Αρχαιολογικός χώρος και μουσείο Δελφών: Ο Ηνίοχος, ο Θησαυρός των Σιφνίων και το Ιερό του Απόλλωνα

Στη Στερεά Ελλάδα, στο νομό Φωκίδας, βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα μουσεία στην Ελλάδα, το αρχαιολογικό μουσείο των Δελφών, το οποίο παρουσιάζει την ιστορία του φημισμένου δελφικού ιερού και του πιο ξακουστού μαντείου του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Οι πλούσιες συλλογές του περιλαμβάνουν κυρίως αρχιτεκτονικά γλυπτά, αγάλματα και έργα μικροτεχνίας, αφιερώματα των πιστών στο ιερό, τα οποία ανακλούν τη θρησκευτικο-πολιτική και καλλιτεχνική δραστηριότητά του σε όλη την ιστορική του πορεία, από την ίδρυση του Απολλώνειου τεμένους τον 8ο αι. π.Χ. έως την παρακμή του στα χρόνια της ύστερης αρχαιότητας.

Ολες οι αίθουσες παρουσιάζουν απαράμιλλη σπουδαιότητα, ξεκινώντας βεβαίως από τον προθάλαμο, εκεί όπου εκτίθεται το Δελφικό σύμβολο ως κέντρο του κόσμου – ο Ομφαλός- ο οποίος βρισκόταν στο άδυτο του ναού του Απόλλωνα, και καταλήγοντας στην δωδέκατη αίθουσα με τον επιβλητικό Ηνίοχο.

Ο χάλκινος Ηνίοχος και η μαρμάρινη Σφίγγα

Χάλκινο άγαλμα με τον Ηνίοχο να φοράει τον τυπικό μακρύ χιτώνα των αρματοδρόμων που συγκρατείται με τον ανάβαλο – λεπτές ταινίες- για να μη φουσκώνει από τον αέρα, όταν καλπάζουν τα άλογα. Το δεξί του χέρι που σώθηκε με τα καλοφτιαγμένα δάκτυλα, τα γυμνά του πόδια αλλά και το βλέμμα του εντυπωσιάζουν τους χιλιάδες επισκέπτες που στέκονται μπροστά του καθημερινά.  

Να πούμε, ότι ο Ηνίοχος με το άρμα του ήταν για πολλούς αιώνες πλακωμένος από βράχους, και ήρθε στο φως με τις γαλλικές ανασκαφές του 1896 σε θέση ανάμεσα στο θέατρο, στο ανάθημα του Κρατερού και στο ισχέγαον.

Στις πλούσιες συλλογές του μουσείου δεσπόζουν, μεταξύ άλλων, η μαρμάρινη «Σφίγγα» των Ναξίων, ύψους 2.32 μ., αφιερωμένη στον Απόλλων το 570-560 π.Χ., η οποία στηριζόταν σε ιωνική κολόνα που βρισκόταν πάνω σε βράχο, δυτικά της Στοάς των Αθηναίων.

Είναι και ο θησαυρός των Σιφνίων (μέσα 6^ου αιώνα π.Χ.) που ο Ηρόδοτος χαρακτηρίζει ως «πλουσιώτατον» και έδειχνε τον πλούτο και τη δύναμη της Σίφνου. Η βόρεια ζωφόρος απεικονίζει την Γιγαντομαχία, η ανατολική αναφερόταν στον Τρωικό πόλεμο, η δυτική είχε θέμα την κρίση του Πάρη και η νότια την αρπαγή των κοριτσιών του Λεύκιππου. 

Ο Κίονας των χορευτριών, οι αρχαϊκοί κούροι Κλέοβις και Βίτων, ο Αγίας – αθλητής και νικητής στο παγκράτιο και σ’ όλους τους πανελλήνιους αγώνες-, ο όμορφος Αντίνοος, μετόπες από το θησαυρό των Αθηναίων, οι αίθουσες του ναού του Απόλλωνα κτλ. συμπεριλαμβάνονται στις συλλογές του ξακουστού μουσείου των Δελφών. 

Το Ιερό του Απόλλωνα

Το κεντρικό και πιο σπουδαίο σημείο του αρχαιολογικού χώρου αποτελούσε πάντα το ιερό του Απόλλωνα. Προστατευόταν από περίβολο, με είσοδο στη νοτιοανατολική του γωνία. Από το σημείο αυτό οι επισκέπτες ακολουθούσαν την Ιερά Οδό, το βασικό ιστό του τεμένους, που οδηγούσε στο ναό του Απόλλωνα με το περίφημο άδυτο, όπου έδινε τους χρησμούς της η Πυθία.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πρώτος ναός του Απόλλωνα που κτίσθηκε στους Δελφούς ήταν μία καλύβα από κλαδιά δάφνης, ο δεύτερος έγινε από κερί μελισσών και φτερά και ο τρίτος από χαλκό, ενώ ο τέταρτος κτίσθηκε από τους μυθικούς αρχιτέκτονες Τροφώνιο και Αγαμήδη με τη βοήθεια του ίδιου του Απόλλωνα. Αυτός πρέπει να ήταν ο πώρινος ναός, που καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ.

Ο ναός που τον διαδέχτηκε χτίστηκε τον 4^ο αιώνα π.Χ. στα θεμέλια παλαιότερου ναού που καταστράφηκε το 373 π.Χ. από σεισμό. Το εσωτερικό του ναού κοσμούσαν τοιχογραφίες ενώ εξωτερικά είχε γλυπτό διάκοσμο και επίχρυσες περσικές ασπίδες, λάφυρα από τη μάχη του Μαραθώνα.

Ο θησαυρός των Αθηναίων, από μάρμαρο της Πάρου, είναι από τα πιο σπουδαία και εντυπωσιακά κτίσματα του τεμένους του Απόλλωνα, ο οποίος δέσποζε επάνω στην Ιερά Οδό, δίπλα στο βουλευτήριο της πόλης των Δελφών.

Η Ιερά Οδός, μεταξύ μουσείου και Κασταλίας πηγής, η οποία ανηφόριζε με καμπές μέχρι το ναό του Απόλλωνα και το βωμό των Χίων, ο πολυγωνικός τοίχος των Δελφών μπροστά από τον οποίο υπήρχε η Στοά των Αθηναίων – αθηναϊκό αφιέρωμα για να στεγάσει η πόλη τα ναυτικά της τρόπαια-, ο θησαυρός των Σιφνίων -από τα πιο λαμπρά και πλούσια διακοσμημένα κτήρια στο ιερό του Απόλλωνα-, το αρχαίο θέατρο των Δελφών μέσα στο ιερό του Απόλλωνα, χωρητικότητας 5.000 θεατών, το οποίο κατασκευάστηκε τον 3^ο αιώνα π.Χ. από πέτρα Παρνασσού και στην αρχαιότητα τελούνταν οι δραματικοί και μουσικοί αγώνες των Πυθίων, και ακόμη ψηλότερα, έξω από τον περίβολο του Ιερού, το Στάδιο που φιλοξενούσε τους αθλητικούς αγώνες (σ.σ. ο χώρος δεν είναι επισκέψιμος λόγω εργασιών αναστήλωσης) συμπεριλαμβάνονται στα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών.

Ο Θόλος  της Αθηνάς Προναίας

Ανατολικά του ρέματος της Κασταλίας βρίσκεται το ιερό της Αθηνάς Προναίας (προ του ναού του Απόλλωνα) και εκεί ξεχωρίζει ο «Θόλος», το πιο χαρακτηριστικό μνημείο στο ιερό, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στο νεότερο ναό της Αθηνάς και στο θησαυρό των Μασσαλιωτών. Εχει συσχετισθεί με χθόνια λατρεία, ωστόσο, ο περιηγητής Παυσανίας, που είδε τα ερείπιά του το 2ο αι. μ.Χ. δεν το μνημονεύει ως ναό. Το εντυπωσιακό κυκλικό κτήριο χρονολογείται στο 380 π.Χ.

*ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΟΤΗΤΑ, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την κίνηση μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, τον Οκτώβριο του 2019, ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών κατέγραψε 45.710 επισκέπτες έναντι 39.913 (Οκτώβριος του 2018) σημειώνοντας αύξηση 14,5%. Αντίστοιχα, στο μουσείο καταγράφηκαν 29.625 επισκέπτες έναντι 27.027 (αύξηση 9,6%).

Tips

-Αρχαιολογικό μουσείο/Αρχαιολογικός χώρος: Λειτουργούν καθημερινά και ώρες 08.30 – 15.30. Το ενιαίο εισιτήριο (μουσείο και αρχαιολογικός χώρος) κοστίζει 6 ευρώ (έως 31/3). Από 1^η Απριλίου, η τιμή του ενιαίου εισιτηρίου προσαρμόζεται στα 12 ευρώ (τηλ. 22650 82312,3).

-Κασταλία Πηγή: H ιερή κρήνη των Δελφών, πήρε το όνομά της από τη νύμφη Κασταλία. Αναβλύζει από το βράχο της Φαιδριάδας Υάμπειας, όπως είναι το αρχαίο όνομα. Με το νερό της οι επισκέπτες ξεδιψούσαν από την μακριά πορεία τους και ταυτόχρονα εξαγνίζονταν πριν μπουν στο μαντείο.

-Γυμνάσιο: Ανάμεσα στην Κασταλία κρήνη και στο τέμενος της Αθηνάς Προναίας σώζονται τα ερείπια του Γυμνασίου των Δελφών. Πρόκειται για ένα από τα πληρέστερα συγκροτήματα της αρχαιότητας, που περιλάμβανε το γυμνάσιο, την παλαίστρα και λουτρικές εγκαταστάσεις. Η οικοδόμησή του ανάγεται στον 4ο αι. π.Χ., ωστόσο δέχθηκε διάφορες μετατροπές και επισκευές κατά τη διάρκεια των αιώνων και η χρήση του συνεχίσθηκε μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια, όταν προστέθηκαν τα θερμά λουτρά. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για την προπόνηση των αθλητών ενώ στην ελληνιστική εποχή, μετατράπηκε σε χώρο για την πνευματική καλλιέργεια των πολιτών.