Εκατό Χρόνια Μοναξιά και ο Μάρκες μπορεί να κοιμάται ήσυχος: το Netflix δίνει άλλη διάσταση στο διάσημο μυθιστόρημα του

Η προσαρμογή του μυθιστορήματος Εκατό Χρόνια Μοναξιά λίγο καιρό πριν ίσως φάνταζε αδύνατο· δεν ήταν! Η μεταφορά του του αριστουργήματος του Gabriel Garcia Marquez- δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του- στο Netflix εν είδει σειράς λειτουργεί καλύτερα από ό,τι θα περίμενε και ο πιο αισιόδοξος.

«Αυτός που περιμένει πολύ, δεν πρέπει να περιμένει πολλά», είχε πει ο Marquez και οι φανατικοί αναγνώστες του, που περίμεναν πολύ για να δουν στην οθόνη ένα από τα σπουδαία μυθιστορήματά του, να περιμένουν πολλά!

Στο σπουδαίο μυθιστόρημά του Εκατό Χρόνια Μοναξιά, ο κολομβιανός νομπελίστας μυθιστοριογράφος Gabriel Garcia Marquez μετατρέπει ένα μάθημα ιστορίας, που κρατάει έναν αιώνα, σε ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα. Η αφήγησή του του Αουρελιάνο Μπαμπιλόνια που αποκρυπτογραφεί τα κείμενα του Μελκίαδες είναι γοητευτική και περιπετειώδης. Ο αναδευτήρας της πένας του Garcia Marquez ανακατεύει- με άριστα αποτελέσματα- ιστορίες τόσο εγκόσμιες όσο μαγικές κι’ απόκοσμες. Και καθώς εμβαθύνει στη ζωή της οικογένειας Μπουενδία, που ίδρυσε τη φανταστική πόλη Μακόντο, ο Garcia Marquez επιδεικνύει μια υπερβατική ικανότητα να λυγίζει τον χρόνο. Αρχίστε από τις πρώτες κιόλας αράδες του βιβλίου: «Πολλά χρόνια μετά, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ο συνταγματάρχης Αουρελιάνο Μπουενδία θα έφερνε στο νου του το μακρινό απόγευμα που ο πατέρας του τον πήγε να γνωρίσει τον πάγο»... (από τη μετάφραση της Μαρίας Παλαιολόγου των εκδόσεων Ψυχογιός).

Κόντρα στον κινηματογράφο...

Μέχρι το θάνατό του, το 2014, ο Garcia Marquez ισχυριζόταν ότι εκείνο το μυθιστόρημα ήταν αδύνατο να μεταλλαχτεί σε ταινία ή οτιδήποτε άλλο που να προβληθεί σε οθόνη μεγάλη ή μικρή, με λίγα λόγια να γίνει αρχικά σενάριο κι έπειτα να το αναλάβει εταιρία παραγωγής και κάποιος σκηνοθέτης. Το Εκατό Χρόνια Μοναξιά, έλεγε, «είναι γραμμένο κόντρα στον κινηματογράφο»· γι' αυτό, μετά τη δημοσίευσή του, το 1967, ο συγγραφέας απέρριψε επανειλημμένως τις προτάσεις αγοράς των δικαιωμάτων. Μανιώδης σινεφίλ και σεναριογράφος ο ίδιος ο Marquez, είχε υπογράψει προηγούμενες προσαρμογές του έργου του για ταινίες: το μυθιστόρημά του Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας, αλλά και το Χρονικό ενός Προαναγγελθέντος Θανάτου, που όμως δεν τα αγκάλιασαν με θέρμη οι κριτικοί του κινηματογράφου και- αντικειμενικά- ήταν κατώτερα (ως ταινίες) του έργου του Μάρκες. Επέμεινε ο Κολομβιανός ότι η δύναμη και το πάθος του πιο διάσημου βιβλίου του θα λειτουργούσαν στην οθόνη μόνο αν ακουγόταν στα ισπανικά για 100 ώρες ή, σύμφωνα με άλλες πηγές, επί 100 ολόκληρα χρόνια!

Τα επεισόδια της σειράς του Netflix, που έχει ήδη «πέσει» στην πλατφόρμα, δεν διαρκούν 100 ώρες, αλλά είναι μια «υπέροχη» κατά πολλούς, αξιόλογη σίγουρα μεταφορά του μυθιστορήματος του Marquez, όσο θα περίμεναν να είναι οι φανατικοί αναγνώστες του.
Η ιστορία ως σειρά είναι γυρισμένη στην Κολομβία και ειπωμένη στα ισπανικά, όπως επιθυμούσε ο Garcia Marquez. Η σειρά έχει τις ευλογίες των γιων του συγγραφέα, οι οποίοι λειτουργούν ως εκτελεστικοί παραγωγοί. Σκηνοθετούν ο Alex Garcia Lopez και η Laura Mora Ortega, με μαεστρία και σεβασμό στο ιστορικό πρωτότυπο. 

Οι βιβλιολάτρεις μπορεί να μην βρίσκουν αυτές τις προσπάθειες αρκετές ώστε να πειστούν για την αρτιότητα της παραγωγής, αλλά και μόνο το γεγονός η προσπάθειά της εταιρίς παραγωγής να αποδοθεί πιστά το μυθιστόρημα, μεταξύ άλλων, με τη στρατολόγηση σκηνοθετών από τη Λατινική Αμερική και ενός σχεδόν αποκλειστικά τοπικού καστ, οδήγησε σε αυτή που μπορεί να είναι η καλύτερη εκδοχή ενός, ας το πούμε «μη προσαρμοστικού» μυθιστορήματος, μέχρι σήμερα.

Το Εκατό Χρόνια Μοναξιά του Netflix ταιριάζει με την ωμή φιλοδοξία του Garcia Marquez: παρακολουθώντας το είναι σαν να βλέπεις ένα όμορφο, παράξενο, και μαγευτικό όνειρο. Το Μακόντο, άλλωστε, είναι σαν σε όνειρο, ένας τόπος που οραματίζεται ο Χοσέ Αρκάδιο Μπουενδία (τον οποίο υποδύεται ο Μάρκο Γκονζάλες), ο πατριάρχης της οικογένειας, μια νύχτα ενώ κοιμάται.

Η παράξενη οικογένεια Μπουενδία

Όταν αρχίζει η σειρά , ο Χοσέ Αρκάδιο, ένας άντρας επιρρεπής σε εμμονές, έχει μόλις παντρευτεί την ξαδέρφη του, την Ούρσουλα Ιγουαράν (Σουζάνα Μοράλες). Η οικογένειά τους μεγαλώνει και πολλαπλασιάζεται, όπως και η πόλη που ιδρύουν, καταμεσής ενός βάλτου. Το σπίτι της οικογένειας Μπουενδία φιλοξενεί κατά καιρούς πολλούς περίεργους ανθρώπους: εμφανίζεται ένας τσιγγάνος, ο Μελκιάδες, που περνάει τακτικά φέρνοντας... παράξενες εφευρέσειςπου γοητεύουν τον Αρκάδιο (φωτογραφική μηχανή...), ένα κορίτσι που τρέφεται με χώμα και που κουβαλάει μια τσάντα με τα κόκαλα των γονιών της που τρέμουν και πρόσφυγες κυνηγημένοι από έναν εμφύλιο πόλεμο.

Η έκδοση του Netflix «πειράζει» ελαφρώς τον χρόνο, διηγούμενο το έπος των Μπουενδία πιο συνοπτικά. Η αφήγηση και οι διάλογοι βοηθούν τον θεατή να βρει θέση να σταθεί μέσα στο σαρωτικό χρονοδιάγραμμα. Ωστόσο, είναι τόσο συναρπαστικό να παρακολουθείς τα μέλη της οικογένειας να μεγαλώνουν και να πεθάνουν, να ανθίζουν και να μαραίνονται, να ερωτεύονται (συχνά ο ένας τον άλλον...) και να επαναλαμβάνουν τα λάθη των προγόνων τους, όπως ήταν συναρπαστικό να διαβάζεις γι' αυτά μέσα από τις αράδες του Μάρκες. Οι περίεργες ιστορίες των ηρώων απεικονίζουν πώς η Ιστορία τείνει να επαναλαμβάνεται επειδή η μνήμη είναι ελλειμματική.

Οι προσαρμογές από ένα βιβλίο σε μια οθόνη μπορεί να δυσκολεύουν κάτω από τις συμβάσεις της τηλεόρασης, όπως το κάστινγκ και η προσκόλληση σε μια συγκεκριμένη δομή. Εκείνοι που έκαναν τις καλύτερες προσπάθειες είχαν αντιληφθεί από νωρίς ότι η υπέρβαση αυτών των ορίων δεν είναι ο απώτερος στόχος. Αντίθετα, στόχευσαν στο το πώς θα μετατρέψουν την ανάγνωση ενός δυνατού μυθιστορήματος σε δυνατές εικόνες. Και αυτό συνέβη στο Netflix.

Μια σειρά που βασίζεται σε ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας μπορεί να απεικονίσει έννοιες με εκπληκτικά εφέ. Μια ερμηνεία ενός ενδοσκοπικού δράματος σχέσεων μπορεί να χρησιμοποιήσει απλά ένα βλέμμα που αγγίζει ευαίσθητες χορδές του θυμικού ενός θεατή. Η μεταφορά στην οθόνη ενός ιστορικού έπους μπορεί- εύκολα- να μετατρέψει τη συναρπαστική αφήγηση σε επικές σκηνές. Υπό αυτή την έννοια, ακόμη και η πιο ιδιότυπη ιστορία μπορεί να λειτουργήσει στο μέσο, αρκεί η απόδοση να αντικατοπτρίζει τον συναισθηματικό αντίκτυπο του αρχικού υλικού της. Η σειρά του Netflix πετυχαίνει γιατί μεταφέρει την ίδια μαγική αίσθηση με το βιβλίο. Η κάμερα αναδημιουργεί την φιλοπαίγμονα προσέγγιση του χρόνου του μυθιστορήματος, συχνά διεισδύοντας μέσα στον μαγικό κόσμο του Μακόντο, ενώ ολόκληρα χρόνια περνούν μέσα σε δευτερόλεπτα. Ο πλούσιος λεπτομερής σχεδιασμός παραγωγής κάνει την πόλη να αισθάνεται ταυτόχρονα αληθινή και ονειρική: οι ηθοποιοί περιπλανιόνται σε εντυπωσιακά φυσικά τοπία, φορώντας κοστούμια εποχής που αλλάζουν διακριτικά σε χρώμα και ύφασμα διατρέχοντας τις δεκαετίες· οι πόρτες κάποιες φορές ανοίγουν μόνες τους και τα έπιπλα κινούνται σαν να οδηγούνται από ένα αόρατο χέρι.

Ο «μαγικός ρεαλισμός» του Garcia Marquez

Το πιο εντυπωσιακό είναι πώς η σειρά αποτυπώνει οπτικά το στιλ του «μαγικού ρεαλισμού» του Garcia Marquez . Ο συγγραφέας θεωρούσε τον σουρεαλισμό έμφυτο στη ζωή της Λατινικής Αμερικής, όπου οι μεταφορές και οι μύθοι συχνά καθοδηγούν την αφήγηση. Πολλές στιγμές ενσαρκώνουν αυτή την κοσμοθεωρία: σε ένα από τα επεισόδια, οι κάτοικοι του Μακόντο αποκοιμιούνται αφού έχουν υποστεί μια «μάστιγα αϋπνίας», για να δημιουργηθεί τελικά ένα ποτάμι από κορμιά που κοιμάται στους δρόμους, ή πάλι, όταν ένα νεαρό κορίτσι αρχίζει να έχει έμμηνο ρύση, το βλέπεις να ξαπλώνει σε μια μπανιέρα στη μέση μιας ζούγκλας καθώς μια λίμνη αναδύεται στο νερό.

Ένα από τα πιο υπέροχα πλάνα δείχνει τονΑρκάδιο Μπουενδία, μισότρελο πια,  δεμένο σε μια καστανιά σε μια αυλή, να στέκεται σιωπηλός κάτω από τη νεροποντή καθώς το φως του ήλιου διαθλάται μέσα από τα φύλλα και τις σταγόνες της βροχής. Τέτοια πλάνα συναγωνίζονται την συγγραφική δεινότητα του Garcia Marquez, μετατρέποντας τις πεζές στιγμιαίες εικόνες σε διαρκείς μύθους!

Αλλά υπάρχουν τόσα πολλά που μπορεί να κάνει μια τηλεοπτική προσαρμογή για να μιμηθεί την ενέργεια του κειμένου. Αρκετές σκηνές θα κάνουν τον ψαγμένο θεατή να ανατρέξει στο βιβλίο για να θυμηθεί πώς η γραφίδα του Garcia Marquez θέριευε τη φαντασία του.
Εξιστορώντας την αναζήτηση του Χοσέ Αρκάδιο για χρυσό με τους δικούς του καθώς εξερευνούσαν τη γη γύρω από το Μακόντο, ο συγγραφέας έγραψε: «Για μια εβδομάδα, σχεδόν χωρίς να μιλήσουν, προχώρησαν σαν υπνοβάτες μέσα από ένα σύμπαν θλίψης, φωτισμένο μόνο από την αδύναμη αντανάκλαση των φωτεινών εντόμων· και οι πνεύμονές τους κατακλύστηκαν από μια αποπνικτική μυρωδιά αίματος». Η σειρά προσφέρει απλώς φευγαλέες ματιές στην ομάδα που περιπλανιέται στη ζούγκλα, δείχνοντας τους «εξερευνητές» εξαντλημένους από την προσπάθειά.

Ωστόσο, αυτό που έχει πετύχει η σειρά του Netflix, είναι η απόρριψη της απόπειρας μιας κυριολεκτικής μετάφραση του βιβλίου υπέρ μιας υποβλητικής εικόνας. Γοητεύεται ο θεατής από τους Μπουενδία στην οθόνη, με την ιστορία τους τώρα ζωντανή, όπως είχε γοητευτεί όταν τους πρωτοσυνάντησε στο χαρτί.

«Το γράψιμο είναι μια υπνωτική πράξη», είπε κάποτε ο Garcia Marquez . Αξιοποιώντας το πάθος που έκρυβαν τα λόγια του συγγραφέα, το Εκατό Χρόνια Μοναξιά του Netflix δημιουργεί ένα μαγικό αποτέλεσμα από μόνο του.
Η καταληκτική φράση του μάρκες στο διάσημο μυθιστόρημα του είναι συγκλονιστική: «…γιατί οι γενιές που ήταν καταδικασμένες σε 100 χρόνια μοναξιά δεν είχαν δεύτερη ευκαιρία πάνω στη γη»… Οι αναγνώστες του Garcia Marquez έχουν δεύτερη ευκαιρία στο Netflix…

*** Το βιβλίο Εκατό Χρόνια Μοναξιά εκδόθηκε στις 30 Μαΐου του 1967 και σε 20 κεφάλαια διηγείται την ιστορία του χωριού Μακόντο και των επτά γενεών της οικογένειας Μπουενδία. Η πρώτη έκδοση τυπώθηκε σε 8.000 αντίτυπα και μέχρι σήμερα το εμβληματικό μυθιστ'όρημα της Κολομβίας έχει μεταφραστεί σε 46 γλώσσες και έχει πουλήσει περισσότερα από 50 εκατομμύρια αντίτυπα. Ο Γκάμπο μπορεί να κοιμάται ήσυχος πια, έγινε και τηλεοπτική σειρά η μοναξιά του...