Νάουσα: Χορεύοντας με «Γενίτσαρους και Μπούλες»

Αστείρευτο κέφι, πειράγματα, μεταμφιέσεις και αστεία, αυθόρμητα γλέντια με χάλκινα και ζουρνάδες και φιλόξενη διάθεση. Την περίοδο της Αποκριάς όλη η Νάουσα γιορτάζει και με απόλυτη προσήλωση αναβιώνει το έθιμο με τις βαθιές ρίζες «Γενίτσαροι και Μπούλες».

Στην Ηρωική πόλη της Νάουσας, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ημαθίας, στην Κεντρική Μακεδονία, ήδη, από την αρχή του Τριωδίου, στους δρόμους, τις πλατείες, τα μπαράκια και τις ταβέρνες κυριαρχούν το κέφι, οι αστεϊσμοί, τα πειράγματα, αλλά κυρίως οι μεταμφιέσεις.  

«Η Ναουσαίικη Αποκριά χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό, ενθουσιασμό και την φιλόξενη διάθεση όλων των Ναουσαίων. Γλέντια χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία, αστείρευτη διάθεση, σάτιρα και βέβαια πρωταρχικό στοιχείο οι «Μπούλες». Ενα έθιμο με βαθιές ρίζες, με μακραίωνη ιστορία, με στοιχεία τοπικής παράδοσης αλλά και ηρωικών αγώνων» αναφέρει στο «Εθνος της Κυριακής» ο δήμαρχος Ηρωικής Πόλης Νάουσας Νικόλας Καρανικόλας προσθέτοντας «οι επισκέπτες της Νάουσας μπορούν να «γευτούν» την παράδοση, να παρακολουθήσουν το μοναδικό αυτό δρώμενο και να ζήσουν μια Αποκριά εξαιρετικής αισθητικής».

Αυτό το ιδιαίτερο έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», το οποίο, τη μεγαλύτερη ακμή του γνώρισε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, φθάνει αναλλοίωτο μέχρι τις μέρες μας. Σε αντίθεση με την «αταξία» που επικρατεί τις μέρες της αποκριάς, το έθιμο της Νάουσας χαρακτηρίζει η πειθαρχημένη, τυποποιημένη και εξαιρετικής αισθητικής εμφάνιση των συμμετεχόντων. Το ντύσιμο, το μάζεμα, το προσκύνημα, το δρομολόγιο, το μουσικό ρεπερτόριο, οι χοροί, τα όργανα και οι συμμετέχοντες κρατούν εδώ και αιώνες τους ίδιους κανόνες.

Περήφανοι φουστανελοφόροι

Στο έθιμο παίρνουν μέρος μόνο νεαροί άνδρες, ανύπαντροι τα παλαιότερα χρόνια. Ο «Γενίτσαρος», ο περήφανος αυτός φουστανελοφόρος, με τα πολλά ασημικά στο στήθος και στη φουστανέλα, την μακριά πάλα (σπαθί) και τον κέρινο «πρόσωπο» είναι ο πρωταγωνιστής.

Κύριο ρόλο έχει η «Μπούλα» (Νύφη), άνδρας που υποδύεται, χωρίς να τη γελοιοποιεί, τη γυναίκα με φαρδιά φουστάνια και «πρόσωπο» στολισμένο με τούλια και λουλούδια. Τα παιδιά που προπορεύονται του μπουλουκιού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του δρώμενου. Στο τέλος της πομπής ακολουθεί η μουσική, ο ζουρνάς και το νταούλι.

Αναβίωση τις δυο Κυριακές

Το έθιμο ξεκινά την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς (23 Φεβρουαρίου). Συνεχίζεται την Δευτέρα, όπου τα μπουλούκια επισκέπτονται τα σπίτια των μελών τους και γλεντούν. Επαναλαμβάνεται την Κυριακή της Τυρινής. Στην πλατεία των Αλωνίων γίνεται μεγάλο γλέντι με παραδοσιακούς μεζέδες και το φημισμένο Ναουσαίικο κρασί. Συνεχίζεται την Καθαρά Δευτέρα χωρίς να φορούν τους «πρόσωπους» και ακολουθούν ελεύθερο δρομολόγιο.

Ετσι λοιπόν, την Κυριακή νωρίς το πρωί, με τελετουργικό τρόπο αρχίζει το ντύσιμο. Το ενδιαφέρον όλων για την άψογη εμφάνιση του Γενίτσαρου, τα τραγούδια, οι ευχές, τα κεράσματα είναι χαρακτηριστικά αυτήν την ημέρα. Τα όργανα, οι ζουρνατζήδες, από νωρίς θα αρχίσουν το μάζεμα, να συγκεντρώνουν δηλαδή όλα τα μέλη της ομάδας, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι, μέχρι να πάρουν τελευταίο τον αρχηγό του μπουλουκιού. Είναι ιδιαίτερα συγκινητική η τελετή αποχαιρετισμού στο σπίτι και το καλωσόρισμα των μελών του μπουλουκιού.

Χωρίς να χορεύουν, με ανεπανάληπτη πομπή, φθάνουν κοντά στο μεσημέρι στο Δημαρχείο. Εκεί γίνεται το προσκύνημα, παίρνει δηλαδή ο αρχηγός την άδεια από τον Δήμαρχο ώστε να τελεστεί το έθιμο, να γυρίσουν χορεύοντας τους δρόμους της πόλης. Εκτός από την «Μπούλα» που υποκλίνεται, οι «Γενίτσαροι» θα γείρουν πίσω το κορμί τους και θα τινάξουν αγέρωχα το στήθος τους.

Μόλις δοθεί η άδεια θα βγάλουν τις πάλες από τα θηκάρια και θα αρχίσουν οι καθορισμένες από την παράδοση πατινάδες από μαχαλά σε μαχαλά, σε επίσης καθορισμένο δρομολόγιο. Στις πλατείες θα χορέψουν κυκλικούς χορούς.

Το απόγευμα θα φτάσουν στην πλατεία των Αλωνίων. Εκεί θα βγάλουν τους «πρόσωπους» και θα ενωθούν μαζί με τον κόσμο για να χορέψουν. Αργότερα τα μπουλούκια θα συνεχίσουν τη διαδρομή τους μέχρι τα Καμμένα, όπου θα στήσουν τους τελευταίους τους χορούς.

Γίνε νονός της Αποκριάς

Η επίσημη έναρξη των εκδηλώσεων «Νάουσα – Αποκριά 2020» πραγματοποιείται απόψε, Τσικνοπέμπτη 20 Φεβρουαρίου, στην κεντρική πλατεία Καρατάσου, στις 19.00. Εκεί, όπου θα ακολουθήσει και η βράβευση του καλύτερου σχεδίου του διαγωνισμού «Γίνει νονός της Αποκριάς». Πατινάδες, συναυλία με παραδοσιακή μουσική, τσικνίσματα από το πρωί με ψητά, άφθονο κρασί και κέφι θα συμπληρώσουν την ημέρα.

Την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου, επίσης στην πλατεία Καρατάσου (18.00) θα έχει παιδικό μασκέ πάρτι με κλόουν, ξυλοπόδαρους και ανιματέρ ενώ το Σάββατο 22/2 επί της οδού Μεγ. Αλεξάνδρου θα δοθεί συναυλία με αυθεντική βαλκανική μουσική με την μπάντα χάλκινων πνευστών «Bojan Ristic Brass Band».

Την Κυριακή 23/2, εκτός από το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», θα πραγματοποιηθεί βιωματικό σεμινάριο «Κατασκευάζοντας έναν πρόσωπο» στον πολυχώρο Πολιτισμού «Χρ. Λαναράς» (ώρα 10.30 π.μ.) ενώ στις 13.30 στην πλατεία Καρατάσου θα γίνει παρέλαση πολιτιστικών και λαογραφικών συλλόγων του δήμου Νάουσας. 

Ηδη, από την έναρξη του Τριωδίου, και καθημερινά, στα μαγαζιά υγειονομικού ενδιαφέροντος της Νάουσας γίνονται διάφορες αποκριάτικες εκδηλώσεις, πάρτι, συναυλίες και άλλα δρώμενα, καθώς επίσης και στον πολυχώρο Πολιτισμού «Χρ. Λαναράς». Να σημειώσουμε, ότι οι φετινές εκδηλώσεις  «Νάουσα – Αποκριά 2020» πραγματοποιούνται και με την πολύτιμη στήριξη και συνδρομή του Επιμελητηρίου Ημαθίας.

*

ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ ΚΑΙ ΜΠΟΥΛΕΣ, το ιστορικό έθιμο, αναβιώνει την Κυριακή της Αποκριάς 23 Φεβρουαρίου και την Κυριακή της Τυρινής 1 Μαρτίου. Το Ντύσιμο της Μπούλας και το μάζεμα του μπουλουκιού γίνεται στις 9 το πρωί, στο παραδοσιακό κτήριο Ομίλου «Γενίτσαροι και Μπούλες» (πρώην σησαμοτριβείο «Μάκη», περιοχή «Μπατάνια»). Στις 11.00 π.μ. στο Δημαρχείο γίνεται το προσκύνημα, όπου τα μπουλούκια παίρνουν διαδοχικά την άδεια από τον Δήμαρχο και ακολουθεί η καθορισμένη διαδρομή τους στην πόλη. Στις 17.00 στην πλατεία Αλωνίων γίνεται το βγάλσιμο του πρόσωπου, χορός με τη συμμετοχή όλου του κόσμου. Ακολουθούμε τα μπουλούκια στο πιο συγκινητικό μέρος του εθίμου από τα Αλώνια στον στραβό πλάτανο, όπου τα παιδιά και οι συνοδοί των μπουλουκιών τραγουδούν τις παραδοσιακές πατινάδες.

Tips

-Καθαρά Δευτέρα: Εθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες» με ελεύθερη πορεία των μπουλουκιών στην πόλη χωρίς τον πρόσωπο. Κούλουμα με φασολάδα, λαγάνα, σαρακοστιανά και μουσικοχορευτικό πρόγραμμα στις δημοτικές ενότητες Ανθεμίων  (περιοχή «Ρουντίνα» Επισκοπής) και Ειρηνούπολης (περιοχή «Ροδίνα» Αγγελοχωρίου) και στην τοπική ενότητα Χαρίεσσας.

-Εικαστικές εκδηλώσεις: Φωτογραφικές δράσεις από το Τμήμα Φωτογραφίας των Εικαστικών Εργαστηρίων του Δήμου Νάουσας (Διάρκεια: 20 Φεβρουαρίου – 02 Μαρτίου), απεικόνιση σε ξύλο του ξύλο του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες» (ταβέρνα «Σούρα, Σούπα & Καφέ»), έκθεση «προσώπων» και αποκριάτικης μάσκας από τον Σύλλογο Ατόμων με Αναπηρία «ΥΦΑΔΙ» (Οδοί Προδρόμου 12 & Βενιζέλου 7). Διάρκεια εκδηλώσεων 20 Φεβρουαρίου – 02 Μαρτίου.

-Κυριακή της Ορθοδοξίας: Την Κυριακή 8 Μαρτίου, στο πλαίσιο του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες» όλα τα μπουλούκια συναντώνται στην περιοχή Σπηλαίου για να γλεντήσουν με παραδοσιακές πίτες, γλυκά του ταψιού και άφθονο κρασί.