Μισθοί: Τι ισχύει με την πρόσθετη παροχή και τα επιδόματα όταν αυξάνεται ο κατώτατος μισθός

Επιδόματα και «έξτρα ποσά» τριών ταχυτήτων ισχύουν για τους μισθωτούς που αμείβονται με πρόσθετη παροχή του εργοδότη, δηλαδή με υψηλότερους μισθούς από αυτούς που προβλέπει η κλαδική τους σύμβαση ή η Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, σύμφωνα με το imerisia.gr.

Όταν υπάρχει ατομική σύμβαση εργασίας και ο καταβαλλόμενος μισθός είναι μεγαλύτερος από το σύνολο των προβλεπομένων ελάχιστων αποδοχών βάσει κλαδικής ή εθνικής σύμβασης (άθροισμα βασικού μισθού και επιδομάτων), τότε προκύπτουν τρία τινά:

Αρκετά επιδόματα και παροχές που προβλέπονται από τον νόμο ή τη συλλογική σύμβαση εργασίας δεν οφείλονται επιπλέον αλλά συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή.

Αλλα επιδόματα και παροχές συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή και δεν οφείλονται επιπλέον αλλά μόνο με συμφωνία εργοδότη – εργαζόμενου.

Αλλα επιδόματα και ποσά (π.χ. επίδομα αδείας, υπερωρίες) δεν μπορούν να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή ούτε με συμφωνία και οφείλονται επιπλέον της πρόσθετης παροχής.

Η σημασία της ατομικής σύμβασης εργασίας

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη σημασία έχει η ατομική σύμβαση εργασίας που αποτυπώνει τη συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, καθώς εκεί ξεκαθαρίζεται συνήθως αν τα δικαιούμενα επιδόματα θα συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή ή όχι.

Το κεφάλαιο της «πρόσθετης παροχής» και το τι χωράει στο ποσό αυτό λαμβάνει ιδιαίτερη σημασία εν όψει της αύξησης του κατώτατου μισθού, η οποία τίθεται σε εφαρμογή τον ερχόμενο Ιανουάριο.

Μεγάλη μερίδα μισθωτών πλήρους απασχόλησης αμείβονται με βάση τον κατώτατο μισθό (650€ σήμερα) και κάποια πρόσθετη παροχή η οποία οδηγεί τις συνολικές καταβαλλόμενες αποδοχές τους πάνω από τα 650€-700€, ενίοτε και πάνω από τα 1.000€. Τι θα συμβεί σε αυτό το κομμάτι της πρόσθετης παροχής μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού και ποια επιδόματα μπορούν να συμψηφιστούν με αυτό το ποσό;

Τι λέει η νομολογία

Σύμφωνα με πάγια νομολογία, ο κανόνας είναι ο συμψηφισμός των προβλεπόμενων προσαυξήσεων και επιδομάτων στον καταβαλλόμενο μισθό μέσω της πρόσθετης παροχής, εκτός αν έχει συμφωνηθεί με την ατομική ή τη συλλογική σύμβαση ότι θα καταβάλλονται επιπλέον του συμπεφωνημένου μεγαλύτερου μισθού.

Σύμφωνα άλλωστε με τη νομολογία, ο κανόνας του συμψηφισμού έχει εφαρμογή και για επιδόματα που θεσπίσθηκαν με συλλογική κλαδική σύμβαση εργασίας ακόμη και μετά από την κατάρτιση της ατομικής σύμβασης, βάσει της οποίας καταβάλλονται οι υψηλότερες των νομίμων αποδοχές, εκτός αν η νεότερη ρύθμιση προβλέπει το αντίθετο.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η «διαχείριση» της αύξησης του κατώτατου μισθού. Εφόσον ο μισθωτός αμείβεται με βάση τον ελάχιστο μισθό των 650€ συν την πρόσθετη παροχή, η αύξηση των 650€ θα «φάει» κομμάτι της πρόσθετης παροχής, χωρίς να δημιουργεί νομική υποχρέωση του εργοδότη για αύξηση του καθαρού καταβαλλόμενου στην τσέπη ποσού.

Για παράδειγμα:

Έστω μισθωτός που έχει υπογράψει έναν χρόνο πριν ατομική σύμβαση εργασίας με καταβαλλόμενο μισθό -λόγω πρόσθετης παροχής- υψηλότερο από το άθροισμα του ελάχιστου κλαδικού μισθού συν τα προβλεπόμενα επιδόματα. Ακόμη κι αν υπογραφεί τώρα νέα κλαδική συλλογική σύμβαση και προβλέπει υψηλότερα ή νέα επιδόματα, ο μισθωτός που καταλαμβάνεται από αυτήν δεν θα έχει αύξηση καταβαλλόμενου μισθού, καθώς αυτά μπορούν να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή και μέχρι εξαντλήσεως του ύψους της. Θα πρέπει να λάβει αύξηση στο καταβαλλόμενο μόνον εφόσον το ύψος της πρόσθετης παροχής δεν επαρκεί για να καλύψει την αύξηση των επιδομάτων και παροχών την οποία προβλέπει η νέα συλλογική κλαδική σύμβαση.
Έστω μισθωτός που έχει υπογράψει έναν χρόνο πριν ατομική σύμβαση εργασίας με καταβαλλόμενο μισθό 1.000 ευρώ. Δεν εντάσσεται σε κλαδική σύμβαση και αμείβεται με βάση τον κατώτατο των 650€ συν πρόσθετη παροχή 350€. Δεν δικαιούται επιδόματα προϋπηρεσίας καθώς δεν είχε πάνω από 3 χρόνια προϋπηρεσίας τον Φεβρουάριο του 2012. Όταν ο κατώτατος αυξηθεί στα 6663€, τότε ο μισθωτός δεν θα λάβει 11€ αύξηση στην τσέπη (καθαρή αύξηση από το 2% στα μεικτά), αλλά αυτό θα συμψηφιστεί με την πρόσθετη παροχή των 350€. Ο καταβαλλόμενος θα παραμείνει 1.000€ και η πρόσθετη παροχή θα μειωθεί στα 339€.  

Τρεις ταχύτητες

Παρ' όλα αυτά υπάρχουν επιδόματα και παροχές που δεν μπορούν να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή και ο μισθωτός δικαιούται να τα λάβει ακέραια. Οι τρεις ταχύτητες που διαμορφώνονται είναι οι εξής:

1. Επιτρέπεται να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή:

Το επίδομα επικίνδυνης εργασίας των ηλεκτροτεχνιτών μπορεί να συμψηφίζεται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές.

Το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας, εκτός εάν καθιερώθηκε με συλλογική κλαδική μετά την κατάρτιση της ατομικής σύμβασης. Επιτρέπεται ο συμψηφισμός του με τις υψηλότερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές. Η μοναδική εξαίρεση για το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας -λόγω της οποίας δεν χωρεί κατά τη νομολογία συμψηφισμός- αφορά μόνο τις περιπτώσεις εκείνες των εργαζομένων για τους οποίους το επίδομα καθιερώθηκε μετά από την κατάρτιση της επίμαχης ατομικής σύμβασης που προβλέπει την πρόσθετη παροχή. Αντίθετα, ο συμψηφισμός χωρεί για όσους προσελήφθησαν μετά από την καθιέρωση του επιδόματος με τη συλλογική κλαδική σύμβαση. Το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας δεν μπορεί να συμψηφισθεί με γενικές αυξήσεις κατά τη σύναψη κλαδικής, ούτε με την οικονομική επιβάρυνση του εργοδότη μπορεί να συναρτηθεί.

Το εκάστοτε χορηγούμενο ποσοστό της ΑΤΑ συμψηφίζεται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές. Η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή είναι ο μηχανισμός που αναπληρώνει στους μισθούς την ετήσια απώλεια αγοραστικής δύναμης που δέχονται λόγω των γενικών αυξήσεων των τιμών, δηλαδή του πληθωρισμού. Είχε παγώσει από τον Ιούλιο του 2011 και επανήλθε από την 1η Ιανουαρίου 2018.

Το επίδομα παιδικού και βρεφονηπιακού σταθμού.

Το επίδομα ισολογισμού.

Η αμοιβή από εργασία κατά την 6η ημέρα όταν ο μισθωτός εργάζεται 5ήμερο επιτρέπεται να συμψηφίζεται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές.

2. Επιτρέπεται να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή μόνο με συμφωνία εργοδότη – εργαζόμενου:

Το επίδομα γάμου. Απαγορεύεται κατά τη νομολογία ο μονομερής συμψηφισμός από τον εργοδότη, ενώ αντίθετα επιτρέπεται η συνομολόγηση συμφωνίας ότι στις υψηλότερες καταβαλλόμενες αποδοχές θα περιλαμβάνεται και το επίδομα γάμου. Για το επίδομα γάμου έχει προκύψει και κατά περίπτωση νομολογία. Ειδικότερα, σύμφωνα με απόφαση του Αρείου Πάγου του 1997, είναι άκυρη η συμφωνία εργοδότη – εργαζόμενου για τον συμψηφισμό των επιδομάτων γάμου και τουριστικής εκπαίδευσης των σερβιτόρων, τα οποία υπολογίζονται στο κατώτατο ημερομίσθιο, με τον ανώτερο του ημερομισθίου ανειδίκευτου εργάτη μισθό που προέρχεται από φιλοδωρήματα.
Τα ποσά των δώρων (επιδομάτων εορτών) Χριστουγέννων και Πάσχα μπορούν να συμψηφισθούν με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές μόνον κατόπιν συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και μισθωτού. Η διάταξη νόμου του 1963 που προβλέπει ακυρότητα κάθε συμφωνίας περί συμψηφισμού των δώρων ισχύει μόνο για τους οικοδόμους κατά τη νομολογία του Αρείου Πάγου.
Οι οφειλόμενες προσαυξήσεις για νυχτερινή εργασία, εργασία την Κυριακή ή την αργία μπορούν να συμψηφισθούν με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές μόνον κατόπιν ειδικής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και μισθωτού, που είναι έγκυρη. Απαγορεύεται ο μονομερής συμψηφισμός κυρίως για την εργασία τις Κυριακές – αργίες.

Η πρόσθετη αμοιβή που οφείλεται για την παροχή πρόσθετης εργασίας μπορεί να συμψηφιστεί μόνο με ειδική συμφωνία μεταξύ εργοδότη και μισθωτού.
Η αμοιβή της υπερεργασίας επιτρέπεται να συμψηφίζεται με την πρόσθετη αμοιβή με ειδική συμφωνία. Η υπερεργασία είναι η απασχόληση 5 ωρών επιπλέον την εβδομάδα μετά τις 40 ώρες για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν 5ήμερο σύστημα απασχόλησης (41η – 45η) και 8 ωρών επιπλέον την εβδομάδα για τις επιχειρήσεις  που εφαρμόζουν σύστημα 6ήμερης απασχόλησης (41η – 48η). Η ειδική συμφωνία μπορεί να γίνει είτε κατά την σύναψη της ατομικής σύμβασης είτε μεταγενέστερα και αφορά δικαίωμα του εργοδότη να ζητήσει από τον μισθωτό την απασχόλησή του καθ’ υπερεργασίαν χωρίς ιδιαίτερη αμοιβή. Είναι επιτρεπτός ο συμψηφισμός ωρών υπερεργασίας της εβδομάδας, δηλαδή ο συμψηφισμός περισσοτέρων ωρών εργασίας κάποιων ημερών με τις λιγότερες ώρες άλλων ημερών της ίδιας εβδομάδος, εφόσον το σύνολο δεν υπερβαίνει τις 48 ώρες.
Σύννομη η συμφωνία περί συμψηφισμού της αποζημίωσης εκτός έδρας με υψηλότερες αποδοχές όταν έχει συμφωνηθεί ότι έδρα συνιστά οποιαδήποτε περιοχή της χώρας.

3. Δεν επιτρέπεται να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή:

Οι αποδοχές μη ληφθείσας αδείας και το επίδομα αδείας δε συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή, δηλαδή με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, ούτε κατόπιν ρητής συμφωνίας.

Οι αξιώσεις από υπερωριακή απασχόληση δε συμψηφίζονται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, ούτε κατόπιν συμφωνίας. Η απαγόρευση του συμψηφισμού έχει θεσπιστεί με νομοθετικό διάταγμα από το 1959. Αντίθετα, είναι έγκυρη η συμφωνία περί προκαταβολής στον μισθωτό ορισμένου επιπλέον του μισθού ποσού, έναντι υπερωριακής εργασίας. Το ποσόν αυτό συμψηφίζεται με τις αξιώσεις του μισθωτού από την πραγματοποιηθείσα υπερωρία. Δεν επιτρέπεται, τέλος, ο συμψηφισμός παρανόμων υπερωριών ορισμένης ημέρας με πραγματοποιηθείσες λιγότερες ώρες εργασίας ή με μη πραγματοποιηθείσα εργασία άλλης εργάσιμης ημέρας της ιδίας εβδομάδας, ανεξαρτήτως υπερβάσεως ή μη του ανωτάτου ορίου εβδομαδιαίας εργασίας.