Πανθέοι: Μία σειρά γεμάτη από παράνομους έρωτες, πάθη και μυστικά στη σκιά του πολέμου - Ο σκηνοθέτης Σπύρος Μιχαλόπουλος στο ethnos.gr

Το θρυλικό μυθιστόρημα «Πανθέοι», το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά πριν από 75 χρόνια, αποτελούμενο από τέσσερεις τόμους, και χάρισε στον δημιουργό του, Τάσο Αθανασιάδη, το βραβείο πεζογραφήματος από την Ακαδημία Αθηνών (1959), ετοιμάζεται να ζωντανέψει ξανά. Ο συγγραφέας αποτυπώνει την τοιχογραφία της ελληνικής κοινωνίας του προηγούμενου αιώνα. Μία περίοδος που χαρακτηρίζεται από σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα: από την πτώχευση του ελληνικού κράτους το 1897 έως τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, από την άνθηση της Μεγάλης Ιδέας έως τον Μακεδονικό Αγώνα, από τον Εθνικό Διχασμό έως τη Μικρασιατική Καταστροφή, από τον θάνατο του Βενιζέλου έως και τη δικτατορία του Μεταξά. 

Μέσα από τις ζωές των ηρώων εξετάζεται η αμαρτία και η συγγνώμη στα πλαίσια της ηθικής τελείωσης του ανθρώπου, στοιχεία που χρησιμοποιεί γενικά στα έργα του ο Αθανασιάδης. Τέσσερεις άνθρωποι φτιαγμένοι από διαφορετικά υλικά, θ' αγγίξουν τα όρια του συναισθηματικού τους κόσμου κάτω από τη στέγη μιας οικογένειας, της οικογένειας των Πανθέων. Τα πάθη και οι αδυναμίες κυριαρχούν και η ισορροπία της οικογένειας μοιάζει πιο εύθραυστη από ποτέ. Το αφήγημα με τη σύνθετη πλοκή, τα κοινωνικοπολιτικά του μηνύματα και τη σημασία της οικογένειας στο επίκεντρο, έρχεται στη μικρή οθόνη τη νέα σεζόν από τη συχνότητα του ΣΚΑΪ, μ' ένα καθηλωτικό σενάριο της Γιάννας Κανελλοπούλου, του Άγγελου Χασάπογλου και του Βασίλη Σπηλιόπουλο, αλλά και με τη συμμετοχή ενός εξαιρετικού καστ ηθοποιών. Πριν από λίγες μέρες ακούστηκε η πρώτη κλακέτα και τα γυρίσματα συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Σπύρου Μιχαλόπουλου, ο οποίος μιλά στο ethnos.gr για τις απαιτήσεις της νέας σειράς.

Η ιστορία των «Πανθέων» ξεκινά το 1939…

Ενώ η Ευρώπη βρίσκεται στο χάος της αρχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στην Αθήνα τα ετερόκλητα μέλη της οικογένειας των Πανθέων συγκεντρώνονται στο αρχοντικό τους στην Κηφισιά, στο προσκέφαλο του ετοιμοθάνατου πατριάρχη της οικογένειας, Βλάση. Λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, θα απαρνηθεί με αποτροπιασμό την εκλιπούσα σύζυγό του και μητέρα τους, τη Νένα. Ταυτόχρονα, η απρόσμενη εμφάνιση της Μάρμως, της νεαρής συζύγου του γιου του Βλάση, Ανδρέα, θα ταράξει ακόμα περισσότερο τις ισορροπίες, ενώ ένα επικίνδυνο δίκτυο κατασκόπων απειλεί τους πρωταγωνιστές. Η στιγμή που η Ελλάδα θα μπει στον πόλεμο δεν αργεί, γεγονός που θα δοκιμάσει τις αντοχές, την αξιοπρέπεια και τη συνείδηση των ηρώων. 

Ο Τάσος Αθανασιάδης δημιουργεί ένα δικό του σύμπαν με στόχο να μιλήσει για ανθρώπινες αξίες. Να μιλήσει για τον αδιέξοδο έρωτα, τα πάθη που κυριαρχούν στη ζωή, για την αιώνια πάλη Καλού και Κακού. Όπως λέει και ένας φίλος συγγραφέας, για τρία πράγματα γράφονται βιβλία, τον έρωτα, τον θάνατο και την εξουσία. Στο σύμπαν αυτό του Αθανασιάδη το ιστορικό περιβάλλον παίζει έναν ρόλο καταλυτικό. Οι αξίες του μυθιστορήματος αναπτύσσονται ανεξάρτητα, αλλά όχι ασύνδετα με την Ιστορία. Δίνει επιπλέον ένα ενδιαφέρον αισθητικό, αλλά δεν είναι αυτό που το καθορίζει. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι αξίες είναι διαχρονικές ανεξαρτήτως ιστορικού περιβάλλοντος.

Ο αρχικός σχεδιασμός για τη διασκευή του βιβλίου και το σενάριο

Εκείνο που με τράβηξε στους «Πανθέους» είναι το γεγονός ότι έφτασα στο σημείο, έπειτα από σαράντα χρόνια καριέρας, ν' αναλάβω τη σκηνοθεσία αυτού του εμβληματικού έργου του Τάσου Αθανασιάδη, το οποίο με κάνει υπερήφανο και συγχρόνως με τιμά. Η πρόταση του κ. Καραγιάννη με βρήκε σε μια από τις καλύτερες περιόδους της ζωής μου. Μια περίοδο που αναζητούσα την ουσία του επαγγέλματός μου, την αξιοποίηση τω γνώσεών μου για τη γενιά του μεσοπολέμου και κυρίως μου δίνεται η δυνατότητα ν' αναμετρηθώ με ένα σύμβολο της λογοτεχνίας όπως είναι οι «Πανθέοι». Το «ναι» ήρθε αυθόρμητα. 

Οι «Πανθέοι» προβάλλονταν στην ΕΡΤ από το 1977 έως το 1979 σε σκηνοθεσία του Βασίλη Γεωργιάδη. Ωστόσο, δεν κάνουμε ριμέικ της σειράς, αλλά με τους τρεις σεναριογράφους αποφασίσαμε να κάνουμε μια καινούργια προσέγγιση του μυθιστορήματος. Και αυτό είναι το διαφορετικό. Με σεβασμό και αγάπη στο έργο του συγγραφέα, αναπτύξαμε μια δική μας προσέγγιση που δίνει στο βιβλίο μια άλλη διάσταση. Είναι ωραίο να εμπιστεύεσαι το ένστικτο ταλαντούχων ανθρώπων, κρατώντας πάντα τους βασικούς άξονες του έργου. Η σειρά θα προβάλλεται στην prime time ζώνη, με τέσσερα επεισόδια την εβδομάδα.

Η πρόκληση

Η πρόκληση σ' ένα τέτοιο εγχείρημα είναι να μπεις όσο πιο βαθιά γίνεται στην ουσία του βιβλίου. Πίσω από τις λέξεις κρύβονται πολλά και διαφορετικά μηνύματα. Αποκρυπτογραφείς συνεχώς γεγονότα και καταστάσεις, δίνοντας μια διαφορετική σκέψη και θεώρηση. Όταν μεταφέρεις ένα εμβληματικό έργο στην οθόνη, πρέπει να σκεφτείς για ποιο λόγο το κάνεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση των Πανθέων, αποδίδεις τα διαχρονικά μηνύματα του Τάσου Αθανασιάδη, μέσα από τα γεγονότα του βιβλίου. Είναι γοητευτικό όλο αυτό.

Η ευθύνη μας είναι να περιγράψουμε το περιβάλλον με ακρίβεια και να βάλουμε τους ήρωες μας να ζήσουν μέσα σ’ αυτό. Δεν κάνουμε κριτική στα ιστορικά γεγονότα. Αυτά υπάρχουν. Πόσο και κυρίως πώς επηρεάζουν τους ήρωες μας είναι το ζητούμενο. Σ’ αυτό όμως ο συγγραφέας έχει δώσει τις απαντήσεις του. Εμείς μένει να τις ακολουθήσουμε. Άλλωστε, μην ξεχνάτε ότι του πήρε περίπου δεκαπέντε χρόνια για το γράψει.

Συγκλονιστικές ερμηνείες, ταλαντούχοι ηθοποιοί

Είχα την τύχη να επιλέξω πολύ σπουδαίους ηθοποιούς. Μαζί με τη συνεργάτιδα μου στο καστ Μιράντα Ρωσταντή, αποφασίσαμε να κάνουμε οντισιόν σε κάθε ρόλο, σε κάθε επιλογή μας. Αυτό δημιούργησε ένα δικό μας σύμπαν, όπου κάθε ηθοποιός «κούμπωνε». Στόχος μας είναι να έχουμε δυνατές ερμηνείες, κάτι που υπαγορεύεται και από το σενάριο. Θα δούμε λοιπόν ένα «πάντρεμα» διαφορετικών σχολών δραματικής τέχνης.

Το σενάριο απογειώνουν οι Κάτια Δανδουλάκη (Χρυσοστόμη Πανθέου), Αιμίλιος Χειλάκης (Ανδρέας Πανθέος), Μελία Κράιλινγκ (Μάρμω Πανθέου), Μιχάλης Σαράντης (Κίτσος Γαλάτης), Νίκος Χατζόπουλος (Ισίδωρος Πανθέος), Θανάσης Κουρλαμπάς (Φάνης Πανθέος), Μαρία Καλλιμάνη (Δέσποινα Γαλάτη), Πηνελόπη Πιτσούλη (Ιλαρία), Κόρα Καρβούνη (Νίνα Αυγουστάκη) και Σπύρος Σταμούλης (Στάθης Μονογιός) είναι ελάχιστοι μόνο από τους πρωταγωνιστές. Στον ρόλο του Βλάση Πανθέου, να σημειωθεί ότι θα δούμε τον Γιώργο Κωνσταντίνου.

Τα γυρίσματα

Τα γυρίσματα γίνονται σε φυσικούς χώρους σε όλη την Αττική αλλά και σε δύο τεράστια πλατό, εκεί όπου, σύμφωνα με το σενάριο, τα ετερόκλητα μέλη της οικογένειας ερωτεύονται και ζουν απαγορευμένα πάθη. Σίγουρα, είναι αρκετά ιντριγκαδόρικο για έναν σκηνοθέτη ν' απεικονίζει εικόνες προηγούμενων δεκαετιών, αλλά θεωρώ πιο δύσκολο είναι να «μεταφέρεις» τα πάθη των ηρώων, όχι σαν απλή καταγραφή, αλλά σαν φυσική συνέπεια των πράξεων τους. Ο σκηνοθέτης εδώ έχει να αντιμετωπίσει και ένα άλλο δύσκολο κομμάτι. Την αισθητική απεικόνιση. Την ακρίβεια στα ρούχα και στα σκηνικά, τη μουσική της εποχής, την εκφορά λόγου των ηρώων.

Σπύρος Μιχαλόπουλος: «Ελκομαι από έργα που μιλούν για τον άνθρωπο»

Ο Σπύρος Μιχαλόπουλος γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1959 και έμεινε εκεί για δώδεκα χρόνια. Αρχές του 70, μετανάστευσε στην Αθήνα, όπως και πολλοί άλλοι. Γυμνάσιο και Λύκειο στην Κυψέλη, δίπλα στη Φωκίωνος, όταν ακόμη ήταν διπλός δρόμος. Νωρίς μετά το Λύκειο έφυγε για Πολωνία. Αντί για χημικός μηχανικός, το γύρισε σκηνοθέτης. Δρόμοι πολλοί σε Βερολίνο και Μόναχο και γνωριμίες αιώνιες. Ο Κισλόφσκι, ο Αγγελόπουλος, ο Πανουσόπουλος και άλλοι τόσοι σπουδαίοι. Μετά τον στρατό στον Εβρο, ήρθε η δουλειά. Από το 1984 έως τώρα. Μια σχολή Σταυράκου συμπλήρωσε το παζλ. Ινδαρές και Απειρανθίτης μαζί με Κατριτζιδάκη, όλοι μια γενιά. 

Έπειτα από δεκάδες ντοκιμαντέρ, ήρθε η διαφήμιση που τον κράτησε μια δεκαετία. Νέες γνωριμίες, νέες τεχνικές. Μπήκε στον χώρο της τηλεόρασης ως σκηνοθέτης σειρών, το 2004, με το «Βέρα στο δεξί». Εκεί δοκίμασε πράγματα που του άρεσαν και του «βγήκαν». Αυτό άρχισε να του δίνει αυτοπεποίθηση. Έκτοτε έκανε την «Πολυκατοικία», τις «Άγριες Μέλισσες», τον «Όρκο» κ.α. Οι «Πανθέοι» είναι η 16η σειρά του και συνεχίζει... 

Κάθε φορά που ξεκινάτε ένα νέο πρότζεκτ, έχετε το άγχος αν θα έχει την επιτυχία που έχουν γνωρίσει οι προηγούμενες σας δουλειές στην τηλεόραση;

Όποιος πει ότι δεν έχει άγχος για κάτι που ξεκινάει λέει ψέματα. Έχω βέβαια, όχι όμως αν θα έχει την επιτυχία που είχαν προηγούμενες δουλειές μου, αλλά αν αυτή η συγκεκριμένη σειρά θα αγκαλιαστεί από τον κόσμο. Κάτι που πιστεύω θα συμβεί.

Πολλοί είπαν ότι οι «Μέλισσες» έφεραν τον κινηματογράφο στην τηλεόραση. Ισχύει;

Όχι ακριβώς. Η τηλεόραση έχει άλλους κανόνες. Είναι γεγονός ότι αντιμετωπίσαμε τις Μέλισσες με μια διαφορετική τηλεοπτική αισθητική, που πλησίασε πολλές φορές στα κινηματογραφικά όρια, αλλά κάναμε καλή τηλεόραση, όχι σινεμά.

Πόση σχέση έχει μια τηλεοπτική σειρά με το σινεμά, σήμερα;

Είναι διαφορετικά αντικείμενα που έχουν κοινό εκφραστικό μέσον. Την κάμερα. Μια ταινία έχει δομή αυστηρή και περιορισμένη σε χρόνο. Αναπτύσσεται σε δύο ώρες, ενώ μια σειρά σε πολλά επεισόδια. Χρειάζεται άλλη σκηνοθετική προσέγγιση από το γύρισμα κυρίως. Αλλιώς σκηνοθετείς για σειρά, αλλιώς για σινεμά. Έχουν όμως και κοινά, όπως τα μέσα, το μοντάζ και κοινή κινηματογραφική γλώσσα. Καλό είναι οι σκηνοθέτες να μην μπερδεύουν τα δύο είδη. Να ξέρουν τι κάνουν.

Από το ξεκίνημά σας μέχρι σήμερα, έχετε γράψει και σκηνοθετήσει διαφορετικά είδη ταινιών και σειρών. Οι επιλογές είναι τυχαίες ή υπάρχει κάποιο είδος που είναι το αγαπημένο σας;

Δεν είναι τίποτε τυχαίο. Νομίζω ότι έλκομαι από έργα που μιλούν για τον άνθρωπο και τις αναζητήσεις του. Τον αυτοπροσδιορισμό, τον έρωτα, τη μοναξιά, την προοπτική του. Δεν είχα πάντα τη δυνατότητα να επιλέξω, αλλά πάντα κατάφερνα να βάλω κάποια από τα στοιχεία που με βασανίζουν μ’ έναν τρόπο. Κάθε φορά προσπαθώ να ενσωματώσω ένα κομμάτι του εαυτού μου και του ύφους μου. Πιθανώς να το έχω καταφέρει.

Αν μπορούσατε να περάσετε από μοντάζ τη μέχρι τώρα ζωή σας, τι θα κρατούσατε και τι θα κόβατε;

Δεν θα έκοβα ούτε καρέ. Είχα την τύχη να ζήσω πολλά γεγονότα, είτε ιστορικά, είτε προσωπικά. Θα κρατούσα τη γέννηση των παιδιών μου, την πρώτη μου μέρα σε γύρισμα, τον έρωτα, και τη χαρά της πρώτης μου σκηνοθεσίας.

Όταν κάποιος κάνει τα πρώτα του βήματα, πιστεύετε πρέπει να εστιάζει στο να κάνει πράγματα που τον εκφράζουν ή χρειάζονται κάποιες υποχωρήσεις;

Χρειάζονται και τα δύο. Απλά πρέπει να τα συνδυάζεις. Να έχεις επιλογές πάντα σε ότι ζητήσεις. Εκφραζόμαστε, σαν άνθρωποι, με διαφορετικούς τρόπους πάνω σε ένα πρόβλημα. Αν θα πρέπει να εστιάσει κάποιος στο θέλω του, να το κάνει όχι μονολιθικά και απόλυτα, αλλά να δίνει και εναλλακτικές λύσεις. Αν κάτι ζητήσεις πρέπει να ξέρεις πως να το κάνεις, όπως να ξέρεις τι θα κάνεις αν δεν το έχεις.

Τι είναι αυτό που επιθυμείτε αυτή τη στιγμή όσον αφορά τη δουλειά σας;

Να κάνω αυτά που θα με κάνουν ευχαριστημένο και χαρούμενο. Ν' ασχοληθώ με την κλασσική λογοτεχνία και να μπορέσω να πω όσα δεν έχω πει.