Αναδρομικά - συντάξεις: Κερδισμένοι και χαμένοι από την απόφαση του ΣτΕ

Σαρωτικές αλλαγές σε συντάξεις και εισφορές, καθώς και νέο Ασφαλιστικό φέρνουν οι πέντε αποφάσεις-βόµβα του ΣτΕ που δηµοσιεύθηκαν την Παρασκευή (4/10).

Στον αέρα πλέον βρίσκονται οι επικουρικές συντάξεις, νέες και παλαιές επανυπολογισµένες, ενώ καταργούνται από τώρα και στο εξής (σύνταξη ερχόµενου Νοεµβρίου) οι περικοπές που επιβλήθηκαν σε 260.000 επικουρικούς συνταξιούχους το καλοκαίρι του 2016. Φραγµό στην αναδροµική διεκδίκηση των περικοπών στις επικουρικές έβαλε το ΣτΕ, κρίνοντας (όπως είχε κάνει το 2015) πως η αντισυνταγµατικότητα του επανυπολογισµού και της περικοπής των επικουρικών ισχύει από τώρα και στο εξής. Σύµφωνα µε στελέχη του υπουργείου Εργασίας, αναδροµικά από την κατάργηση των µειώσεων του 2016 στις επικουρικές φαίνεται πως δικαιούνται -σύµφωνα µε την πρώτη ανάγνωση των αποφάσεων- µόνο όσοι είχαν ήδη προσφύγει στα δικαστήρια γι’ αυτές τις περικοπές µέχρι και την περασµένη Παρασκευή. Γενικώς το ΣτΕ τραβάει «κόκκινες γραµµές» ως προς την αναδροµική αντισυνταγµατικότητα σε όλες τις αποφάσεις που δηµοσίευσε την Παρασκευή, για λόγους δηµοσίου συµφέροντος και δηµοσιονοµικής ισορροπίας.

Την ίδια στιγµή νοµικοί κύκλοι ερµηνεύοντας τις νέες αποφάσεις του ΣτΕ εκτιµούν πως φαίνεται να «ψαλιδίζονται» σηµαντικά οι όποιες προσδοκίες και ελπίδες είχαν οι συνταξιούχοι για αναδροµικά.

Βάση υπολογισμού

Η κρισιµότερη µάλιστα απόφαση, που αφορά στον επανυπολογισµό των κύριων συντάξεων του ΕΦΚΑ, καταλήγει πως αυτός είναι συνταγµατικός ως προς τη βάση υπολογισµού του, που είναι οι κύριες συντάξεις του 2014. Αυτός ο «χρησµός» επηρεάζει σηµαντικά, σύµφωνα µε συνταγµατολόγους και ειδικούς της κοινωνικής ασφάλισης, τις διεκδικήσεις αναδροµικών από τους παλιούς συνταξιούχους. Στελέχη του υπουργείου έλεγαν πως η πρώτη ανάγνωση των αποφάσεων δείχνει ότι οι αξιώσεις για αναδροµικά από τις παλαιές κύριες και επικουρικές (λόγω των µειώσεων του 2012) φαίνεται πως παραµένουν ισχυρές µόνο για το 10µηνο που µεσολαβεί ανάµεσα στην προηγούµενη απόφαση του ΣτΕ (Ιούνιος 2015) και την ψήφιση του νόµου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016) και µόνο για όσους έχουν ήδη καταθέσει αγωγές στα δικαστήρια. Οι κρίσεις αυτές διατυπώνονταν µε σχετική επιφύλαξη έως την ολοκλήρωση της µελέτης των τελικών δικαστικών αποφάσεων. Ωστόσο φαίνεται πως οι αναδροµικές διεκδικήσεις ψαλιδίζονται σηµαντικά εν συνόλω. Αντίθετη άποψη έχουν εργατολόγοι και ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης, οι οποίοι υποστηρίζουν πως παρά τη νέα απόφαση-σταθµό του ΣτΕ οι αξιώσεις για την περίοδο από τον Ιούνιο του 2015 µέχρι και τον Μάιο του 2016 ή ακόµη και µέχρι τα τέλη του 2018 παραµένουν ισχυρές.

Ανατροπές έρχονται στις νέες κύριες συντάξεις, ιδιαίτερα για όσους έχουν συνταξιοδοτηθεί µε πολλά έτη ασφάλισης, καθώς τα ποσοστά αναπλήρωσης που δείχνουν το ύψος της ανταποδοτικής σύνταξης κρίνονται αντισυνταγµατικά. Αυτό σηµαίνει πως θα πρέπει να έρθουν αυξήσεις για όσους συνταξιοδοτηθούν στο µέλλον – κυρίως για όσους αποχωρούν µε περισσότερα από 30 και κυρίως 35 έτη ασφάλισης, πιθανότατα και για όσους έχουν ήδη λάβει σύνταξη µε βάση τον νόµο Κατρούγκαλου (αίτηση από 13 Μαΐου 2016 και µετά) όχι όµως αναδροµικά. Υπενθυµίζεται πως, όπως έχει ήδη γράψει το «Εθνος της Κυριακής», το υπουργείο Εργασίας επεξεργάζεται ήδη διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στα ποσοστά αναπλήρωσης για να διορθώσει την υποανταποδοτικότητα των υψηλών και µεσαίων κύριων συντάξεων. Στον αέρα τινάζεται εν πολλοίς και το σύστηµα εισφοροδότησης των ελεύθερων επαγγελµατιών και αγροτών, αν και από 1/1/2019 το ποσοστό έπεσε από το 20% στο 13,33%, µόνο όµως για όσους δεν εµπίπτουν στα κατώτατα όρια.

«Θα σεβαστούµε απόλυτα τις αποφάσεις του ΣτΕ. Θα οικοδοµήσουµε πάνω στις αποφάσεις της δικαιοσύνης ένα δίκαιο, βιώσιµο και ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστηµα» δήλωσε σχετικά ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννης Βρούτσης.

Αναδρομικά - κύριες

Αναλυτικά, οι αποφάσεις του ΣτΕ κρίνουν µε οριακή πλειοψηφία συνταγµατική τη βάση επανυπολογισµού των κύριων συντάξεων (µε σύγκριση τις συντάξεις του ∆εκεµβρίου του 2014), γεγονός που κλείνει οριστικά κάθε πόρτα διεκδικήσεων, µε βάση τις αντισυνταγµατικές περικοπές του 2012 επί των επανυπολογισµένων παλαιών συντάξεων που καταβάλλονται από τον Ιανουάριο του 2019. Κρίσιµη κατά ορισµένους συνταγµατολόγους είναι η σκέψη του δικαστηρίου, η οποία αναφέρει πως «ο νοµοθέτης επιρρίπτει το βάρος του στόχου εξασφαλίσεως της βιωσιµότητας του Ασφαλιστικού όχι µόνο στους ασφαλισµένους και στους νέους συνταξιούχους αλλά και στους παλαιούς συνταξιούχους», καταλήγοντας πως µέσω του επανυπολογισµού επωµίζονται και οι παλαιοί συνταξιούχοι το βάρος της µεταρρύθµισης, για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτό το σκεπτικό, σύµφωνα µε κάποιους, βάζει τίτλους τέλους συνολικά στις διεκδικήσεις αναδροµικών. Αντίθετα, άλλοι ειδικοί υποστηρίζουν πως εντός του νέου πλαισίου θα µπορούσαν να χωρέσουν διεκδικήσεις για την «κενή» περίοδο ανάµεσα στη δηµοσίευση της προηγούµενης απόφασης-βόµβαςτου ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 και την ψήφιση του νόµου Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016. «Η πρώτη ανάγνωση των νέων αποφάσεων του ΣτΕ οδηγεί στο συµπέρασµα πως ο επανυπολογισµός του νόµου Κατρούγκαλου θεράπευσε την αντισυνταγµατικότητα που είχε διαγνωστεί το 2015. Συνεπώς, για την περίοδο µετά τη δηµοσίευση του νόµου Κατρούγκαλου οι κύριες συντάξεις έχουν υπολογιστεί χωρίς να διαγιγνώσκει το δικαστήριο προβλήµατα συνταγµατικότητας. Για την περίοδο από την έκδοση των προηγούµενων αποφάσεων του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 µέχρι τη δηµοσίευση του νόµου Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016 οι διαφορές από τις µειώσεις είναι διεκδικήσιµες» δηλώνει ο καθηγητής ∆ηµοσίου ∆ικαίου και ∆ικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας, Ξενοφών Κοντιάδης.

Αντίθετα, εργατολόγοι υποστηρίζουν πως οι διεκδικήσεις παραµένουν ζωντανές µέχρι και το 2018. «Με τη νέα απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε συνταγµατική η βάση επανυπολογισµού των παλαιών συντάξεων. Κλείνουν έτσι παράθυρα διεκδίκησης για τους συνταξιούχους αναφορικά µε το χρονικό διάστηµα από 1/1/2019 και έπειτα. Η νέα απόφαση, ωστόσο, δεν επηρεάζει τα αναδροµικά που έχουν διεκδικηθεί από τον Ιούνιο του 2015 µέχρι και τις 31/12/2018 και σε καµία περίπτωση δεν ανατρέπονται οι συγκεκριµένες αξιώσεις» δηλώνει ο δικηγόρος ∆ιονύσης Ρίζος, ειδικός σε θέµατα κοινωνικής ασφάλισης. Την ίδια άποψη διατυπώνει και η δικηγόρος, ειδική στην κοινωνική ασφάλιση, Ασπασία Παπαθανασοπούλου, η οποία σχολιάζει πως «δεν αλλάζει κάτι ως προς τη διεκδίκηση των αναδροµικών από τις αντισυνταγµατικές µνηµονιακές περικοπές στις κύριες συντάξεις για την περίοδο έως και τον ∆εκέµβριο του 2018, δεδοµένου ότι οι επανυπολογισµένες συντάξεις καταβάλλονται από 1/1/2019».

Ποσοστά αναπλήρωσης

Καθαρό είναι το ζήτηµα των ποσοστών αναπλήρωσης, καθώς κρίνονται αντισυνταγµατικά ως προς τη µειωµένη ανταποδοτικότητά τους. Αυτό σηµαίνει πως έρχονται ανατροπές για τις νέες κύριες συντάξεις, τις µελλοντικές και πιθανότατα και γι’ αυτές που έχουν ήδη εκδοθεί µε βάση τον νόµο Κατρούγκαλου, ιδιαίτερα για όσους έχουν συνταξιοδοτηθεί µε πολλά έτη ασφάλισης. Οι αυξήσεις δεν θα ισχύσουν αναδροµικά, αλλά θα αφορούν από τώρα και στο εξής τους συνταξιούχους. Η απόφαση επηρεάζει και τον επανυπολογισµό των παλαιών κύριων συντάξεων, ωστόσο επειδή σε αυτές τις συντάξεις υπάρχει συνήθως υψηλή προσωπική διαφορά, το αποτέλεσµα στο καθαρό ποσό από την αναδιάρθρωση δεν αναµένεται σηµαντικό.

Επικουρικές

Στον αέρα τινάζονται οι επικουρικές, νέες και παλαιές, καθώς κρίνεται αντισυνταγµατικός ο νέος τρόπος υπολογισµού από το 2016 και µετά, όπως και ο επανυπολογισµός και οι περικοπές των παλαιών επικουρικών συντάξεων το 2016. Η απόφαση επηρεάζει σηµαντικά κατ’ αρχάς τους 260.000 συνταξιούχους που έχασαν έως και πάνω από 200 ευρώ το 2016 επειδή είχαν άθροισµα κύριας και επικουρικής πάνω από 1.300 ευρώ. Τότε µειώθηκαν συντάξεις κυρίως πρώην µισθωτών του τ. ΙΚΑ, όπως επίσης τραπεζοϋπαλλήλων, εµποροϋπαλλήλων κ.ά. Η πλειονότητα έχασε ποσά 100-200 ευρώ.

Το ΣτΕ κρίνει τώρα τις περικοπές αυτές αντισυνταγµατικές, αλλά όχι µε αναδροµική ισχύ. Σηµειώνεται πως το κόστος φτάνει στα 25 εκατοµµύρια ευρώ τον µήνα. Αντισυνταγµατικός όµως κρίνεται και συλλήβδην ο τρόπος υπολογισµού των νέων επικουρικών, επηρεάζοντας κατ’ αρχάς περίπου 130.000 συνταξιούχους που συνταξιοδοτήθηκαν από το 2017 µέχρι και φέτος. Από τη «βόµβα» του ΣτΕ επηρεάζονται συνολικά 1,3 εκατ. επικουρικοί συνταξιούχοι, ακόµη και αυτοί που διατηρούν προσωπική διαφορά. Το υπουργείο Εργασίας καλείται να νοµοθετήσει σύντοµα για ένα νέο σύστηµα επικουρικής ασφάλισης, το οποίο θα ικανοποιεί τις επιταγές της συνταγµατικότητας.

Εισφορές

Με την ίδια δέσµη αποφάσεων κρίνεται αντισυνταγµατικό το ύψος εισφορών των ελεύθερων επαγγελµατιών και αγροτών που υπολογίζονταν επί του εισοδήµατός τους σε ποσοστό 20% το 2017 και το 2018. Υπενθυµίζεται πως από 1/1/2019 οι εισφορές υπολογίζονται πλέον στο 13,33% του εισοδήµατος, εκτός από όσους εµπίπτουν στην ελάχιστη κλίµακα, οι οποίοι συνεχίζουν να πληρώνουν µε το 20%. Η ίδια δέσµη αποφάσεων κρίνει τέλος συνταγµατική την ενοποίηση όλων των Ταµείων στον ΕΦΚΑ. Η αντισυνταγµατικότητα και για τις εισφορές αλλά και για την επικουρική σύνταξη ισχύει από την Παρασκευή και εξής, δηλαδή όχι αναδροµικά.