Φορολογικές δηλώσεις: Τεκμήρια - φωτιά για το πορτοφόλι των φορολογούμενων

H υποβολή των φορολογικών δηλώσεων έχει αρχίσει. Οι φόροι που θα κληθούµε να πληρώσουµε είναι αποτέλεσµα των πραγµατικών εισοδηµάτων που θα δηλώσουµε ή των τεκµηρίων µας. Οποιο από αυτά τα ποσά είναι µεγαλύτερο (πραγµατικό εισόδηµα ή τεκµήρια), πάνω σε αυτό θα υπολογιστεί και ο φόρος µας. Κοντολογίς, αν το πραγµατικό εισόδηµά µας την προηγούµενη χρονιά είναι µεγαλύτερο από τα τεκµήρια που έχουµε, δεν θα φορολογηθούµε σύµφωνα µε τα τεκµήρια. Αν τα τεκµήρια είναι µεγαλύτερα από το πραγµατικό εισόδηµα, σε αυτή την περίπτωση φορολογούµαστε βάσει των τεκµηρίων.

Ως πραγµατικό εισόδηµα λαµβάνεται υπόψη αυτό το οποίο είχαµε κατά το αµέσως προηγούµενο έτος υποβολής της φορολογικής δήλωσης. ∆ηλαδή το 2019 υποβάλλουµε φορολογική δήλωση για τα εισοδήµατα που εισπράξαµε από την 1η Ιανουαρίου 2018 έως και τις 31 ∆εκεµβρίου 2018. Η οικονοµική Αρχή, προκειµένου να προσδιορίσει τα τεκµήρια που µας βαρύνουν, ξεκινά από το ελάχιστο τεκµήριο διαβίωσης, όπως το ονοµάζει, το οποίο είναι στο ύψος των 3.000 ευρώ για την άγαµη ή τον άγαµο και των 5.000 ευρώ για τους έγγαµους και όσους έχουν συνάψει σύµφωνο συµβίωσης – εννοείται ταυτόχρονα και για τους δύο 5.000.

Αυτό το ποσό των 5.000 ευρώ επιµερίζεται ανάλογα στο ζευγάρι, και όχι αναγκαστικά κατά 1/2 στον καθένα. Ετσι, αν τα εισοδήµατα αρκούν για να καλύψουν τα τεκµήρια του ενός συζύγου, υπάρχει περίπτωση να µοιραστεί το ποσό σε 3.000 ευρώ στον ένα και 2.000 ευρώ στον άλλο. ∆ηλαδή ο ένας σύζυγος µπορεί να καλύψει τα τεκµήρια του άλλου συζύγου. Ετσι, το µέρος της συζυγίας που έχει τεκµήρια αλλά δεν µπορεί να επικαλεστεί εισοδήµατα δικά του για να δικαιολογήσει µπορεί να επικαλεστεί εισοδήµατα του άλλου συζύγου και να µη φορολογηθεί.

Το πρώτο και βασικό τεκµήριο είναι αυτό της κατοικίας. Η κατοικία που έχει κανείς και συντηρεί έχει τεκµήριο. Το τεκµήριο της κατοικίας υπολογίζεται µε βάση τα τετραγωνικά, την παλαιότητα του κτιρίου, το χρονικό διάστηµα που την έχουµε στην κατοχή µας και την τιµή ζώνης αυτής. Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ένα τεκµήριο το οποίο βαρύνει τον φορολογούµενο. Να επισηµάνουµε εδώ ότι και τα σπίτια που νοικιάζουν οι γονείς για τα παιδιά που σπουδάζουν αποτελούν τεκµήριο.

Το τεκµήριο για τις ιδιοκατοικούµενες ή µισθωµένες ή δωρεάν παραχωρηθείσες κύριες και δευτερεύουσες κατοικίες υπολογίζεται κλιµακωτά µε βάση την επιφάνειά της ως ακολούθως:

• Έως και 80 τ.µ. κύριοι χώροι, είναι 40 ευρώ ανά τ.µ.
• Από 81 τ.µ. µέχρι και 120 τ.µ. κύριοι χώροι, είναι 65 ευρώ ανά τ.µ.
• Από 121 τ.µ. µέχρι και 200 τ.µ. κύριοι χώροι, είναι 110 ευρώ ανά τ.µ.
• Από 201 τ.µ. µέχρι και 300 τµ. κύριοι χώροι, είναι 200 ευρώ ανά τ.µ.
• Από 301 τ.µ. και άνω κύριοι χώροι, είναι 400 ευρώ ανά τ.µ. Για τους βοηθητικούς χώρους της κύριας κατοικίας ισχύει η αντικειµενική δαπάνη διαβίωσης, που είναι 40 ευρώ ανά τετραγωνικό µέτρο, ανεξάρτητα από το µέγεθος της επιφάνειας του ακινήτου που έχουµε στην κατοχή µας.   

Όλα τα παραπάνω ποσά προσαυξάνονται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές µε αντικειµενικές τιµές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.µ. και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές µε αντικειµενικές τιµές άνω των 5.000 ευρώ ανά τ.µ.

Για τις µονοκατοικίες, όλα τα παραπάνω ποσά λαµβάνονται υπόψη µε αύξηση κατά 20%. Επίσης, για τις δευτερεύουσες κατοικίες τα παραπάνω ποσά αντικειµενικών δαπανών διαβίωσης λαµβάνονται υπόψη µειωµένα κατά 50%. ∆εύτερο σηµαντικό τεκµήριο το οποίο µας βαρύνει είναι η ύπαρξη αυτοκινήτου. Το µέγεθος αυτού του τεκµηρίου εξαρτάται από τα κυβικά του αυτοκινήτου, από την παλαιότητά του και από το χρονικό διάστηµα που το έχουµε στην κατοχή µας. Στα επιβατικά αυτοκίνητα ΙΧ το τεκµήριο διαβίωσης ορίζεται ως ακολούθως :

• Για αυτοκίνητα µέχρι και 1.200 κ.ε. είναι 4.000 ευρώ.
• Για αυτοκίνητα µεγαλύτερα των 1.200 κ.ε. και µέχρι 2.000 κ.ε. προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
• Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.ε. και µέχρι 3.000 κ.ε. προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
• Για αυτοκίνητα άνω των 3.000 κ.ε., προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.

Για παράδειγµα, έστω ένα αυτοκίνητο 1.400 κυβικών εκατοστών που αγοράστηκε το 2002 και ο φορολογούµενος το είχε σε αποκλειστική κατοχή, δηλαδή έχει κυριότητα 100%, το αµάξι αυτό έχει τεκµήριο 2.600 ευρώ. Επίσης, τεκµήριο αποτελούν τα δίδακτρα που καταβλήθηκαν ετησίως σε ιδιωτικά σχολεία βασικής και µέσης εκπαίδευσης, καθώς και τα χρηµατικά ποσά που καταβάλλονται σε οικιακούς βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό. Τεκµήριο αποτελούν οι δαπάνες που πιθανόν έχουµε καταβάλει για την αποπεράτωση µιας οικοδοµής, για την αγορά ακινήτων, για την αγορά µετοχών, αµοιβαίων κεφαλαίων, οµολόγων, εντόκων γραµµατίων του ∆ηµοσίου, αυτοκινήτων, δικύκλων, τρικύκλων, σκαφών ή πλοίων αναψυχής.

Αντικείμενα άνω των 8.130 ευρώ 

Επίσης, τεκµήριο αποτελούν όσα χρήµατα δαπανήθηκαν για την αγορά κινητών αντικειµένων καθαρής αξίας άνω των 8.130 ευρώ ή 10.000 ευρώ µαζί µε τον ΦΠΑ για απόκτηση έργων τέχνης, κοσµηµάτων, επίπλων κ.λπ. Τα κεφάλαια για την αγορά ή τη σύσταση επιχειρήσεων, καθώς και για τη συµµετοχή στο µετοχικό κεφάλαιο εταιρειών.

Για τη χορήγηση δανείων και για κάθε δωρεά χρηµατικών ποσών, όλα αυτά τα ποσά λαµβάνονται ως τεκµήριο. Το τεκµήριο επίσης κάθε φορολογούµενου προσαυξάνεται από την ύπαρξη σκαφών, όπως επίσης από την ύπαρξη πισίνας, ελικόπτερου κ.λπ. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα τεκµήρια διαβίωσης µπορούν να µειωθούν και έτσι ο φορολογούµενος να µειώσει τον φόρο του.

Προσοχή, αν είστε συνταξιούχος και έχετε γεννηθεί µέχρι τις 31 ∆εκεµβρίου 1953, απαντώντας µε «ναι» στους κωδικούς «013» ή «014» του εντύπου Ε1 της φορολογικής σας δήλωσης, µειώνονται τα τεκµήριά σας κατά 30%. Μείωση τεκµηρίων έχουµε στον πίνακα των κατοικιών για τους χώρους που έχουν υπαχθεί στον νόµο 4178/2013 και αποτελούν πρώτη κατοικία. Το τεκµήριο των κατοικιών αυτών µειώνεται κατά το ήµισυ και µε τον τρόπο αυτό η αρµόδια Αρχή θέλει να επιβραβεύσει τους φορολογούµενους για τη νοµιµοποίηση των αυθαιρέτων.

Εξυπνοι τρόποι για να αποφευχθεί το δόκανο της Εφορίας

Τα τεκμήρια ο φορολογούµενος µπορεί, υπό προϋποθέσεις, να τα καλύψει και να µην πληρώσει τον φόρο που του αναλογεί. Εάν ο φορολογούµενος διαθέτει ή µπορεί να βρει ή να επικαλεστεί εισοδήµατα από συγκεκριµένες πηγές που θα αναφέρουµε παρακάτω, δύναται να καλύψει όπως λέµε τα τεκµήριά του και να µειώσει τον φόρο του. Τέτοιες πηγές εισοδήµατος που καλύπτουν τεκµήρια είναι δωρεές, δάνεια, γονικές παροχές κ.λπ. Τα εισοδήµατα θα πρέπει να έχουν αποκτηθεί µέσα στο 2018 διαφορετικά η διαδικασία δεν ισχύει.

Μπορούµε κατά συνέπεια να επικαλεστούµε πραγµατικά εισοδήµατα που αποκτήθηκαν το προηγούµενο έτος από τον ίδιο τον φορολογούµενο ή τη σύζυγό του και τα εξαρτώµενα µέλη του και τα οποία απαλλάσσονται από τον φόρο ή φορολογούνται µε ειδικό τρόπο.

Ως τέτοια εισοδήµατα θεωρούνται η αποζηµίωση λόγω απόλυσης από την εργασία, τα επιδόµατα ανεργίας, το ΕΚΑΣ, τα κέρδη από µετοχές και αµοιβαία κεφάλαια, οι τόκοι από ρέπος, έντοκα γραµµάτια και οµόλογα του ελληνικού ∆ηµοσίου, οι τόκοι από καταθέσεις σε διάφορες τράπεζες, επιδόµατα κ.ά. Επίσης για κάλυψη τεκµηρίων µπορεί να χρησιµοποιηθεί το εφάπαξ που πιθανόν να έλαβε ο φορολογούµενος, κάποια αποζηµίωση που µπορεί να εισέπραξε από την ασφαλιστική του εταιρεία κ.λπ. Επιπλέον καλύπτουν τεκµήρια έσοδα που εισπράχθηκαν από πώληση περιουσιακών στοιχείων.

Ως έσοδα από την πώληση περιουσιακών στοιχείων λαµβάνονται υπόψη τα ποσά που εισέπραξε ο φορολογούµενος από την πώληση ακινήτων, αυτοκινήτων, κινητών πραγµάτων µεγάλης αξίας κ.λπ. Τα ποσά τα οποία εισπράττει ο φορολογούµενος από εκποίηση διαφόρων περιουσιακών στοιχείων δηλώνονται στον πίνακα 6 του εντύπου Ε1 της φορολογικής δήλωσης και συγκεκριµένα στον κωδικό 781 από τον υπόχρεο και στον κωδικό 782 από τη σύζυγο του υπόχρεου ή το έτερο µέρος συµφώνου συµβίωσης.

Δικαιολογούν τεκµήρια και τα χρηµατικά ποσά που εισήγαγε στην Ελλάδα ο φορολογούµενος το 2018, είτε σε ευρώ είτε σε συνάλλαγµα, εφόσον η απόκτησή τους στο εξωτερικό είναι νόµιµη και αυτό αποδεικνύεται. Τα ποσά που προέρχονται από την εισαγωγή χρηµατικών κεφαλαίων και συναλλάγµατος στην Ελλάδα δηλώνονται στον πίνακα 6 του εντύπου Ε1 της φορολογικής δήλωσης και συγκεκριµένα στον κωδικό 781 από τον υπόχρεο και στον κωδικό 782 από τη σύζυγο του υπόχρεου. Επίσης λαµβάνονται υπόψη διάφορα δάνεια που έλαβε ο φορολογούµενος το προηγούµενο έτος από τράπεζες, συγγενείς ή τρίτους. Τα ποσά των δανείων δηλώνονται στον πίνακα 6 του εντύπου Ε1 της φορολογικής δήλωσης και συγκεκριµένα στον κωδικό 781 από τον υπόχρεο και στον κωδικό 782 από τη σύζυγο του υπόχρεου.

Επίσης στην κάλυψη τεκµηρίων χρησιµοποιούµε και ποσά που προέρχονται από γονικές παροχές ή δωρεές, κέρδη λαχείων όπως ΠPOΠO - ΛOTTO - TZΟKEP κ.τ.λ. Τέλος η πιο αποτελεσµατική διαδικασία είναι η επίκληση εισοδηµάτων παρελθόντων οικονοµικών ετών, η γνωστή σε όλους µας ανάλωση κεφαλαίου παρελθόντων ετών, εφόσον βέβαια υπάρχουν εισοδήµατα που να µπορούµε να τα επικαλεστούµε.

Ας προσέξουµε λοιπόν την ώρα που πάµε να αποκτήσουµε κάποια τεκµήρια αν µπορούµε στην πορεία να τα καλύψουµε και πώς και στη συνέχεια θα προχωρήσουµε στις ενέργειες που θέλουµε. Προσοχή λοιπόν ώστε να µη βρεθούµε εκτεθειµένοι και προσπαθούµε, στην πορεία των χρόνων, να καλύψουµε τεκµήρια. Πριν αγοράσουµε οτιδήποτε θα µας αυξήσει τα τεκµήριά µας, να µελετήσουµε µε τον λογιστή φοροτεχνικό µας αν µπορούµε να τα καλύψουµε. Αν όχι, να µην προχωρήσουµε σε καµία αγορά, τουλάχιστον στον δικό µας αριθµό φορολογικού µητρώου.

Ποιες κατηγορίες φορολογουµένων απαλλάσσονται

Τα τεκµήρια διαβίωσης δεν εφαρµόζονται για τις ακόλουθες κατηγορίες φορολογούµενων: Στους Ελληνες οµογενείς και γενικά στους κατοίκους εξωτερικού µε µία ή περισσότερες δευτερεύουσες κατοικίες ή και ένα ή περισσότερα επιβατικά ΙΧ αυτοκίνητα και σκάφη αναψυχής στην Ελλάδα. Επίσης το επιβατικό αυτοκίνητο ΙΧ αναπήρου, το οποίο απαλλάσσεται από τα τέλη κυκλοφορίας, απαλλάσσεται και από το τεκµήριο.

Το αλλοδαπό προσωπικό που δεν διαµένει µόνιµα στην Ελλάδα ή το ηµεδαπό προσωπικό που διαµένει µόνιµα στο εξωτερικό και απασχολείται αποκλειστικά σε επιχειρήσεις που υπάγονται στις διατάξεις του α.ν. 89/1967, του α.ν. 378/1968 (Α’ 82) και του άρθρου 25 του ν. 27/1975.

Το ποσό της ετήσιας αντικειµενικής δαπάνης η οποία προκύπτει βάσει του επιβατικού αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης ή της κατοικίας δεν βαρύνεται µε τεκµήριο. Η αγορά πάγιου εξοπλισµού επαγγελµατικής χρήσης από πρόσωπα που ασκούν επιχειρηµατική δραστηριότητα δεν αποτελεί τεκµήριο για τον φορολογούµενο.

Η αγορά επιβατικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης ειδικά διαµορφωµένων για πρόσωπα που παρουσιάζουν κινητικές αναπηρίες σε ποσοστό άνω του 67%, δεν αποτελεί τεκµήριο. Και τέλος, όπως αναφέραµε και παραπάνω, για συνταξιούχους οι οποίοι έχουν υπερβεί το 65ο έτος της ηλικίας τους, µε ειδική συµπλήρωση κωδικών στο έντυπο Ε1 της φορολογικής δήλωσης, τα ποσά των τεκµηρίων τους µειώνονται κατά ποσοστό 30%.

Γράφει η Φιλοθέη Μακριδάκη, φοροτεχνικός, σύµβουλος επιχειρήσεων mfilothei@yahoo.gr