Υφαλοκρηπίδα: Τι ισχύει για τα νησιά - Ποιες είναι οι απαιτήσεις της Τουρκίας

Υφαλοκρηπίδα είναι ο βυθός και το υπέδαφός του σε απόσταση έως 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές, ενώ Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη είναι η θαλάσσια έκταση που περιλαμβάνει τα υπερκείμενα ύδατα στην ίδια περιοχή, σε απόσταση έως 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές. 

Υφαλοκρηπίδα διαθέτουν όλα τα κράτη που βρέχονται από θάλασσα, χωρίς ωστόσο τα εξωτερικά όρια αυτής της υφαλοκρηπίδας να είναι πάντοτε διασαφηνισμένα. Εάν υπάρχει άλλο κράτος απέναντι με ακτές, σε απόσταση μικρότερη των 400 ναυτικών μιλίων, τότε κανείς δεν μπορεί μονομερώς να εξασφαλίσει υφαλοκρηπίδα 200 μιλίων. Τα αντικείμενα κράτη θα πρέπει να καταλήξουν σε σχετική μεταξύ τους συμφωνία. Την ΑΟΖ ωστόσο από την άλλη, την έχεις μόνο όταν αποφασίσεις να την κηρύξεις, με τη διευθέτηση των εξωτερικών της ορίων επίσης να υπόκειται στους ίδιους κανόνες.   

Η Ελλάδα δεν μπορεί μονομερώς να επεκτείνει την υφαλοκρηπίδα της στα 200 μίλια σε καμία από τις θάλασσες που την περιβάλλουν καθώς υπάρχουν σε κάθε πλευρά γείτονες με αξιώσεις, αν και υπάρχει και ένας νόμος, ο νόμος Μανιάτη του 2011, που θέτει ως εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας τη μέση γραμμή (το σημείο δηλαδή που βρίσκεται στο μέσο μεταξύ των απέναντι ακτών). Η Ελλάδα έχει συμφωνήσει τα όρια της υφαλοκρηπίδα της μόνο με την Ιταλία. ΑΟΖ ωστόσο δεν έχει κηρύξει.

Για να εκμεταλλευθεί ένα κράτος τα όποια off-shore αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, απαιτείται υφαλοκρηπίδα. Για να εκμεταλλευθεί, από την άλλη, κατά αποκλειστικότητα όσα συμβαίνουν στα νερά πάνω από τα ενεργειακά αποθέματα (αλιεία κ.ά.), απαιτείται ΑΟΖ. Η Τουρκία από την πλευρά της επιμένει να διαμηνύει το τελευταίο διάστημα ότι τα ελληνική νησιά (ακόμη και τα μεγάλα και κατοικημένα) δεν έχουν δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα παρά μόνο σε χωρικά ύδατα 6 ναυτικών μιλίων. Με αυτήν την τουρκική θέση ωστόσο διαφωνούν πολλοί, όχι μόνο Έλληνες αλλά και Αμερικανοί.

«Το διεθνές δίκαιο της θάλασσας αναγνωρίζει ότι τα νησιά έχουν ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα όπως κάθε άλλη περιοχή», σημείωσε εμφατικά ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Ενέργειας, Φράνσις Φάνον, στο πλαίσιο διαδικτυακής εκδήλωσης- συζήτησης  που διοργάνωσε το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο.

Οι θέσεις της Ελλάδας επί της ουσίας του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας και των ορίων αυτής, βασίζονται στις προβλέψεις του ισχύοντος δικαίου της θαλάσσης, συμβατικού και εθιμικού και είναι οι εξής, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά στην επίσημη ιστοσελίδα του το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών:

• Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει κυριαρχικά δικαιώματα του παρακτίου κράτους επί της υφαλοκρηπίδας, το εύρος της οποίας είναι τουλάχιστον 200 ναυτικά μίλια, εφόσον το επιτρέπει η απόσταση μεταξύ των αντικειμένων ακτών. Τα δικαιώματα αυτά του παρακτίου κράτους υφίστανται ipso facto  και ab initio. Η Ελλάδα κύρωσε την ως άνω Σύμβαση με τον Ν. 2321/1995, που βάσει του Συντάγματος υπερισχύει κάθε αντίθετης διάταξης νόμου, αλλά και ως νεώτερος νόμος κατισχύει παντός παλαιότερου.

• Σύμφωνα με το άρθρο 121 (2) της Σύμβασης Δικαίου της Θάλασσας, όλα τα νησιά δικαιούνται αιγιαλίτιδας ζώνης, συνορεύουσας ζώνης, αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) και υφαλοκρηπίδας.  Οι ζώνες αυτές καθορίζονται σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις της Σύμβασης, όπως αυτές εφαρμόζονται στις ηπειρωτικές περιοχές.  Ο γενικός αυτός κανόνας αποτελεί και εθιμικό δίκαιο, δεσμεύει, δηλαδή, και τα κράτη που δεν είναι συμβαλλόμενα στη Σύμβαση.  Κατ’ εφαρμογή του κανόνα αυτού, όλα τα ελληνικά νησιά, σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας, έχουν υφαλοκρηπίδα.

• Στο πλαίσιο αυτό, ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας τίθεται μόνον μεταξύ των αντικείμενων ακτών των ελληνικών νησιών που βρίσκονται απέναντι από την Τουρκία και των τουρκικών ακτών.

• Ως προς τη μέθοδο οριοθέτησης, πάγια θέση της χώρας μας αποτελεί ότι η οριοθέτηση όλων των θαλασσίων ζωνών, συμπεριλαμβανομένης της υφαλοκρηπίδας, θα πρέπει να γίνει με βάση την αρχή της ίσης απόστασης/μέσης γραμμής.

Συναφώς σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 156 του Ν 4001/2011 (ΦΕΚ Α΄ 179 - «για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις»), ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι η μέση γραμμή μεταξύ των ελληνικών ακτών και των ακτών που είναι παρακείμενες ή αντικείμενες σε αυτές.