Ασφαλιστικό: Αλλάζουν οι επικουρικές συντάξεις - Ποιοι μπαίνουν στον «ατομικό κουμπαρά»

Ριζικές αλλαγές, με σουηδικό μοντέλο, προωθεί η κυβέρνηση στην επικουρική ασφάλιση εισάγοντας πλήρη κεφαλαιοποίηση και το σύστημα του «ατομικού κουμπαρά» για τις μελλοντικές επικουρικές συντάξεις.

Η θεμελιώδης μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού αναμένεται να νομοθετηθεί το πρώτο 6μηνο του 2021, ενώ θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2022. Στο πλαίσιο του νέου συστήματος θα συσταθεί ένα νέο Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων. Στο νέο σύστημα Επικουρικής Ασφάλισης θα εντάσσονται υποχρεωτικά:

• Οι νεοεισερχόμενοι μισθωτοί δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που θα εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από την 1/1/2022 και εφεξής.  
• Οι νεοεισερχόμενοι αυτοαπασχολούμενοι που θα μπαίνουν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι)

Σε εθελοντική βάση θα μπορούν να ενταχθούν :

• όλοι οι σημερινοί εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών
• οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας μετά την 1/1/2022 χωρίς υποχρεωτικό κλάδο επικουρικής ασφάλισης σήμερα (π.χ. αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες)

Οι σημερινοί ασφαλισμένοι άνω των 35 ετών δεν θα μπορούν να ενταχθούν ούτε εθελοντικά.

Η νέα επικουρική θα μεταβιβάζεται ως σύνταξη χηρείας, ενώ θα εμπεριέχει κάλυψη για τυχόν αναπηρία.

Το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα, δηλαδή 6% για τους μισθωτούς (3% για τον εργαζόμενο και 3% για τον εργοδότη). Οι εισφορές για τους αυτοαπασχολούμενους θα υπολογίζονται βάσει των ασφαλιστικών κατηγοριών που ισχύουν και σήμερα.

Το αγκάθι του χρηματοδοτικού κενού

Το μεγαλύτερο "αγκάθι" της μεταρρύθμισης, που συνιστά «αιτία πολέμου» για την αξιωματική αντιπολίτευση, είναι το σημαντικό χρηματοδοτικό κενό που ανοίγει στο σύστημα η μετάβαση από το σημερινό σύστημα στο νέο. Σύμφωνα με τον αρμόδιο υφυπουργό Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνο Τσακλόγλου, το κόστος μετάβασης που απαιτεί το χτίσιμο του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» στην επικουρική ασφάλιση θα χρηματοδοτηθεί από τον «κουμπαρά» του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ) που έχει σήμερα αποθεματικά άνω των 10 δις. ευρώ καθώς και από τον Τακτικό Προϋπολογισμό. 

Το ΑΚΑΓΕ συστάθηκε το 2008 με βασικό σκοπό τη δημιουργία αποθεματικών στο πλαίσιο της διασφάλισης των συντάξεων των νέων γενεών. Η βασική πηγή εσόδων του είναι η Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ).

Η τρύπα στο σύστημα θα δημιουργηθεί επειδή μέρος των εισφορών των εργαζομένων θα κατευθύνεται προς τις μελλοντικές συντάξεις τους και όχι προς την κάλυψη των συντάξεων των σημερινών συνταξιούχων. Αυτό είναι άλλωστε και το νόημα του κεφαλαιοποιητικού συστήματος.

Σύμφωνα με τον κ. Τσακλόγλου, το μεταβατικό κόστος απλώνεται σε βάθος χρόνου 60 ετών και τα πρώτα χρόνια θα είναι σχετικά χαμηλό. Σε κάθε περίπτωση, για την εκτίμησή του κόστους, των οικονομικών ωφελειών και της επίδρασης του νέου συστήματος στα δημόσια οικονομικά και το δημόσιο χρέος, εκπονούνται τρεις επιστημονικές μελέτες που θα κατατεθούν μαζί με το νομοσχέδιο στη Βουλή:

• Μία μακροοικονομική μελέτη,
• μία αναλογιστική μελέτη και
• μία μελέτη για τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους. 

Κατά τον αρμόδιο υφυπουργό, κυρίαρχη αιτία της μεταρρύθμισης είναι η ανάγκη αντιμετώπισης της δημογραφικής γήρανσης, όπως επίσης και το γεγονός πως το υφιστάμενο σύστημα δεν βοηθά στην ανάπτυξη της οικονομίας ενώ βρίσκεται αντιμέτωπο με την καχυποψία των νεότερων γενεών. 

Η Ελλάδα είναι σήμερα η δεύτερη πιο γερασμένη χώρα στην ΕΕ, μετά την Ιταλία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, μέχρι το 2030 η Ελλάδα θα περάσει στην πρώτη θέση. Σύμφωνα με το κυβερνητικό επιτελείο, αν διατηρηθεί το σημερινό σύστημα συντάξεων αποκλειστικά αναδιανεμητικού χαρακτήρα, θα πρέπει ένας ολοένα και μικρότερος πληθυσμός εργαζομένων να πληρώνει για τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων.

Το νέο σύστημα είναι κεφαλαιοποιητικό, καθώς οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης κάθε νέου ασφαλισμένου θα μπαίνουν στον ατομικό του «κουμπαρά» και θα επενδύονται, αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων. 

Για κάθε νέο ασφαλισμένο θα δημιουργηθεί ατομικός λογαριασμός στον οποίο θα καταγράφονται οι ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί από τον εργοδότη για τον μισθωτό ή από τον ίδιο εφόσον πρόκειται για αυτοαπασχολούμενο καθώς και οι αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές του. Ανά πάσα στιγμή ο ασφαλισμένος θα μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή του ή του κινητού του τηλεφώνου όπως, για παράδειγμα, μπορεί σήμερα να ελέγξει την κίνηση του τραπεζικού του λογαριασμού. Θα μπορεί έτσι να ελέγξει τις αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές του. Όταν ο ασφαλισμένος συνταξιοδοτηθεί θα λαμβάνει επικουρική βασισμένη στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του.

Πως θα επενδύονται οι εισφορές

Το νέο Δημόσιο Ταμείο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών. Οι επενδύσεις θα γίνονται σε αυστηρό πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας από εποπτικές αρχές, ενώ θα καθορίζεται ανώτατη έκθεση ανά είδος επένδυσης προκειμένου να υπάρχει διασπορά του ρίσκου της αγοράς. Το Δημόσιο Ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων.

Ασφαλισμένοι και μελλοντικοί συνταξιούχοι θα συμβάλλονται αποκλειστικά με το Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα είναι ο μοναδικός υπεύθυνος απέναντί τους για τη διαχείριση των εισφορών, τις επενδύσεις και την καταβολή των επικουρικών συντάξεων. Το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου Ταμείου θα αποτελείται από άτομα υψηλού κύρους με μεγάλη επαγγελματική επάρκεια, εμπειρία και γνώση του αντικειμένου.

Στο νέο σύστημα οι επικουρικές συντάξεις θα καθορίζονται από τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών των ασφαλισμένων, οι οποίες – κατά την κυβέρνηση και με βάση τη διεθνή εμπειρία – μακροχρονίως είναι πολύ υψηλότερες από τις αποδόσεις των διανεμητικών συστημάτων.

Η κυβέρνηση προσδοκά πως με τους ατομικούς λογαριασμούς και τη δημιουργία κουλτούρας διαφάνειας θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των νέων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ενώ θα εκλείψουν τα κίνητρα για μαύρη-αδήλωτη εργασία

Έντονα αντιδρά ο ΣΥΡΙΖΑ

«Το κόστος της νεοφιλελεύθερης εμμονής της κυβέρνησης της ΝΔ στην ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης θα το πληρώσουν οι φορολογούμενοι, οι ασφαλισμένοι, οι συνταξιούχοι και οι νέοι", δηλώνει από την πλευρά της η αρμόδια τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου. Η ίδια κάνει λόγο για "αντιμεταρρύθμιση εις βάρος της οικονομίας και της κοινωνίας, προς όφελος ιδιωτικών και πολυεθνικών συμφερόντων». 

Η ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης που επιδιώκει η κυβέρνηση αναιρεί τον χαρακτήρα της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης και τον αναδιανεμητικό της χαρακτήρα, καταλύει την βασική αρχή «της αλληλεγγύης των γενεών» και θα θέσει σε κίνδυνο τις σημερινές επικουρικές συντάξεις, υποστηρίζει η αξιωματική αντιπολίτευση.

Κατά τον ΣΥΡΙΖΑ, το κόστος μετάβασης υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 55 δισ. ευρώ και είναι φανερό "ότι οι φορολογούμενοι, οι συνταξιούχοι και οι εργαζόμενοι θα το πληρώσουν μέσω του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ η νέα γενιά καταδικάζεται στην επισφάλεια". 

Εξάλλου, η αναφορά στην «μεταρρύθμιση» του συστήματος Επικουρικής Ασφάλισης στο σχέδιο που υπέβαλε η κυβέρνηση στην ΕΕ για το Ταμείο Ανάκαμψης (Άξονας 3.1) προκαλεί - πάντα κατά τον ΣΥΡΙΖΑ - την εύλογη υπόνοια ότι σχεδιάζεται ένα μέρος των κονδυλίων, που προορίζονται για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και της εργασίας, να χρηματοδοτήσει τελικά το κόστος της ιδιωτικοποίησης της επικουρικής ασφάλισης προς όφελος των ιδιωτικών πολυεθνικών εταιριών που θα συμμετάσχουν».