινίδαρο το ονομάζουν Φουστανελάδες, στα χωριά στο λεκανοπέδιο του «Λιβαδιού» (Γαλήνη, Γαλανάδο, Γλινάδο, Αγερσανί, Τρίποδες) το λένε Κορδελάτοι ενώ στα χωριά της Κεντρικής Νάξου Λεβέντες.

Από την πλευρά του ο γραμματέας του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Νέων Τριπόδων Γιαννούλης Ζούλης, όπως λέει στο «Εθνος της Κυριακής» η ομάδα τους αποτελείται από καμιά 25αριά άτομα ηλικίας 15-35 ετών, και με τη συνοδεία των μουσικών οργάνων γλεντάνε στην πλατεία του χωριού. Το γλέντι με τους Κορδελάτους θα αναβιώσει την Κυριακή της Τυρινής στην πλατεία των Τριπόδων.

*

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ, η μεγάλη παρέλαση το μεσημέρι της Κυριακής της Τυρινής 1 Μαρτίου, στις 15.00, στην παραλία της Χώρας. Οι ομάδες καρναβαλιστών θα παρελάσουν στην παραλία με νέα και εντυπωσιακά άρματα, σκορπώντας ζωντάνια και κέφι.