Απόκριες στα νησιά: Η «Μόστρα», οι «Γέροι» και ο Κόντε Καρνάβαλος

Παρελάσεις, πειρατές, Γέροι και Κορέλες, κόντηδες και κοντεσίνες, κουδουνάτοι, σεργιανίζουν σε μεσαιωνικά σοκάκια, σε πλατείες και χωριά, σε δρόμους με μουσικές, πειράγματα και τοπικά εδέσματα.

Ζάκυνθος - Το Πίκολο Καρναβάλι, ο Βενετσιάνικος Γάμος και ο Κόντε Καρνάβαλος

Στο Φιόρο του Λεβάντε (άνθος της Ανατολής κατά τους Βενετσιάνους), στη Ζάκυνθο, τα αποκριάτικα έθιμα, οι χοροί. οι Ομιλίες και οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό.

Σήμερα, Κυριακή της Αποκριάς 23 Φεβρουαρίου, διεξάγεται το Πίκολο Καρναβάλι για παιδιά, στις 3 το μεσημέρι, με αφετηρία την πλατεία Αγ. Λάζαρο και κατάληξη στη Λεωφόρο Δημοκρατίας.

Ομιλίες θα παρουσιαστούν την Τετάρτη 26/2 στην πλατεία Αγίου Μάρκου, στις 20.00 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μαχαιράδου «Η Αγία Μαύρα» και την Παρασκευή 28/2 από μαθητές δημοτικού σχολείου (18.00). Θα ακολουθήσει παραδοσιακή ζακυνθινή βραδιά όπου κανταδόροι θα χορέψουν καντρίλιες και αστικό χορό εποχής (πλατεία Αγ. Σαράντα) και η βραδιά θα κλείσει με την καρναβαλική παρέλαση με θέμα «Κόκκινη Νύχτα» στις 21.00, με αφετηρία την πλατεία Αγ. Σαράντα και κατάληξη στην πλατεία Αγ. Μάρκου.  

Το Σάββατο 29 Φεβρουαρίου αναβιώνει ο Βενετσιάνικος Γάμος στο Τζάντε, 16^ος αιώνας, ένας θεσμός από το 2004, ένα φαντασμαγορικό σκηνικό, με κουστούμια θεατρικά, με τυμπανιστές, σαλπιγκτές, τοξότες, όργανα εποχής και άλλες εκπλήξεις, όπου στην πλατεία του Αγ. Μάρκου θα πραγματοποιηθεί η στέψη.

Να σημειωθεί, ότι εμπνευστής του δρώμενου είναι ο Ζακυνθινός ζωγράφος και εθνικός καραβογράφος, ιδρυτής του «Ναυτικού Μουσείου» Αντώνης Μιλάνος. Με την ολοκλήρωση του εθίμου, η Ακαδημία Ιστορικών Ευρωπαϊκών Πολεμικών Τεχνών «Λέοντες» θα παρουσιάσει δεξιοτεχνική επίδειξη ξιφασκίας Αναγεννησιακής εποχής. Στις 9 το ίδιο βράδυ στην πλατεία Σολωμού θα αναβιώσει το αλλοτινό «Μπαλ μασκέ».

Την Καθαρά Δευτέρα σ’ όλη τη Ζάκυνθο γιορτάζονται τα Κούλουμα, με «Ομιλίες», σαρακοστιανά και χορούς. Στο λιμανάκι του Τσιλιβή (Βαρδιόλα) στις 12 το μεσημέρι θα παιχτεί η Ομιλία του Διονύση Γιατρά «…και με τα ρέστα …αέρα» ενώ στην πλατεία Κατασταρίου θα έχει λαϊκό γλέντι με μουσική και σαρακοστιανά.

*ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ, την Κυριακή της Τυρινής, στις 15.00, με τον Κόντε Καρνάβαλο και τα καρναβαλικά γκρουπ να ξεκινάει από την καμάρα του Αγ. Λαζάρου με κατάληξη τη Λεωφ. Δημοκρατίας (πλατεία ΟΤΕ). Στις 19.30 ακολουθεί το Πόβερο Καρναβάλι με επίκαιρες μάντσιες. Η Φιλαρμονική του Δήμου και οι Καρναβαλιστές συνοδεύουν τον Καρνάβαλο στην τελευταία του… κατοικία, μέχρι την επόμενη χρονιά. Η πορεία ξεκινάει από την πλατεία Ανάληψης και καταλήγει στην πλατεία Αγ. Μάρκου όπου ο Καρνάβαλος καίγεται στην πυρά. Και τότε, γίνεται η έναρξη του επόμενου Καρναβαλιού, ενώ στις 20.30 γίνονται τα «Μαρουλόσκορδα», όπου η ομάδα του Βενετσιάνικου Γάμου στο Τζάντε του 16^ου αιώνα συνεχίζει το ‘Αντέτι’ στο ναό του Αγ. Νικολάου του Μώλου και εύχεται Καλή Σαρακοστή.

Χίος - Η «Μόστρα», οι «Κουδουνάτοι», ο Αγάς και ο «Διπλός»

Στη μυρωδάτη Χίο, κατά την περίοδο της Αποκριάς, αναβιώνουν αρκετά έθιμα, σε διάφορα χωριά. Στα Θυμιανά (7 χλμ. από Χίο) αναβιώνει η πιο γνωστή καρναβαλική γιορτή του νησιού, η «Μόστρα», που διοργανώνει από το 1976 ο Μορφωτικός Εκπολιτιστικός Ομιλος Θυμιανών (ΜΕΟΘ). Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στο Μεσαίωνα, όταν πειρατές και κουρσάροι έκαναν επιδρομές, λεηλατούσαν τα παράλια των νησιών και άρπαζαν τις σοδειές των κατοίκων.

Η «Μόστρα» αναβιώνει την Τυρινή Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου, στις 20.00, όπου θα γίνει το «Ανέβασμα της Μόστρας» με αναπαράσταση της μάχης (σ.σ. που είχε γίνει κάποτε ανάμεσα στους Θυμιανούς και τους πειρατές), όπου μεταμφιεσμένοι ντυμένοι «κουδουνάτοι» θα χορεύουν δυο χορούς, το «Ταλίμι» που αναπαριστά τη μάχη και τον «Δετό» που αναπαριστά τη νίκη. Θα ακολουθήσει street πάρτι στην πλατεία Κόμπικο. Την επομένη η «Μόστρα» θα βρίσκεται στη Χώρα, στην οδό Απλωταριάς (11.30 π.μ.).

Επίσης, στα Μαστιχοχώρια, και συγκεκριμένα στον μεσαιωνικό οικισμό των Μεστών, αναβιώνει το έθιμο του Αγά. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο, από το οποίο, δε γλιτώνει κανείς χωρίς να καταβάλει πρόστιμο. Το έθιμο του Αγά έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία και ανάγεται γύρω στα 1830-1840. Γεννήθηκε από την αγανάκτηση των Χιωτών απέναντι στους Τούρκους καδήδες – τους δικαστές- που τους τιμωρούσαν με την πρώτη ευκαιρία.

Το έθιμο αναβιώνει από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μεστών, με την «Ημέρα των Παντρεμένων» να εξελίσσεται το Σάββατο 29/2, παιδικό πάρτι την Κυριακή της Τυρινής και τον «Αγά των Μεστών» την Καθαρά Δευτέρα 2 Μαρτίου, να καταδικάζει στην πλατεία του χωριού, συνοδεία ζωντανής μουσικής, σούμας και κερασμάτων.

Το έθιμο του Αγά έχοντας δίπλα του την «Χανούμα» αναβιώνει και στους Ολύμπους, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού, την Καθαρά Δευτέρα, με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων και τοπικών εδεσμάτων.

Αλλο ένα αποκριάτικο έθιμο που αναβιώνει στην Χίο, και συγκεκριμένα στο -επίσης Μαστιχοχώρι- Πυργί είναι οι «Καρκαλούσες», την Κυριακή της Τυρινής, με παρέλαση με αυτοσχέδια άρματα και καρναβαλιστές ντυμένους με ετερόκλητες αστείες φορεσιές και μαντήλι (τουλουπάνι) στο πρόσωπο αντί μάσκας.

Στη Βολισσό, στο κεφαλοχώρι των βόρειων χωριών, την Κυριακή της Τυρινής αναβιώνει το έθιμο του «Διπλού», όπου οι κάτοικοι με πλεγμένα τα χέρια τους σχηματίζουν μια μεγάλη αλυσίδα, τραγουδώντας παινέματα για το χωριό. Ακολουθούν κεράσματα με σούμα και ξηρούς καρπούς.

*ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ ΤΗΣ ΜΟΣΤΡΑΣ, την Κυριακή της Τυρινής 1 Μαρτίου, στα Θυμιανά. Μικροί και μεγάλοι ντυμένοι Βρακάδες και Πειρατές, αφού παρακολουθήσουν τη λειτουργία στα ξωκλήσια Αγίου Ιωάννου Στενακούσων και Αγίου Δημητρίου Κτιστών, θα κατέβουν προς το χωριό χορεύοντας τους δυο χορούς. Γίνεται αναπαράσταση της ηρωικής εκείνης μάχης και καταλήγουν στην εκκλησία του Αγ. Ευστρατίου, εκεί όπου κρεμούν τα λάβαρα των συναφιών. Μετά την αναπαράσταση της μάχης και το τέλος του παραδοσιακού εθίμου ακολουθεί η παρέλαση με τα άρματα και τους καρναβαλιστές στους δρόμους των Θυμιανών (12.30 μ.μ.) και η μέρα συνεχίζεται με παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία Καρουλίου. 

Σκύρος - Μαλλιαρές κάπες, προβιές τράγου και κουδούνια

Το Σκυριανό καρναβάλι, ένα από τα πιο πρωτότυπα αποκριάτικα έθιμα, αυτό του «Γέρου και της Κορέλας», κατάλοιπο της διονυσιακής λατρείας, αποτελεί μέρος της ρίζας και της ιστορικής μνήμης των Σκυριανών.

Πρωταγωνιστές του σκυριανού καρναβαλιού είναι ο «Γέρος», η «Κορέλα» και ο «Φράγκος». Ο θρύλος λέει πώς μια μεγάλη θεομηνία είχε πλήξει το νησί και κατέστρεψε τα πάντα. Ο «Γέρος» κτηνοτρόφος είδε τα ζωντανά του να πεθαίνουν μπροστά στα μάτια του. Πάνω στην τρέλα του φόρεσε πάνω από το παντελόνι του τα κουδούνια των προβάτων και κατέβηκε αλαφιασμένος στην Χώρα για να μεταφέρει τα κακά μαντάτα. Μαζί του ακολούθησε και η γυναίκα του η «Κορέλα», η οποία με κουρελιασμένα ρούχα έτρεχε πίσω του να τον ηρεμήσει. Μαζί τους και ο «Φράγκος», ο παραγιός του σπιτιού, ο οποίος ακολουθεί τον «Γέρο» κάνοντας αστείες γκριμάτσες, ώστε να τον κάνει να γελάσει.

Νέοι και νέες τριγυρίζουν στα σοκάκια της Χώρας, με αποκορύφωμα το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς (29/2 - 1/3). Κεντρική μορφή είναι ο «Γέρος», ντυμένος με μαλλιαρή μαύρη κάπα, φοράει μάσκα από δέρμα κατσικιού, ενώ στη μέση του έχει περασμένη ζώνη με κουδούνια κοπαδιού (σ.σ. μπορεί να είναι και 40). Από τη μέση και κάτω φοράει το τσοπάνικο πανωβράκι, τις τροχαδόκαλτσες και τα παραδοσιακά τροχάδια (τα υποδήματα των Σκυριανών χωρικών).

Τον συνοδεύουν η «Κορέλα» (σ.σ. παλιά ήταν νεαρός άνδρας ντυμένος με παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά, ωστόσο στις μέρες μας η «Κορέλα» είναι είτε κοπέλα είτε αγόρι) και ο «Φράγκος» ο οποίος φοράει ένα Ευρωπαϊκό παντελόνι και έχει κρεμασμένο πίσω του ένα μεγάλο κουδούνι. Σκοπός είναι καθώς περπατάνε να κάνουν θόρυβο ενώ ταυτόχρονα χορεύουν.

Την Κυριακή της Τυρινής αναβιώνει το έθιμο της «Τράτας», όπου οι ναυτικοί του νησιού κατασκευάζουν ένα ομοίωμα βάρκας, και το μεσημέρι στην πλατεία της Χώρας, οι κάτοικοι φορώντας στολή ναυτικών σατιρίζουν την επικαιρότητα λέγοντας στιχάκια.

*ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ, το Τριώδιο στη Σκύρο κλείνει πανηγυρικά, όπου όλοι οι Σκυριανοί ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές ξεχύνονται στην Αγορά και καταλήγουν στην Πλατεία της Χώρας. Ακολουθεί γλέντι και χορός μέχρι το πρωί.

Λέσβος - Η Περικεφαλαία, η Τράτα και οι Κουδουνάτοι

Στο Βορειοανατολικό Αιγαίο, στη Λέσβο, αναβιώνουν παλιά παραδοσιακά έθιμα, σατιρίζοντας και διασκεδάζοντας συμμετέχοντες και επισκέπτες.

Στην παραδοσιακή Αγιάσο, όπως κάθε χρόνο, ο Πολιτιστικός Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιάσου «Ο Σάτυρος» και το Αναγνωστήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη» αναβιώνουν μέσα στις στράτες του χωριού τα παραδοσιακά έθιμα της Περικεφαλαίας και της Τράτας.

Το Σάββατο 29/2 στο Αναγνωστήριο, στις 12 το μεσημέρι, θα έχει παιδικό πάρτι μασκέ με μουσική, χορό, παιχνίδια και Κυνήγι Χαμένου Θησαυρού.

Την Καθαρά Δευτέρα το Visit Agiasos οργανώνει σεργιάνι στο χωριό με θέμα «Ανακαλύψτε την Αγιάσο» (εκκίνηση 10 το πρωί από το Καμπούδι), στο δημοτικό πάρκο θα έχει αποκριάτικες δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους (γαϊτανάκι, κλόουν, κατασκευές, face painting κτλ.) ενώ στην πλατεία Δημαρχείου θα κορυφωθούν οι καρναβαλικές εκδηλώσεις με μουσικά συγκροτήματα, νηστίσιμους μεζέδες, ούζο και κρασί.

Επίσης, στον Μεσότοπο Λέσβου, δυτικά του νησιού, αναβιώνουν από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού οι «Κουδουνάτοι», την Κυριακή της Τυρινής. Σήμερα, Κυριακή της Αποκριάς, στην Πολιτιστική Αίθουσα θα αναβιώσει η «Μικρή Αποκριά» με χορούς, τραγούδια και σκετς γραμμένα στην ντοπιολαλιά ενώ το 34^ο Καρναβάλι Μεσοτόπου θα λάβει χώρα την Κυριακή 1 Μαρτίου, στις 11.00 το πρωί, όπου στον αύλειο χώρο του πολιτιστικού κέντρου θα προσφέρονται παραδοσιακή κολοκυθόπιτα, μεζέδες και ούζο και ο κόσμος θα διασκεδάζει με τις σάτιρες, τα αυθόρμητα συσσίτια και με τους εκκωφαντικούς Κουδουνάτους Μεσοτόπου με τους ήχους των αμέτρητων κουδουνιών τους.

*ΠΕΡΙΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΤΡΑΤΑ, την Κυριακή της Τυρινής 1 Μαρτίου, στην Αγιάσο, με εκκίνηση στις 13.00 από το Αναγνωστήριο, ο αγερμός τραγουδώντας τα παραδοσιακά φαλλικά άσματα (τριψίματα) θα καταλήξει στην Πλατεία Αγοράς του χωριού, όπου θα ακολουθήσει μουσικοχορευτικό πρόγραμμα από παραδοσιακή ορχήστρα με φυσερά και το Χορευτικό Τμήμα του Αναγνωστηρίου ενώ στον κόσμο θα προσφερθεί δωρεάν παραδοσιακό ρυζόγαλο.